راهکارهای اسلام برای مقابله با پیامدهای اقتصادی کرونا
عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن گفت: گسترش فقر، بیکاری و ... از پیامدهای بیماری کروناست که با رعایت برخی دستورالعمل‌های قرآنی و روایی مانند پرهیز از اسراف، قناعت، صرفه‌جویی و رونق کشاورزی می‌توان تا حد زیادی آنها را کاهش داد.
حجت‌الاسلام والمسلمین مصطفی پاینده، عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن، در گفت‌وگو با ایکنا، با اشاره به تأثیرات کرونا در سبک زندگی، گفت: افت رشد اقتصادی، بیکاری، فقر، کاهش جمعیت، پرهیز از اجتماع، شستن دست‌ها، فرار از مرگ، دعا، افزایش اختلافات خانوادگی، کاهش نزاع‌ها، خلوتی مراکز اجتماعی، غافلگیری، آشکاری ضعف انسان، کاهش مهاجرت‌ها و یاد مرگ از جمله مقولات مرتبط با سبک زندگی است.
وی با اشاره به تأثیر کرونا در افت رشد اقتصادی، افزود: اخبار و گزارش‌ها حکایت از کاهش تولید کارخانجات و افت درآمدهای دولت‌ها در نتیجه پایین آمدن قیمت نفت دارد و روشن است که کاهش قدرت خرید نفت از سوی شرکت‌ها و دولت‌های خریدار نفت، از درآمد و قدرت خرید فروشندگان نفت مثل اعضای اوپک می‌کاهد و کشورهایی مانند عربستان، عراق، امارات، ایران و... دیگر نمی‌توانند با ارز حاصل از نفت کالاهای مورد نیاز خود را از کشورهای اروپایی یا آمریکا و یا چین وارد کنند.
پاینده تصریح کرد: در این روزها، قیمت نفت کم شده و پرنوسان است و نوسانات قیمت نفت اثر خود را گذاشته و صادرات و واردات متقابل فروشندگان و خریداران نفت و کالا سیر نزولی پیدا خواهد کرد. از باب نمونه شنیده می‌شود که صادرات چین 17 برابر از صادرات آمریکا کمتر شده است.
این پژوهشگر اظهار کرد: در چنین شرایطی کشورهایی مانند ایران که می‌خواهند مستقل و آزاد زندگی کنند چاره‌ای جز افزایش تولید داخلی، قناعت و صرفه‌جویی و کاهش واردات خارجی ندارند. در قرآن می‌خوانیم: «هُوَ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ ذَلُولًا فَامْشُوا فِي مَنَاكِبِهَا وَكُلُوا مِن رِّزْقِهِ وَإِلَيْهِ النُّشُورُ» خداوند زمین را برای شما همواره، آماده و مستعد گرداند. پس در گستره و قلمرو آن حرکت و تلاش کنید و از روزی خدا که در زمین نهفته است استفاده کنید. در حدیثی از رسول اکرم(ص) نقل شده که عبادات ده جزء دارد و بهترین جزء آن، در طلب حلال و کار و تلاش نهفته است. لذا ایجاد شهرک‌های کشاورزی و کارخانجات تبدیلی در کنار مزارع و احداث باغات و مراکز دامداری از اهرم‌های تولیدی و اشتغال‌زایی است. رونق بخشیدن و تقویت صنایع دستی و ایجاد جاذبه‌های گردشگری و توریستی با توجه به آثار باستانی ایران، عامل مهم دیگری برای رشد اقتصادی و درآمدزایی کشور محسوب می‌شود.
مردم قناعت پیشه کنند
وی با بیان اینکه ما غیر از اهتمام ورزیدن به امر تولید، باید راه صرفه‌جویی و قناعت را هم در پیش بگیریم، تصریح کرد: در آیات متعددی از قرآن از اسراف و تبذیر نهی شده است؛ خداوند می‌فرماید: «... وَكُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا...» بخورید و بیاشامید ولی اسراف نکنید.
عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن اظهار کرد: آمارها نشان می‌دهد که مردم ایران در مصرف آب، نان، بنزین، گاز و مواد خوراکی نه تنها صرفه‌جویی نمی‌کنند بلکه دو برابر یا بیشتر از میانگین مصرف جهانی اسراف می‌کنند. گفته می‌شود که با پرهیز از اسراف در محصولات کشاورزی ایران می‌توان 15 میلیون نفر را تغذیه کرد. آمارها، گویای این معناست که خانه‌های زیادی در کشور خالی است و کسی از آنها حتی به صورت اجاره استفاده نمی‌کند و بخش زیادی از خانه‌های ساده در حاشیه شهرها در زمین‌های مرغوب کشاورزی و باغات احداث شده و مانع گسترش کشاورزی و دامداری در چنین زمین‌هایی است و این یعنی اسراف در استفاده از مسکن و تباه کردن زمین کشاورزی.
وی با ذکر اینکه یکی دیگر از آثار بیماری کرونا، گسترش بیکاری افراد شاغل در سراسر دنیا و ایران است و این در اثر افت رشد اقتصاد و رکود بازار کار و تولید است، ادامه داد: روشن است که با رشد تولید و اشتغال تا حد زیادی می‌توان مشکل بیکاری را برطرف کرد؛ البته اگر فرد مسلمان از هیچ راهی نتوانست کسب و کاری پیدا کرده و راه درآمد حلال بر او مسدود بود، از دیدگاه فقه اسلامی فقیر محسوب می‌شود و از جانب دولت اسلامی باید مورد حمایت قرار گیرد و اگر بودجه حکومت اسلامی جوابگو نبود یا اصلاً دولت اسلامی وجود نداشت، افراد متمکن مسلمان باید زندگی فقیران مسلمان را به هر شکل ممکن و در حد توان از قبیل زکات، خمس و ردّ مظالم (با اجازه مراجع دین) و یا صدقه و انفاق فی سبیل‌الله تامین کنند.
عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن با بیان اینکه فقر یکی دیگر از آثار بیماری فراگیر است، اضافه کرد: راه اساسی مبارزه با فقر تولید مناسب با شرایط جغرافیایی کشور است. در ایران، کشاورزی و تقویت آن از مهمترین راه‌های مبارزه با فقر است. مساحت کشور هلند به اندازه نیمی (یا کمتر) از شمال ایران است و دارای آب و هوایی همچون استان گلستان، مازندران و گیلان است ولی دومین کشور (پس از آمریکا) صادرکننده محصولات کشاورزی و لبنیات در جهان است. چرا کشور ما در بعضی از محصولات کشاورزی یا مواد خوراکی مانند شکر، سویا، ذرت، دام گوشتی و حتی برنج و گندم (در بعضی مواقع) باید واردکننده باشد.
گروهی از مردم که خدا نگاه رحمت به آنان نمی‌کند
وی افزود: در حدیثی از امام باقر(ع) نقل شده که امیرالمؤمنین(ع) می‌فرمود: مَن وَجَدَ ماءً و تُراباً ثُمَّ افْتَقَرَ فَأبعَدَه الله هر کس (واجد زمین مستعد) دارای خاک کشاورزی و آب بوده و در عین حال فقیر (محتاج به دیگران یا کشورهای خارج و...) باشد، خداوند او را از رحمت خود دور می‌گرداند. چرا شالیزارهای برنج در شمال باید تبدیل به باغ مرکبات شود و جنگل‌ها و مراتع تخریب شود و ما گاه و بیگاه از هند برنج یا از برزیل گوشت وارد کنیم؟ راه دیگر مبارزه با فقر، پرهیز از اسراف و رعایت صرفه‌جوئی و قناعت از سوی افراد ثروتمند مسلمان و دستگاه‌های دولتی در جمهوری اسلامی است. حضرت علی (ع) فرمود: «فَما جاعَ فَقیرٌ إلا بِما مُتّعَ بِه غَنیٌّ؛ هیچ فقیری گرسنه نگشت مگر اینکه یک توانگر قوت او را به خود اختصاص داد و از آن بهره‌مند شد. حضرت قبل از سخن فوق بیان کردند که خداوند سبحان قوت فقیران را در اموال ثروتمندان تقدیر و تعیین نمود و در پی آن کلام، جمله مزبور را اظهار داشتند.
پاینده تصریح کرد: از مجموع حکمت حضرت استفاده می‌شود که اگر اسراف و اشرافی‌گری ثروتمندان و صاحبان سرمایه(خواه دولتی باشند یا غیردولتی) نبود و اگر اشخاص متمکن وجوهات شرعی خود را ادا کرده و از پرداخت مالیات در حکومت اسلامی فرار نمی‌کردند(فرار مالیاتی) زندگی فقیران از رهگذر مالیات‌های شرعی و حکومتی تأمین می‌گشت و هیچ مستمندی گرسنه نمی‌ماند.
پژوهشگر حوزه علمیه با اشاره به اینکه چون بیماری کرونا واگیردار است و اجتماع دو نفر یا بیشتر سبب شیوع آن می‌شود. لذا پرهیز از چنین اجتماعی لازم است، افزود: عیادت مریض مسلمان مستحب مؤکد و از حقوق برادران دینی بر یکدیگر است. صله رحم و دیدار خویشاوندان با یکدیگر واجب یا مستحب مؤکد است و همینطور برپایی نماز جماعت در مساجد و زیارت امامان (ع) و اولیای خدا از نزدیک در حرم‌های مطهر آنان.
پاینده گفت: در هر حال، حفظ جان مسلمان واجب بوده و مقدم بر تمام اجتماعات مذهبی و مستحب و جایز (اجتماع در مجلس ترحیم، تشیع جنازه مؤمن، سخنرانی‌های دینی، مسابقات ورزشی، مجالس عروسی و...) است و اگر حفظ سلامتی یک مسلمان با کار لازم دیگری مثل حضور در کلاس‌های آموزشی تزاحم پیدا کرد، باز سلامتی و حفظ جان یک مسلمان مقدم است (از باب قاعده تزاحم اهم و مهم).
وی بیان کرد: برخی از ائمه جماعت در قم با یک اقدام ابتکاری و شایسته هم نمازهای جماعت و اجتماعات مذهبی را در مسجد خود برپا داشتند و هم مسائل بهداشتی را در محیط مسجد رعایت کردند. ایشان با کمک خادم و بعضی از نمازگزاران مسجد را به گونه‌ای مدیریت کردند که تمام مهرها تبدیل به مهر جدید شد، بین نمازگزاران با انداختن سجاده، فاصله (فاصله بین نمازگزاران به اندازه نیم متر بدون اشکال است) ایجاد شد. دم درب مسجد بطری گلاب آمیخته با سرکه و بسته دستمال کاغذی قرار دادند تا مردم هنگام ورود به مسجد دست‌های خود را ضدعفونی کرده و پس از آن با دستمال کاغذی پاکیزه کنند. کاش بعضی از مساجد که فرش‌ها یا مهرهای قدیمی و کثیف دارند نظیف و پاکیزه می‌شدند و نمازگزاران چه در دوران کرونا و چه در ایام دیگر مسجد، لباس، مهر و پاهای خود را آراسته و تمیز و بر امر بهداشت مساجد مراقبت و محافظت میکردند. (خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ).
انتهای پیام
