احقاق آسان حق ضعفا، شاخص پاکی جامعه است

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا یوسفی، استاد دانشگاه مفید، 24 خردادماه در ادامه مباحث نهج‌البلاغه که از طریق کانال تلگرامی، به صورت مجازی منتشر می‌شود، در تشریح خطبه 94 این کتاب شریف، گفت: امام در ابتدای این خطبه به سبک و شیوه زندگی پیامبر اشاره کرده و فرموده‌اند که سبک زندگی پیامبر معتدل و میانه‌روانه بوده است.

وی ضمن تعریف سبک، با بیان اینکه ما ممکن است سیره و سبک در زندگی نداشته باشیم و دچار اعوجاج باشیم، افزود: وقتی منطقی پشت تمامی رفتارها باشد، در این صورت می‌توان سبک را بر آن اطلاق کنیم. البته نحوه رفتار افراد می‌تواند آگاهانه یا غیرآگاهانه باشد؛ مثلاً فردی از کودکی فراگرفته تا به دیگران کمک کند یا نوع غذاخوردن هر کسی متناسب با آن است که آموخته است.

استاد دانشگاه مفید با بیان اینکه تداوم یک رفتار، دومین ویژگی برای یک سیره است، لذا چیزی که یک بار رخ می‌دهد، سیره حساب نمی‌شود؛ افزود: مثلاً فردی جلاد و ستمگر است و عادت او ایجاد مشکل برای دیگران و کشتن و ضرب و شتم است؛ همین فرد ممکن است در جایی از کشتن یک نفر صرف نظر کند، ولی نمی‌توانیم او را دل‌رحم بدانیم.

یوسفی با بیان اینکه خانمی شنیده بود که پیامبر در مدینه حکومت تشکیل داده و شکوه و جلالی در ذهن خودش از پیامبر تصور کرده بود، ادامه داد: پیامبر با سادگی رفتاری که در مواجهه با این فرد نشان داد، ذهنیت او را پاک کرد؛ از این روایت می‌فهمیم پیامبر در تعاملات خود در زندگی ساده می‌گرفت یا نقل شده که پیامبر در صدر مجلس نمی‌نشست تا سر و گردنی از دیگران بالاتر داشته و جدا از آنان باشد؛ بالا و پایین در رفتارهای ایشان دیده نمی‌شد و اگر کسی وارد جمع می شد، پیامبر را نمی‌‌شناخت و بین او و دیگران نمی‌توانست تشخیص دهد.

استاد دانشگاه مفید اضافه کرد: پیامبر از غزوه‌ای برگشته و قصد داشت خانه فاطمه(س) برود، ولی به محض ورود، چشمش به پرده زیبایی خورد، لذا برگشت و ناراحت شد؛ فاطمه متوجه این رفتار شد و پرده را برداشت و فروخت و برده‌ای با آن آزاد کرد تا پیامبر به منزل وی آمد، با اینکه این پرده از پول امام علی(ع) تهیه شده بود.

یوسفی اظهار کرد: امام علی(ع) فرموده‌اند که من از پیامبر در موارد متعدد و مرتباً شنیدم که جامعه‌ای پاک است که وقتی به حق ضعیف از سوی یک فرد غنی تعدی می‌شود، ضعیف بتواند به راحتی از مجاری قانونی حق خود را بگیرد. تکرار این تعبیر از پیامبر نشانه سبک و سیره ایشان است. یعنی نظام و ساختار قضایی به گونه‌ای است که به سهولت و لکنت زبان می‌تواند حقش را بگیرد؛ در غیر این صورت جامعه پاک نیست. جالب اینکه تعبیر «به راحتی» وجود دارد.

احقاق حق ضعفا؛ شاخصه پاکی جامعه

یوسفی تصریح کرد: اصل در سیره حکومتی پیامبر این بود که شاخصه مقدس بودن یک نظام و جامعه آن است که فرد ضعیف بتواند به راحتی حق خود را از اقویا بگ،یرد بدون آنکه به لکنت بیافتد.

استاد دانشگاه مفید اظهار کرد: به تعبیر امام علی(ع)، در زندگی پیامبر افراط و تفریط وجود ندارد و او در امور عبادی و غیرعبادی و در انفاق هم معتدل است؛ در انفاق، نه انسان باید آنقدر انفاق کند که جیبش خالی شود و نه طوری امساک کند که خیری از او به دیگران نرسد.

یوسفی اظهار کرد: ما هم به تبعیت از پیامبر، باید این روش را برویم؛ اگر کسی عبادت کوتاه ولی دائمی انجام دهد، بهتر از این است که برای مدتی کوتاه، خیلی عبادت کند، ولی بعد از چند وقتی آن را کنار بگذارد.

استاد دانشگاه مفید با بیان اینکه میان تصمیمات برگرفته از هیجان و احساس با تصمیمات مبتنی بر عقلانیت تفاوت وجود دارد؛ اظهار کرد: در تاریخ نمونه‌های متعددی در حکومت پیامبر بیان شده، از جمله در سوره حجرات بیان شده اگر فاسقی برای شما خبر آورد، اول تحقیق و بعد اقدام کنید؛ مشی پیامبر این بود.

وی با بیان اینکه رویه دیگر پیامبر به تعبیر امام علی(ع) «الرشد» بوده، یعنی اجازه می‌داده تا مسائل به رشد و پختگی برسد و تا کارها به رشد نمی‌رسیده، آن را انجام نمی‌داده‌اند، اضافه کرد: رفتار پیامبر با منطق عقلانی صورت می‌گرفته است.

یوسفی با اشاره به تعبیر «و کلامه فصل»، تصریح کرد: یعنی سخن پیامبر معیار سنجش حق و باطل بوده است. در مورد قرآن هم تعبیر قول فصل بیان شده؛ یعنی خوب و بد به واسطه قرآن، متمایز می‌شوند.

وی افزود: ما گاهی دچار جوزدگی می‌شویم و گاهی ممکن است بر اساس کینه و ناراحتی از دیگران از جاده عدالت خارج شویم، اما پیامبر هیچ‌گاه تحت تأثیر جو اجتماعی و احساسات نادرست قرار نمی‌گرفتند. ما هم باید یاد بگیریم، زیرا برخی مواقع فضاهای رسانه‌ای اجتماعی بنا دارند فردی را بالا ببرند و برخی افراد را پایین بکشند و مورد اتهام قرار دهند. مراقب باشیم ما هم تحت تأثیر این فضاهای مسموم قرار نگیریم.

یوسفی تأکید کرد: گاهی اخبار ساختگی برای حکومت و مسئولان را می‌پذیریم و قضاوت سریع می‌کنیم که عادلانه نیست؛ قضاوت ما باید مبتنی بر عدالت و انصاف و پیش ذهنیت‌ها و احساسات شخصی باشد.