دعای قنوت نماز عید فطر با ولایت پیوند خورده است

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی مبینی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، در گفت‌وگو با ایکنا، با تبریک عید سعید فطر به مضامین دعای قنوت نماز عید اشاره کرد و گفت: اولین نکته در هر دعا آن است که انسان جایگاه درخواست‌شونده را به خوبی در نظر بگیرد؛ مثلاً وقتی ما نزد یک مسئول در کشور برویم، اگر جایگاه او را بدانیم، نوع درخواست ما متناسب با مقام و موقعیت اوست.

وی اضافه کرد: در مورد خداوند هم باید درخواست خود را با توجه به جایگاه او مطرح کنیم؛ اولین تعبیر در دعای قنوت نماز «اللّهُمَّ اَهْلَ الْکِبْرِیاَّءِ وَالْعَظَمَهِ» است؛ یعنی خداوند جایگاه کبریایی و از طرف دیگر عظمت و بزرگی بی‌وصفی دارد. البته در عبارت بعد خداوند، اهل عفو و رحمت و مغفرت معرفی می‌شود؛ یعنی جامع صفات عظمت، کبریایی و رحمت و عفو است و در دعا نزد چنین خدایی می‌رویم و درخواست می‌کنیم.

مبینی تصریح کرد: نکته بعد آن است که ما در طرح درخواست‌ها معمولاً واسطه قرار می‌دهیم؛ در قنوت نماز ما روز عید فطر را واسطه می‌کنیم(هذا الیوم)؛ یعنی این روز روز خاصی شمرده می‌شود و خداوند درهای عفو و رحمت را برای بندگان مؤمن گشوده است. این روز روز عید و برای پیامبر(ص) مایه شرف، کرامت و فزونی است.

ولایت، رکن قبولی اعمال

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: در روایت بیان شده که برای استجابت دعا، پیوند با ولایت داشته باشید و درخواست خود را با دعای مقبول صلوات بر محمد و آل او بیان کنید؛ ولایت مهم‌ترین رکن قبولی اعمال محسوب می‌شود؛ در روایت بیان شده که نماز ستون دین و ولایت باب ورود به دین است و بدون ولایت، اعمال دیگر قبول نیست. لذا تعبیر «اَنْ تُصلِّی عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ» ذکر شده است.

مبینی اظهار کرد: در ادامه از خداوند با این کلمات «و آن تُدْخِلَنِی فِی کلِّ خَیرٍ اَدْخَلْتَ فِیهِ مُحَمَّداً وَآلَ مُحَمَّدٍ، و آن تُخْرِجَنِی مِنْ کلِّ سُوءٍ اَخْرَجْتَ مِنْهُ مُحَمَّداً وَآلَ مُحَمَّدٍ صَلَواتُک عَلَیهِ وَعَلیهِمْ» درخواست می‌کنیم که خداوندا، مرا در تمام خیراتی که محمد و آل او را وارد کردی، وارد کن و از تمامی اموری که آنان را خارج کردی، مرا هم خارج کن. ممکن است این سؤال مطرح شود که برخی خیرها فقط مخصوص معصومان است مانند مقام عصمت پیامبر و اهل بیت و معراج پیامبر که امری ناشدنی و محال است، پس چرا این دعا را مطرح می‌کنیم؟

وی ادامه داد: مراد، سهم و بهره‌ای از آن خیر در حد ظرفیت وجودی خودمان است؛ مثلا در مورد کربلا گفته شده افراد وقتی صحنه عاشورا را مجسم کرده یا در موارد مشابه آن در برابر کفر و ظلم قرار می‌گیرند و خود را در طیف حامیان امام می‌دانند، در ثواب شهدای کربلا شریک هستند؛ یعنی ما در حد و جایگاه خودمان در ثواب این کار عظیم قرار می‌گیریم؛ یا آرزوی حضور در میان سربازان امام زمان(عج) را داریم و هر کسی در حد ظرفیت خودش به آن می‌رسد و کسانی مانند سردار سلیمانی رجعت کرده و جزو یاران خاص امام خواهند بود.

پژوهشگر حوزه علمیه تصریح کرد: در ادامه باز مطرح شده که ما را از هر بدی که آنها را خارج کردی، خارج کن؛ این دعا، دعای جامعی است که ما را وارد در خیرات و از بدی‌ها خارج می‌کند. در واقع مضمون این بخش دعا همان مضمون زیارت عاشورا است که فرمود: «اَللّهُمَّ اجْعَلْ مَحْیاىَ مَحْیا مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ مَماتى مَماتَ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ ». زندگی و مرگ ما را زندگی و مرگ محمد و آل محمد قرار بده.

درخواست حیات و ممات علی‌گونه

مبینی بیان کرد: در تعقیب نماز صبح هم بیان شده که این دعا را بخوانید: «اَللَّهُمَّ أَحْيِنِي عَلَى مَا أَحْيَيْتَ عَلَيْهِ عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ وَ أَمِتْنِي عَلَى مَا مَاتَ عَلَيْهِ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ عليه السلام‏»؛ مرا همان طور زنده بدار که امام علی(ع) را زنده نگه داشتی و بميران بر آنچه على بن ابى طالب بر آن مرد كه بر او درود باد. این دعا دعایی بسیار جامع  و مورد سفارش است.

مبینی اظهار کرد: در فراز پایانی دعا هم درخواست می‌کنیم که خیراتی که به صالحان دادی به ما هم بده و از هر چیز سوئی که آنان را بیرون بردی ما را هم بیرون ببر؛ در اینجا درخواست هم‌شأنی با عبادت صالح را می‌خواهیم؛ یعنی ما را چنان در زمره آنان قرار ده که درخواست مراتب پایین را نداشته باشیم.

وی اضافه کرد: سپس می‌خواهیم که خدایا من از هر بدی که بندگان صالح تو از آن به تو پناه آورده‌اند، پناه می‌آورم؛ در اینجا بدی هم عام است اعم از کوچک و بزرگ. البته ما دعاها را گاهی به صورت جمع درخواست می‌کنیم و گاهی با صیغه مفرد که در دعای قنوت نماز، به صورت مفرد بیان شده است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: تعبیر ذوقی بنده این است که سفره عید برای همه پهن است و شایسته نیست که کسی هم برای خودش و هم برای دیگران درخواستی از خدا داشته باشد، زیرا راه برای دیگران هم باز است. برای فهم بیشتر می‌توان این مثال را زد که انسان با رفیقش نزد بزرگی برود و درخواستی برای خود مطرح کند و بعد برای او هم بخواهد، در حالی که مانعی برای طرح درخواست خود آن فرد وجود ندارد. سفره عید فطر برای همه مسلمین باز و شایسته است که همه خودشان از خداوند درخواست کنند.