نگاهی به چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی فعالیت قرآنی در ایام کرونا / پیش‌نویس 3 دستور اخیر شورای توسعه
در جلسه اخیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی پیش‌نویسی در زمینه چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی فعالیت‌های قرآنی کشور در ایام کرونا تهیه شد. در بخشی از این پیش‌نویس و در قسمت چالش‌ها به برنامه‌ریزی و طراحی اجرای بیشتر فعالیت‌های قرآنی در فضای حقیقی و کم‌توجهی به فضای مجازی اشاره شده است.
به گزارش ایکنا، چهل‌وهشتمین جلسه شورای توسعه فرهنگ قرآنی اواخر هفته گذشته برگزار و مشروح آن در خبری با عنوان «تصمیمات شورای توسعه برای فعالیت‌های قرآنی در بحران کرونا» منتشر شد. در این جلسه که برخی اعضا به صورت حضوری و برخی نیز به صورت آنلاین مشارکت داشتند، چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی جامعه قرآنی در بحران شیوع ویروس کرونا به عنوان پیش‌دستور بررسی شد. دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی پیش‌نویسی برای این موضوع تهیه کرده و در ادامه به آن پرداخته می‌شود.
بحران شیوع ویروس کرونا در سه ماه گذشته همه ساحات اجتماع را تحت تأثیر قرار داده و این شرایط تاریخی، جهان جدیدی را ساخته است. فاصله‌گذاری اجتماعی به فاصله فرهنگی و دینی و تعطیلی مدارس و اماکن مذهبی، تعطیلی مناسک جمعی منجر شده است. در این فضا، صرف نظر از چیستی و چرایی بروز این مسئله، نحوه مواجهه بخش‌های مختلف کشور، آوردگاه کارآمدی یا ناکارآمدی دستگاه‌ها و نهادهاست.
این کوتاه‌نوشت به چالش‌ها، فرصت‌ها، اقدامات و بایدها و نبایدهای نظام توسعه فرهنگ قرآنی در این شرایط بحران جهانی اشاراتی دارد.
چالش‌ها
- برنامه‌ریزی و طراحی اجرای بیشتر فعالیت‌های قرآنی در فضای حقیقی و کم‌توجهی به فضای دوم
- ترویج کم‌فروغ معنویت قرآن در فضای فرهنگی و اجتماعی با توجه به فراغت حاصله اقشار مختلف
- تعطیل شدن رویدادهای بزرگ و ملی قرآنی مانند نمایشگاه و مسابقات قرآن
- خسارت مادی به مؤسسات مردمی قرآنی و ناتوانی آنها در ایفای تعهدات
- کم‌کاری‌های گذشته در تأمین بسترها و زیرساخت‌های نوین فضای مجازی برای فعالیت‌های قرآنی
فرصت‌ها
- فرصت بازگشت به خویشتن و معنویت با توجه به تحولات اساسی در جهان بیرون و درون بشریت
- نیاز جامعه به ارائه محتوا و برنامه‌های مناسب قرآنی برای تأمین اوقات فراغت افراد در ایام کرونایی
- آماده بودن فضا برای تقویت زیرساخت‌های مجازی و فناوری‌های نوین در فعالیت‌های قرآنی
- امکان اشاعه و غنی‌سازی استاندارد برنامه‌های درسی رسمی و غیررسمی قرآنی از صدا و سیما و سایر رسانه‌ها
- امکان بازخوانی فعالیت‌های سنتی قرآنی و طراحی فعالیت‌های قرآنی با روش‌های نوین روزآمد
اهم اقدامات صورت گرفته
- فعال شدن ظرفیت صدا و سیما برای ارائه برنامه‌های درسی قرآن مدارس
- نقش‌آفرینی شبکه‌های اجتماعی در تبیین و ترویج معارف و آموزه‌های قرآنی
- فعال شدن بسیاری از دستگاه‌ها و نهادها از جمله تشکیل ستاد فرهنگی «اقدامات مقابله با کرونا» و برنامه‌ریزی فعالیت در فضای مجازی در معاونت قرآن و عترت (مانند اجرای طرح خانه‌های نورانی، حمایت از تولید و نشر محصولات رسانه‌ای جایگزین نمایشگاه)؛ برگزاری نشست‌های مدیریت بحران در برخی نهادها مانند سازمان دارالقرآن، اقدامات برخی دستگاه‌ها برای اجرای برنامه‌ها به صورت مجازی، فعالیت ویژه خبرگزاری‌ها
- پیگیری حمایت از مؤسسات قرآنی با تصویب تخصیص نیمی از اعتبارات سال 98 صندوق مشارکت در کمیته تخصیص، برآورد خسارت معاونت قرآنی و پیگیری پرداخت حمایت‌ها تا پایان خرداد، طرح مسئله در جلسه مجمع مشورتی و اتخاذ چند تصمیم از جمله شکل‌دهی جلسه برآورد خسارت مؤسسات یا فعال‌سازی کارگروه حمایت از کمیسیون
- در اختیار نهادن ظرفیت‌های نهادی، ارتباطی و فیزیکی مجموعه‌های قرآنی و فعالیت برخی مؤسسات قرآنی در زمینه تولید اقلام بهداشتی و کمک به مدافعان سلامت
اقدامات بایسته
- سرعت‌بخشی به اجرای سند برنامه جامع فعالیت‌های قرآنی در فضای مجازی و احیای کارگروه قرآن و فضای مجازی ذیل کمیسیون توسعه فعالیت‌های تبلیغی ترویجی قرآن کریم
- برنامه‌ریزی جهت غنابخشی و اشاعه برنامه‌های استاندارد درسی رسمی و غیررسمی قرآنی از طریق صدا و سیما و سایر رسانه‌ها با تأکید بر اهداف مصوب آموزش عمومی قرآن
- برنامه‌ریزی تقویت زیرساخت‌های مجازی و فناوری‌های نوین در فعالیت‌های قرآنی
- تدوین پیوست فضای مجازی برای کلیه فعالیت‌های قرآنی
- بازخوانی و بازتعریف فعالیت‌های قرآنی در فضای دوم و هویت‌بخشی قرآنی به فضای مجازی
- جلوگیری از تعطیلی مؤسسات و برنامه‌های قرآنی کشور با حضور فعال در فضای مجازی
- انسجام نهادهای قرآنی در اجرای برنامه‌ها در شرایط بحرانی شیوع کرونا
- حمایت مادی همه دستگاه‌ها از بخش مردمی با تأکید بر جبران خسارات وارده
- برنامه‌ریزی برای تداوم حرکت جامعه قرآنی در مسیر بیانات مقام معظم رهبری برای کمک مؤمنانه و مواسات
- خدمت جهادی جامعه قرآنی در راستای تأثیرگذاری روحی و معنوی برای مردم در شرایط بحران
- برنامه‌ریزی تبیین نگاه قرآنی به بلا و ابتلائات دنیا و پاسخ به شبهه‌افکنی‌هایی احتمالی
از این رو با اغتنام از فرصت خانه ماندن افراد و در فضای معنوی ماه رمضان، بایسته است بسته‌های تبیینی در زمینه‌های مسائل علم و دین، کارکردهای اجتماعی و متنوع دینداری، در اختیار علما و طلاب فاضل و سایر مبلغان دینی و قرآنی نهاده شده و رسانه‌ها نیز کارکردی جذاب و عالمانه در این خصوص داشته باشند.
طبق نظام تقسیم کار شورا، کمیسیونها مسئولیت هماهنگی و برنامه‌ریزی فعالیت‌های قرآنی هر یک از حوزه‌های تخصصی را بر عهده دارند و بر همین اساس موظفند به طور ویژه در خصوص راهبری برنامه‌های قرآنی در ایام شیوع کرونا اقدام کنند. همان‌طور که در برخی کمیسیونها از جمله کمیسیون آموزش و کمیسیون ترویج کمیته‌هایی در این زمینه شکل گرفته است. در صورت نیاز سیاست‌ها و ضوابط خاص مورد نیاز با پیشنهاد کمیسیونها می‌تواند به تصویب شورا رسانده شود.
همچنین در این جلسه موضوعات دیگری نیز مطرح شد.
پیش‌نویس دستور اول - ضوابط عضویت دستگاه‌ها در جلسات شورا و کمیسیونها
در اجرای تبصره 2 ماده 5 منشور توسعه فرهنگ قرآنی و تبصره 10 ماده 9 آیین‌نامه شورا و به منظور مدیریت تقاضاهای عضویت در شورا، کمیسیونها و کارگروه‌ها در ضمن توسعه مشارکت نهادها در تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری‌ها، شورای توسعه فرهنگ قرآنی ماده‌واحده ضوابط عضویت دستگاه‌ها در جلسات را به شرح زیر تصویب و به آیین‌نامه شورا الحاق کرد:
ماده 13 - ضوابط عضویت دستگاه‌ها در جلسات شورا و کمیسیونها
1. عضویت دستگاه‌های جدید در شورای توسعه فرهنگ قرآنی منوط به احراز مأموریت قرآنی دستگاه در بیش از یک بخش از زیرمجموعه‌های حوزه‌های تخصصی با گستره ملی و مخاطب عمومی فراگیر، داشتن ساختار سازمانی قرآنی حداقل در سطح اداره‌کل و حضور رئیس دستگاه در جلسات است.
2. عضویت دستگاه‌های جدید در کمیسیونها منوط به احراز مأموریت قرآنی در حداقل یک بخش از فعالیت‌های قرآنی حوزه تخصصی، داشتن ساختار سازمانی قرآنی حداقل در سطح اداره و حضور نماینده دستگاه در سطح معاون وزیر یا همتراز آن است.
3. عضویت در کارگروه‌های کمیسیونها یا کمیته‌های ذیل آنها مشروط به حضور نماینده دستگاه در سطح مدیرکل خواهد بود. کارگروه‌ها متولی هماهنگی و توسعه یک بخش از یک حوزه تخصصی با اختیار تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری هستند که با ریاست معاون وزیر یا همتراز تشکیل می‌شوند و از حداقل یک کارشناس دبیرخانه‌ای برخوردارند.
تبصره – با احراز دوره‌ای مأموریت، ساختار و سطح حضور اعضاء، در خصوص نحوه حضور دستگاه در جلسات شورا، کمیسیونها و کارگروه‌ها تصمیم‌گیری می‌شود.
پیوست تبیینی دستور اول
بعد از تصویب منشور و تشکیل شورای توسعه فرهنگ قرآنی، همواره درخواست‌هایی برای عضویت در شورا و جلسات وابسته به آن ارائه شده است. با عنایت به رو به تزاید گذاشتن این درخواست‌ها، در سال 94 گروهی کارشناسی برای ارائه شاخص‌های عضویت در دبیرخانه تشکیل شد و متعاقب ارائه گزارش این گروه با عنوان گزارش بازآرایی ترکیب جلسات راهبری نظام توسعه فرهنگ قرآنی دو تبصره به شرح زیر تصویب شد:
1. تصمیم‌گیری در خصوص اصلاح ترکیب اعضای شورای تخصصی با پیشنهاد شورای تخصصی و تصویب شورای معین شورای عالی انقلاب فرهنگی انجام می‌شود (الحاقی به ماده پنج منشور)
2. تغییر در ترکیب کمیسیون‌های تخصصی با تصویب شورای تخصصی انجام می‌شود. (الحاقی به ماده 9 آیین‌نامه)
در جلسه 47 مورخ 10 دی 98 شورا، پس از بررسی پیشنهاد عضویت «ستاد عالی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد» در کمیسیون توسعه فعالیت‌های تبلیغی ترویجی قرآنی، مقرر شد ضوابط و شاخص‌های عضویت در کمیسیونها و کارگروه‌های وابسته تهیه شود.
تاکنون، حفظ منافع مالی و اختصاص اعتبارات یکی از انگیزه‌های اصلی ارائه درخواست‌های عضویت بوده است. در حالی که از این پس بهره‌مندی از اعتبارات بر اساس نقش دستگاه در اجرای اقدامات ملی اسناد راهبردی مشخص خواهد شد و نیازی به عضویت در شورا و کمیسیونها ندارد.
رویکردها و شاخص‌های زیر برای تعیین عضویت‌ها در نظر گرفته شده است:
الف – رویکردها
1 - حضور متولیان اصلی امور قرآنی
2 – حضور سلسله مراتبی
3 – به‌روزرسانی سالانه عضویت‌های جدید
ب – شاخص‌ها
1 – داشتن مأموریت قرآنی
2 – داشتن ساختار سازمانی قرآنی
3 – حفظ سطح حضور
طبق الگوی فوق، جدول زیر ملاک تعیین سطح عضویت دستگاه‌ها در جلسات شورا تا کمیسیون‌هاست:
شرح رویکردها و شاخص‌ها و سطح حداقل احراز شاخص‌ها در ادامه ذکر شده است.
الف - رویکردها
1- حضور متولیان اصلی امور قرآنی
شورای توسعه فرهنگ قرآنی و کمیسیون‌های آن جلساتی برای سیاست‌گذاری و هماهنگی امور قرآنی هستند. لذا پیش‌نیاز این سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری تخصصی حضور دستگاه‌های دارای مأموریت ذاتی و تخصصی قرآنی در سطح کلان است تا شأن تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری تخصصی جلسات بالا برود. این رویکرد مانع از بر هم خوردن توازن کارشناسی و تخصصی جلسات با حضور دستگاه‌های غیرتخصصی خواهد شد.
2- حضور سلسله مراتبی
شورای توسعه فرهنگ قرآنی شورای تخصصی شورای عالی بوده و کمیسیون‌های تخصصی بازوهای تخصصی شورای توسعه هستند. لذا لازم است دستگاه‌هایی در تصمیم‌گیری‌های شورا شرکت کنند که متولی فعال در امور قرآنی می‌باشند.
از سوی دیگر حضور دستگاه‌های متخصص و فعال نباید مانع دست دادن ظرفیت‌های ملی و فراگیر فرهنگی و آموزشی کشور در امور قرآن و مشارکت همه ذی‌نفعان در تصمیم‌سازی‌ها شود. حاصل جمع این دو گزاره به صورت مدل هرمی مطرح است به این صورت که ترکیب اعضای جلسات از بالا به پایین توسعه‌ای و افزایشی و از پایین به بالا تضییقی و کاهشی باشد.
به منظور تکمیل این سلسله مراتب می‌توان ضوابطی برای تغییر مراتب عضویت یک دستگاه از لایه‌های بالای تصمیم‌گیری به پایین یا برعکس طراحی کرد. برای نمونه می‌تواند پیش‌شرط عضویت یا استمرار عضویت حضور دستگاه در لایه بالایی حضور مستمر نماینده ذی‌صلاح در لایه پایین در نظر گرفته شود.
3- به‌روزرسانی سالانه عضویت‌های جدید
تجربه گذشته حاکی از تغییرات (ارتقا یا تنزل ساختارها) مداوم دستگاه‌ها و نهادهاست. از سوی دیگر در جلسات عالی تصمیم‌گیری حضور مستمر رئیس یا مدیران بلندپایه پیش‌بینی شده که در برخی موارد احراز آن با مشکلاتی مواجه شده است. با پایش سالانه وضعیت احراز شاخص‌های عضویت امید است جلسات با ترکیب مطلوب برگزار شود.
ب- شاخص‌های عضویت
از بین مجموعه عواملی که می‌تواند شأن تخصصی دستگاه‌ها را تعیین کند دو عامل داشتن تولیت و ساختار مهم‌تر تشخیص داده می‌شود که جامعیت و مانعیت بیشتری دارد.
1- داشتن تولیت در امور قرآنی
منظور از تولیت در اینجا، داشتن مأموریت قرآنی در حیطه‌ای فراگیر با مخاطب گسترده از عموم مردم در سطح ملی است، به طوری که در آن حیطه دستگاه دیگری دارای مسئولیت نباشد.
غیر از دستگاه‌های اصلی متولی سه حوزه تخصصی امور قرآنی و همکاران تخصصی آنها، جهت عضویت دستگاه‌ها در شورا سه سطح پیشنهاد می‌شود: تولیت حداقل یکی از حوزه‌های تخصصی، همکار تخصصی متولیان یکی از حوزه‌های تخصصی، تولیت بیش از یک بخش.
طبق نتایج مطالعات پژوهشی پشتیبان منشور و طرح تشکیل شورای توسعه فرهنگ قرآنی، جدول متولیان حوزه‌ها و زیرنظام‌های توسعه فرهنگ قرآنی از قرار زیر است: 
برای عضویت در کمیسیونها تولیت حداقل یک بخش از فعالیت‌های قرآنی پیشنهاد می‌شود.
عضویت سایر دستگاه‌هایی که در سطوح پایین‌تر از یک بخش به فعالیت قرآنی می‌پردازند می‌تواند در کارگروه‌های کمیسیونها پیش‌بینی شود. البته این جزئیات بایستی بعداً تدقیق و توافق شود.
تفکیک فعالیت‌های هر حوزه تخصصی با عنوان بخش و زیربخش‌های آنها بر اساس موضوعات، قالب یا فرایندها و سطح و عمق آنها با تعیین کمیسیونها یا شورا ممکن خواهند بود. البته در آینده می‌توان همانند تصویب عناوین سه حوزه تخصصی، این بخش‌ها یا حتی زیربخش‌های آنها را به صورت دقیق تعریف و تصویب کرد.
2- داشتن ساختار سازمانی قرآنی
لازمه اصلی پیشبرد یک مأموریت در بروکراسی اداری داشتن ساختار سازمانی است. لذا پیشنهاد می‌شود برای عضویت در شورا داشتن ساختار و تشکیلات حداقل در سطح اداره‌کل و برای عضویت در کمیسیونها حداقل در سطح اداره مورد توجه باشد. عضویت دستگاه‌های دارای ساختار کمتر از اداره در سطوح کارگروه‌ها می‌تواند پیش‌بینی شود.
پیش‌نویس دستور سوم – شاخص‌های ملی توسعه فرهنگ قرآنی
• روندنگاری بررسی‌ها
در اجرای نخستین وظیفه شورا در منشور، نتایج بیش از یک دهه مطالعات برای شاخص‌های توسعه فرهنگ قرآنی سبد شاخص‌ها در سال 94 تنظیم و در جلسات کارشناسی با غربال چهارصد شاخص، دوازده شاخص با عنوان شاخص‌های ملی توسعه فرهنگ قرآنی گزینش و به جلسه 27 در آبان‌ماه سال 94 شورای توسعه فرهنگ قرآنی ارائه شد. در این جلسه پیشنهاد شد شاخص‌ها پس از تصویب اسناد راهبردی ارائه شود.
در جلسه 46 شورای توسعه در شهریورماه سال 98، کلیات پیش‌نویس شاخص‌ها تصویب و مقرر شد در راستای تقویت مدل نظری و جنبه تخصصی شاخص‌نگاری و نظرداشت روش ترکیبی(کمی و کیفی)، ضمن نظرخواهی از اعضاء یا تشکیل کارگروهی در دبیرخانه پیش‌نویس تکمیل شود.
در جلسه 47 در دی‌ماه سال 98 به درخواست دبیر کمیسیون توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی، مقرر شد موضوع به کمیسیون ارجاع شود تا مطالعه شده و نتایج به جلسه بعد ارائه شود.
با پاسخ کمیسیون مبنی بر عدم امکان اجرای پروژه، رئیس شورا مقرر کرد با توجه به پژوهش‌های قبلی، لازم نیست تحقیق جدیدی صورت گیرد و با مرور شاخص‌ها رفع نقاط ضعف تعداد محدودتری ارائه شود.
در جلسه 108 مجمع مشورتی شورای توسعه فرهنگ قرآنی در اردیبهشت‌ماه 99 پس از ارائه برخی ملاحظات از سوی اعضاء مقرر شد به منظور بررسی و تکمیل پیش‌نویس شاخص‌ها جهت ارائه به شورا کارگروه کوچکی تشکیل شود.
• اصول طراحی مدل نهایی
1. تمرکز شاخص‌ها بر اهداف و کارکردهای غایی نظام توسعه فرهنگ قرآنی (شناخت و انس در رفتار فردی و تبعیت اجتماعی) و عدم ذکر هیچ‌گونه شاخص فرایندی و واگذاری آن به کمیسیونها
- تدریجی بودن فرایند شاخص‌نگاری و لزوم تکمیل شاخص‌ها پس از سنجش و بازخوردگیری
2. انتخاب تعداد محدودی شاخص با توجه به محدود بودن امکانات سنجش
3. اجرای پژوهش‌های متعدد و از دست رفتن فرصت‌ها در صورت تأخیر در اجرای این وظیفه معوقه شورا
4. تفکیک حیطه تمسک فردی از اجتماعی به منظور سهل کردن فرایند سنجش به‌ویژه در ادوار ابتدایی
5. انتخاب یک شاخص نمادین برای سنجش هر یک از نظام‌های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی
در اجرای وظایف شورای توسعه فرهنگ قرآنی مندرج در بند یک ماده چهار منشور توسعه فرهنگ قرآنی مبنی بر تهیه و تصویب شاخص‌های توسعه فرهنگ قرآنی، «شاخص‌های ملی توسعه فرهنگ قرآنی» به شرح ذیل به تصویب رسید:
مقدمه
شاخص‌های ملی توسعه فرهنگ قرآنی، از میان تعداد زیادی شاخص، با استفاده از تجربیات جهانی طراحی شاخص و شاخص‌های فرهنگی و علمی شورای عالی انقلاب فرهنگی و پس از اجرای مطالعات مستقل، در جلسات نخبگانی طبق رویکردهای زیر تدوین و انتخاب شده است:
الف – شاخص‌ها به منظور سنجش میزان تحقق اهداف غایی نظام توسعه فرهنگ قرآنی در ابعاد شناخت، انس و ارتباط با قرآن و تبعیت فردی و اجتماعی از قرآن تنظیم شده است.
ب – با توجه به هزینه‌بر بودن فرایند سنجش، به حداقل تعداد شاخص اکتفا شده و شاخص‌های مستقیم و غیرمستقیم و جایگزین، با نظرداشت نتایج مطالعات چندین ساله و پایبندی به اصول علمی، از غربال بیش از هفتصد شاخص در چندین مرحله انتخاب شده است.
ج – در خصوص شاخص‌های فعلی ادعای جامعیت وجود ندارد. اصل سنجش و پیمایش شاخص‌ها بر طراحی دقیق شاخص اولویت دارد و با اجرای آزمایشی و تحلیل بازخوردها در به‌روزرسانی‌های شاخص‌ها تکمیل و وزن‌دهی خواهد شد.
د- فاصله میان وضعیت موجود با سطح مطلوب شاخص‌ها نباید باعث عدول از مطلوبیت‌های حداکثری نظام اسـلامی درباره قرآن شود.
شاخص‌های حیطه فردی
این شاخص‌ها عیار تعیین‌کننده میزان تمسک افراد جامعه به قرآن بوده و عبارت هستند از:
1. درصد افراد با سواد قرآنی پایه (روخوانی و درک معنا)
2. سرانه تلاوت روزانه قرآن
3. تعداد حافظان قرآن
4. میزان استفاده روزانه از رسانه‌های قرآنی (از طریق موبایل، اینترنت، رادیو، تلویزیون)
شاخص‌های حیطه اجتماعی
این شاخص‌ها که تعیین‌کننده میزان تمسک جامعه به قرآن و ملاک تعیین وضعیت نظام‌سازی قرآنی و نماد وضعیت تحقق آرمان حاکمیت و مرجعیت گزاره‌های هادی قرآنی در نظام‌های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بوده و از اهداف عالیه نظام اسلامی به شمار می‌روند که عبارت هستند از:
1. میزان انس و ارتباط خانواده‌ها با قرآن
2. میزان پایبندی به آموزه‌های قرآنی در قول و رفتار مسئولان
3. سهم وام‌های قرض‌الحسنه در نظام بانکی کشور
4. درصد تولید فیلم‌های با محتوا و جهت‌گیری قرآنی
تدابیر اجرایی
1. دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی مسئولیت پایش و پیمایش شاخص‌های فوق یا منتخب آنها را به صورت دوره‌ای بر عهده دارد.
2. دبیرخانه‌های کمیسیون‌های تخصصی شورا موظفند با تسریع در استقرار سامانه‌های اطلاعاتی حوزه تخصصی زمینه تسهیل اجرای این مصوبه را فراهم آورند.
3. همه دستگاه‌های کشور و نهادهای مردمی موظفند در اجرای مصوبه و ارائه اطلاعات همکاری کنند.
4. کمیسیون‌های تخصصی شورا موظفند شش ماه پس از ابلاغ این مصوبه شاخص‌های ارزیابی و نظارت بر فعالیت‌های قرآنی (موضوع جزء دوم بند یک ماده چهار منشور) را تهیه و به شورا ارائه کنند. 
