ضعف موزه‌داری مجازی در روزهای کرونایی

 

از جمله اموری که شهروندان در روز‌های عادی انجام می‌دادند، مسافرت، بازدید‌های فرهنگی و هنری به ویژه از موزه‌های مختلفی بود که در هر شهری وجود دارد. شیوع کووید ۱۹ موجب شد که این امکان از مردم گرفته شود و در موزه‌ها به روی مردم بسته شود. به همین دلیل نیاز بود که راهکاری جایگزین بازدید حضوری شود؛ بدین جهت مقرر شد که در ایران نیز همچون سایر مناطق جهان به صورت مجازی، امکان بازدید از موزه‌ها برای شهروندانی، که این روز‌ها در خانه‌ هستند، فراهم شود.

 

تور مجازی را برای نخستین بار گوگل در سال ۲۰۰۷ با عنوان بازدید خیابانی گوگل(Google Street View با عکس‌های پانوراما از خیابان‌های برخی شهر‌های آمریکا آغاز کرد و این فناوری به سرعت در جهان روبه‌ گسترش نهاد، چنانکه امروز پس از ۱۳ سال بسیاری از شهرها، اماکن و ابنیه‌های تاریخی این امکان را دارند که بتوان از طریق اینترنت در میان آن‌ها به گردش پرداخت.

 

در این بین موزه‌ها هم سعی کردند از این قافله جا نمانند و از این فناوری برای بازدیدکنندگان خود استفاده کردند. اگرچه تاریخ دقیقی برای درک این موضوع، که برای نخستین بار تور مجازی در کدام یک از موزه‌های جهان آغاز شد، وجود ندارد، اما در حال حاضر بسیاری از موزه‌های جهان از این فناوری استفاده می‌کنند و ضمن داشتن عکس‌های پانورامایی از موزه‌های خود، تصاویری هولوگرامی از تمامی اشیای گران‌ قیمت و ارزشمند خود را به بیننده عرضه می‌کنند. با گسترش فناوری اینترنت این امکان برای برخی از موزه‌ها در ایران نیز فراهم شد تا بتوانند از تور‌های مجازی استفاده کنند. در حال حاضر آماری از این امکان وجود ندارد، اما تا سال ۱۳۹۲ حدود ۲۰ موزه در کشور می‌توانستند تور‌های مجازی برگزار کنند.

 

ضرورت استفاده از تور‌های مجازی برای موزه‌ها در دورانی که کرونا وراد زندگی تک‌تک شهروندان شد، بیشتر به چشم آمد. در ایران نیز مسئولان میراث فرهنگی ضرورت این موضوع را دریافتند.

 

محمدرضا کارگر، مدیرکل موزه‌های وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، همزمان با روز جهانی موزه، در گفت‌وگو با ایکنا در تبیین اقدامات انجام شده، اظهار کرد: با فراگیر شدن ویروس کرونا، که همه شئونات زندگی را در سراسر جهان تحت تأثیر خود قرار داد، همه مردم به دنبال راهی بودند که از اثرات سوء کرونا کمتر در امان بمانند. بر همین اساس برخی مشاغل از طریق اینترنت کار خود را پیش بردند و طبیعی بود که موزه‌ها هم در کشور ما و هم سایر کشور‌های درگیر کرونا به دنبال راهکار‌هایی باشند تا بتوانند پنجره‌هایی را به سوی مردم باز کنند.

 

 

وی افزود: مجازی کردن بازدید از موزه‌ها در زمان اوج کرونا اتفاقی بود که به ذهن موزه‌داران رسید. بر همین اساس موفق شدیم از روز اول فروردین به مدت ۱۳ روز هر روز یک موزه را به صورت آنلاین به مردم نشان دهیم. مردم در سراسر کشور می‌توانستند در حین نمایش آنلاین تماس بگیرند و چنانچه سؤالی داشتند کارشناسان حاضر در موزه‌ها به آن‌ها پاسخ می‌دادند.

 

کارگر با ذکر اینکه بازدید مجازی از موزه‌ها از سوی مردم مورد استقبال قرار گرفت، تصریح کرد: براساس آمار‌های موجود، حدود ۷۰ میلیون بازدید از هر ۱۳ موزه آنلاین در تعطیلات نوروز صورت گرفته است. در حال برنامه‌ریزی برای آنلاین کردن دوباره بازدید از موزه‌ها هستیم. در این رابطه امروز یک وبسایت با همکاری وزارت ارتباطات رونمایی می‌شود و با توجه به بارگذاری‌هایی که قرار است در آن صورت گیرد، وبسایت موفقی برای معرفی موزه‌ها خواهد بود.

وی با بیان اینکه حتی با پایان کرونا، مجازی‌سازی موزه‌ها ادامه خواهد یافت، گفت: باید از این ظرفیت استفاده شود. ضمن اینکه ما هر سال در روز جهانی موزه‌ها، گزارشی را به مردم و علاقه‌مندان ارائه می‌کردیم. امسال همه این برنامه‌ها به صورت مجازی پخش می‌شود. افتتاحیه‌هایی نیز در بخش‌هایی از موزه‌ها داریم که قرار است به صورت ویدئوکنفرانس در سراسر کشور انجام شود. امسال در حال برنامه‌ریزی برای تحقق شعار «موزه‌ها برای برابری: تنوع و فراگیری» هستیم و توجه به تنوع فرهنگی را ملاک قرار داده‌ایم و در هر استانی برنامه‌های خاصی را داریم که در سایت میراث فرهنگی تمامی این فعالیت‌ها قابل دسترس است. هنوز بازدید از موزه شهر‌های سفید محقق نشده، اما مقدمات این کار در حال فراهم شدن است. عمده موزه‌های کشور برای بازدید مجازی تلاش‌هایی را انجام داده‌اند. اکثر آن‌ها سایت دارند که بعضی از این سایت‌ها به‌روز است، اما امکان بازدید زنده مجازی محدود است.

مدیرکل موزه‌های وزارت میراث فرهنگی یادآور شد: موزه‌ها ۴۰ درصد درآمد خود را از اواخر بهمن تاکنون از دست داده‌اند. هر سال در این چند ماه با پیک بازدید از موزه‌ها مواجه بوده‌ایم، اما در این مدت بازدید وجود نداشته است. از موزه‌های خصوصی آمار دقیقی نداریم، اما موزه‌های وابسته به وزارت میراث فرهنگی حدود ۸۰ میلیارد تومان از کرونا زیان دیده‌اند؛ برای موزه‌های خصوصی در حال برنامه‌ریزی هستیم تا بتوانند از وام‌های کم‌بهره استفاده کنند.

 

به گزارش ایکنا، امکان بازدید آنلاین از موزه‌های کشور هنوز محقق نشده است و این موزه‌ها صرفاً وبسایت‌هایی دارند که می‌توانند اطلاعات محدودی را به علاقه‌مندان ارائه دهند؛ در حالی که بسیاری از موزه‌های جهان این امکان را برای افراد فراهم کرده‌اند که به صورت زنده بتوانند از آن‌ها بازدید کنند. در واقع این خلأ در زمان شیوع کرونا، که فعالیت‌های فیزیکی مردم محدود شده است، بیشتر خودنمایی می‌کند و ضرورت کیفی‌سازی شرایط موزه‌ها را در کنار کمی‌سازی بیش از هر زمان دیگری یادآور می‌شود.