ارتقای اعمال عبادی؛ مهم‌ترین تکلیف پس از ماه رمضان
حجت‌الاسلام سیدعلی‌اکبر حسینی بیان کرد: انسان باید پس از این ماه بر کیفیت اعمال و عبادت بیفزاید و همچنان که نماز باید با طهارت همراه باشد، حضور قلب هم لازم دارد و لازمه این حضور هم اذعان دائمی به اصول است و نمی‌توان بدون معرفت و شناخت اصول از حضور صحبت کرد.
حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعلی‌اکبر حسینی، عضو هیئت‌علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن، در گفت‌وگو با ایکنا به ارائه توضیحاتی درباره نحوه عبادت پس از ماه مبارک رمضان پرداخت و بیان کرد: با این پیش‌فرض که ادعیه به صورت خاص‌تر، اهل بیت(ع) را معرفی می‌کنند، همواره روی آنها تأملاتی داشته‌ام. در روایات ائمه(ع) محدودیت‌هایی به چشم می‌خورد و به دلیل مخاطبانی که داشتند، گاهاً ظهور و بروز دانش معنویت امام(ع) مشخص نمی‌شده و سطح مخاطبان موجب شده که امام معصوم(ع) در همان حد نکاتی را بگوید، اما در ادعیه، مسئله متفاوت است و چون در اینجا مخاطب اصلی خداوند است، شاهد تجلی و انعکاس ناب‌تری از اهل بیت(ع) هستیم.
ادعیه؛ تجلی ناب شخصیت ائمه(ع)
وی تصریح کرد: به همین دلیل به ادعیه اهل بیت(ع) به عنوان یکی از متون معتبر و انعکاس‌دهنده جلوه و جذبه‌های حقیقی می‌نگرم و این مسئله موجب شده تا گره‌های کور معرفتی از مضامین ادعیه باز شوند. بنابر این استدلال بنده در بهره‌گیری از معارفی که در ادعیه انعکاس یافته مشخص است و در این دعاها به صورت عمیق و مبسوط، بُعد معرفتی و معنوی اهل بیت(ع) تبیین شده است.
حسینی بیان کرد: از جمله دعاهای قابل تأمل، ادعیه کوتاهی است که به هر یک از روزهای ماه مبارک رمضان اختصاص دارد که از رسول خدا(ص) نقل شده است و برخی دیگر نیز در تکمله صحیفه سجادیه از امام سجاد(ع) نقل شده است. البته در اینجا درصدد بررسی سندی این ادعیه نیستم، بلکه اصل، تمرکز روی مضمون این ادعیه است که صرف نظر از اینکه این مضمون از امام(ع) صادر شده باشد یا خیر، حکایت از یک حقیقت والا می‌کند. بنابر این مضامینی که از دعای روز آخر ماه مبارک رمضان تبیین می‌کنم، کاملاً قابل دفاع بوده و جزو مسلمات و بدیهیات تفکر و اندیشه شیعی است.
عضو هیئت‌علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن با اشاره به این دعا بیان کرد: در دعای روز سی‌ام ماه مبارک آمده است «اللهمّ اجْعَلْ صیامی فیهِ بالشّکرِ و القَبولِ علی ما تَرْضاهُ و یَرْضاهُ الرّسولُ». یعنی به خدا عرضه می‌داریم و می‌خواهیم که روزه را همانطور که مورد رضای خود و فرستاده‌اش حضرت رسول(ص) است، قبول کند و شاکر این عبادت ما باشد. یکی از ویژگی‌هایی که قرآن به خدا نسبت می‌دهد و بسیار لطیف است، اینکه خدا در عین حال که منتقم است و همه چیز تحت تدبیر و اداره او قرار دارد، شاکر هم هست و از ما سپاسگزاری می‌کند. در زبان اخلاقی و عاطفی این مسئله، سپاسگزاری بسیار دلچسب است. تصور کنید که کاری انجام می‌دهید و بعد از شما تشکر می‌کنند که برای شما بسیار دلپذیر است. حال اینگونه تصور کنید که خداوند از شما سپاسگزاری کند و بگوید تشکر از اینکه روزه گرفتی و نماز خواندی.
وی تصریح کرد: در عین حال که رابطه انسان با خدا، رابطه عبد و مولا است و در این رابطه عبد صرفا باید به تکالیف خود عمل کند و بر مولا نیست که از او تشکری داشته باشد، اما خداوند این تعبیر را دارد که از روزه‌دار تشکر می‌کند و در آیات قرآن هم این تعبیر را داریم که آمده «فَإِنَّ اللَّهَ شَاكِرٌ عَلِيمٌ» و یا خداوند در آیه دیگری فرموده «وَ كانَ اللَّهُ شاكِراً عَلِيماً». بنابر این در این فقره از دعا، مطالبه ما روشن است که می‌خواهیم خداوند شاکر عبادت ما باشد و از این عبادت رضایت داشته باشد.
عبادات ما در شناخت‌هایمان از اصول ریشه دارد
حسینی بیان کرد: در ادامه می‌فرماید: «مُحْکمَةً فُروعُهُ بالأصُولِ بحقّ سَیّدِنا محمّدٍ و آلهِ الطّاهِرین و الحمدُللهِ ربّ العالمین»، این فقره از دعا حاوی یک بحث عمیق و دقیقی است و آن هم اینکه نماز، روزه و آنچه در رفتارهایمان تجلی می‌کند و در احساس‌مان بازتاب دارد، در شناخت‌ها و معرفت‌های هستی‌شناسانه و انسان‌شناسانه ریشه دارد. یعنی مبدأ و فرجام عالم را به گونه‌ای می‌شناسیم که این شناخت موجب می‌شود، وادار به انجام یک‌سری رفتارها شویم.
وی تصریح کرد: روزه هم باید در این جغرافیا دیده شود. همه عبادات ما برای خود اهمیتی متفاوت دارند و ارزش اصلی آنها به این است که انسان باید از امر خداوند اطاعت کند و نسبت به اراده الهی سرسپردگی داشته باشد. اما در عین حال کارکردهای متفاوتی دارند و تنوع احکام و وظایف شرعی حاکی از این است که نمی‌توانند در یک وزان و طراز یکسان باشند.
رابطه مهم عبادت با شناخت اصول
حسینی بیان کرد: بنابر این، یک رابطه مهم بین شناخت‌هایی که از آنها به اصول یاد می‌کنیم و اعمال ما وجود دارد. اصولی که باید آنها را شخصاً به دست آوریم و با توجه به توان علمی که داریم برای وجود خدا استدلال بیاوریم. بنابر این این اصول باید همواره طراوت داشته باشند. رابطه بین شناخت اصول با عبادت مانند رابطه درخت با ریشه آن است که اگر قطع شود، طراوت و ثمرات درخت هم از بین می‌رود.
عضو هیئت‌علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن تصریح کرد: بنابر این درختی ریشه‌ای در خاک است و چرخه حیات برای آن جریان دارد، همواره با طراوت است اما همان درخت اگر از ریشه کنده شود و در بیابان بیفتد بعد از مدتی خشک و بی‌ثمر می‌شود و باید آن را سوزاند. بنابر این در این دعا ما این مطالبه را می‌کنیم که عبادات ما با اصول ارتباط وثیقی داشته باشند. همچنان که از خدا می‌خواهیم این روزه مورد رضای او و رسولش باشد و بلکه از این روزه و عبادت تشکر هم به عمل آید.
وی بیان کرد: اتفاق دیگری هم که درخواست می‌کنیم اینکه فروع یعنی عباداتی که انجام می‌دهیم با اصول ارتباط داشته باشند. به این معنی که نماز و روزه ما در شناخت‌هایی که داریم، ریشه داشته باشد و همواره در اوصاف و صفات الهی را در ذهن داشته باشیم و اینها تبدیل به مقوّمات وجودی ما شود. اینها اصولی است که طراوت نماز و روزه را حفظ می‌کنند و ما هم از خدا می‌خواهیم که طراوت نماز و روزه و دیگر عبادت ما از بین نرود و این نکته‌ای است که باید به عنوان عالی‌ترین مطالبه و دستاورد روزهای که گرفتیم مد نظر قرار گیرد.
حسینی تصریح کرد: این یک امر واضح و بدیهی است که زمانی کیفیت عبادات ما بالا می‌رود و از روزمرگی‌ها فاصله می‌گیرد که با یک‌سری اصول محکم اعتقادی گره خورده باشد و این فراز «مُحْکمَةً فُروعُهُ بالأصُولِ بحقّ سَیّدِنا محمّدٍ و آلهِ الطّاهِرین و الحمدُللهِ ربّ العالمین» همین معنی را می‌رساند. بنابر این در این دعا یک مجموعه‌ای از مفاهیم مهم گرد آمده که با هم ارتباط عمیقی دارند و در کمتر دعایی چنین ترکیبی وجود دارد.
وی بیان کرد: در جمع‌بندی می‌توان گفت این دعا به کیفیت اعمال ما پس از ماه رمضان اشاره می‌کند که انسان باید پس از این ماه بر کیفیت اعمال و عبادت بیفزاید و همچنان که نماز باید با طهارت همراه باشد، حضور قلب هم لازم دارد و لازمه این حضور هم اذعان دائمی به اصول است و نمی‌توان بدون معرفت و شناخت اصول از حضور صحبت کرد.
انتهای پیام
