تحول حوزه در گرو گفت‌وگو با سلایق مختلف فکری است/ تعلیم و تربیت؛ شاکله سیره علمی امام صادق(ع)

شریف لک‌زایی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، در گفت‌وگو با ایکنا، ضمن تسلیت شهادت امام صادق(ع) گفت: هر کدام از ائمه در شرایط زمان خود بخشی از حوزه‌های مورد نیاز جامعه را برجسته و تلاش کردند تا از این منظر اثرگذار باشند.

وی با بیان اینکه امام صادق(ع) در بخش تعلیم و تربیت، تمرکز و توجه زیادی داشتند و به عنوان راهبرد به آن اهتمام ورزیدند که امروز هم برای ما کاربرد زیادی دارد، اظهار کرد: امام صادق(ع) به دنبال گفت‌وگو با سایر نحله‌ها و مخاطبان و سلایق فکری بودند که امروز هم باید وجود داشته باشد، زیرا وقتی با دیگران گفت‌وگو می‌کنیم به معنای مرزبندی و روشن‌ترشدن مرزهای علائق و سلایق و آشکارسازی آرا و نظرها است.

لک‌زایی اظهار کرد: مسئله دیگر در سیره امام، خود گفت‌‌وگو در شرایط متوازن و اعتماد متقابل است که خیلی اهمیت دارد؛ ما امروزه به فضای گفت‌وگو نیاز مبرمی داریم و نقطه و مسیر تحول حوزه‌های علمیه این است که پذیرای گفت‌وگو با همه دیدگاه‌های دیگر باشد. 

وی اضافه کرد: فکر می‌کنم در گفت‌وگو با دیگر نحله‌ها و جریانات فکری، اتفاقات مهمی رخ خواهد داد و باید آن را تداوم ببخشیم؛ تصور بنده این است که امروزه گاهی حتی ما سلایق موجود در خود جریان انقلابی و شیعی را هم نمی‌پذیریم و امکان گفت‌وگو برای این نوع جریان‌ها فراهم نیست و باید تحولی دربرگیرنده همه سلایق و علائق ایجاد کنیم.

استاد و پژوهشگر حوزه با تاکید مجدد بر بحث تعلیم و تربیت در مشی امام صادق(ع) تصریح کرد: براساس آنچه امام صادق پی‌ریزی کرده‌اند، اولویت با تعلیم و تربیت است تا نسلی را تربیت کنیم که این جریان بتواند در برابر افکار و سلایق دیگر تحمل بالا داشته باشد و بتواند با آنان گفت‌وگو کند.

لک‌زایی بیان کرد: امام بحث شاگردپروری و مجتهدپروری را در دستور کار قرار دادند و طبق نقل‌های تاریخی تا چهارهزار شاگرد برای امام ذکر شده که نشانه حرکت امام به سمت تقویت بنیه فکری شیعیان است. در این مسیر، گفت‌وگوهای درون کلامی و تفسیری و درون فقهی و علوم قرآن و کلام و ... را به صورت تخصصی شاهد هستیم و امام ضمن ایجاد فضای باز علمی، کسانی را تربیت کردند که قادر بودند با افکار مخالف، گفت‌وگو کنند.

تقویت جریان آزاداندیشی در سیره امام صادق(ع)

وی اضافه کرد: گفت‌وگوهای امام در سطوح درون‌شیعی، درون‌دینی و بین الادیانی و حتی با ادیان غیر توحیدی هم وجود داشته است؛ لذا گفت‌وگوی درون‌شیعی و درون‌مذهبی و درون‌دینی توحیدی، مفروض در سیره امام بوده و حتی گفت‌وگوهای غیر دینی و توحیدی هم مجال اعلام نظر داشته و این شرکت آزادانه امروز هم می‌تواند بروز و ظهور یابد.

لک‌زایی اظهار کرد: ابراز عقیده از سوی منتقدان و مخالفان در حضور امام و در نزد شاگردان امام را در نقل‌های تاریخی شاهد هستیم و این تضارب علمی باعث ماندگاری فکری جریان شیعه شده است که حتی عنوان مذهب جعفری هم از این رو به امام نسبت داده می‌شود؛ امام تعلیم و تربیت را اولویت کار خود قرار دادند و شاهد بیشترین تربیت راویان و بیان روایات از سوی امام هستیم.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با تاکید مجدد بر اینکه الگوی تعلیم و تربیت امام بر مبنای آزادی فکری و آزاداندیشی استوار است، تصریح کرد: این برخلاف افکار کسانی است که آزاداندیشی را بر نتابیده و تصلب فکری دارند؛ ما در نقل‌های تاریخی شاهد هستیم که برخی حتی اصل توحید را در نزد حضرت زیر سؤال می‌بردند، ولی آن حضرت با روی گشاده با مخالفان برخورد می‌کردند و گفت‌وگو داشتند.

لک‌زایی اظهار کرد: اولویت امام، سیاست نبود، بلکه تعلیم و تربیت و تقویت جریان فکری توحید ناب و مباحث کلامی شیعه بوده است؛ امام در مورد چرایی عدم قیام در برابر حکومت وقت فرموده‌اند که من نیازمند صحابی صادق و وفادار هستم که تعداد آنها بسیار محدود است؛ ایشان با اینکه در مدت خلافت 10 خلیفه اموی و دو خلیفه عباسی زندگی کردند، ولی سعی کردند همین تربیت و تحول ایجاد شود.

استاد حوزه علمیه افزود: انقلاب اسلامی ما هم بیش از آن که سیاسی باشد، فرهنگی بوده است ولی متاسفانه خیلی از این رویکرد غفلت شده و گویا سیاست بر همه چیز غلبه کرده است؛ همین روزهای اخیر اعلام شده که چهارماه است جلسات شورای عالی انقلاب فرهنگی اصلاً تشکیل نشده و معنای این حرف آن است که تعلیم و تربیت و فرهنگ در جامعه ما اولویت دست چندم است و اول نیست.

ریشه مشکلات کشور در تعلیم و تربیت است

لک‌زایی اظهار کرد: درست است که امروز مشکلات اقتصادی داریم ولی همه گرفتاری‌ها به خاطر مسائل تربیتی است و اگر در این زمینه افراد تراز انقلاب و اسلام تربیت کنیم گره‌های اقتصادی و اجتماعی هم باز خواهند شد. آموزش و پرورش از همان ابتدا نسلی را تربیت کنند که با خود و دیگران بتواند گفت‌وگو کند و تضارب آراء در عرصه عمومی داشته باشد.

وی اضافه کرد: چه در حوزه و چه در آموزش و پرورش باید این اولویت را مدنظر قرار دهیم و همین امر باعث ماندگاری شیعه بوده و خواهد بود و اگر مکتب امام صادق(ع) ماندگاری یافته به همین دلیل بوده است.

لک‌زایی بیان کرد: در دوره معاصر برخی متفکران مانند شهید مطهری، شهید بهشتی، امام و رهبری و برخی بزرگان تاکیدشان بر همین مسئله تعلیم و تربیت بوده ولی برخلاف آن، سیاست خودش را بر بخش‌های دیگر تحمیل کرده است.

وی در پایان تاکید کرد: تجربه امام موسی صدر پیش روی ماست؛ موفقیت ایشان به خاطر گفت‌وگو میسر شده است، چون وی از منظر تقویت فرهنگی و اجتماعی در جامع متکثر آن روز توانست شیعه را معرفی و تبیین کند و ما هم برای موفقیت و برداشتن گام مناسب در این عرصه باید این راه را طی کنیم. بیانیه گام دوم هم که از سوی رهبر انقلاب عنوان شده مبتنی بر تحقق‌بخشی تعلیم و تربیت اسلامی و تجلی اخلاق در جامعه و رشد علمی است.