فصلنامه مطالعات تفسیری در ایستگاه 42

به گزارش ایکنا؛ در این شماره از فصلنامه مطالعات تفسیری مقالاتی با عناوین «تحليل معنايي «جهاد کبير» در قرآن کريم با تکيه بر آيه 52 سوره فرقان»، «تفسير اجتماعي آيات ربا براي فهم دلايل ممنوعيت مطلق آن»، « تفسیر عرفانی ـ أنفسی آیه ذر با تأکید بر روایات تفسیری»، «واکاوی شادي مؤمنان در آيات ابتدايي سوره روم در پرتو نقد قرائت‌ آیات»، «نقدی بر تفسیر علمی هفت آسمان و زمین در آیه 12 طلاق»، «نقد تحلیلی بر دیدگاه انتساب کفر به انبیا بر پایه تبیین معناشناختی واژه «عود» در آیات 88 و 89 أعراف»، «تفسیر تطبیقی آیه179 آل عمران با تأکید بر تمییز خبیث از طیب»، «بررسی تطبیقی شکل‌گیری جنین از منظر تفسیر قرآن و علم با تأکید بر آیات 5 تا 7 طارق»، «بررسی دیدگاه تفسیری گرهارد باورینگ درباره وجه خدا و نقد آن با تکیه بر تفسیر المیزان»، «گفتمان‌سازي قرآن در جهت مبارزه با کم‌فروشي»، «الگوی توزیع درآمد و ثروت از منظر تفسیر قرآن» و «قرائات و ترجیح و اختیار تفسیری آن از نگاه نسفی در تفسیر مدارک التنزیل» منتشر شده است.

تحلیل معنایی «جهاد کبیر» در قرآن کریم

در چکیده مقاله «تحلیل معنایی «جهاد کبیر» در قرآن کریم با تکیه بر آیه 52 سوره فرقان» می‌خوانیم: خدای متعال در آیه 52 سوره فرقان عبارتی تحت عنوان «جهاد کبیر» مطرح می‌فرماید که همین امر موجب شده در میان اصحاب تفسیر اختلافاتی پیرامون معنی این عبارت شکل بگیرد که با تحلیل واژگان و محتوا می‌توان پاسخ‌هایی برای آن به دست آورد؛ بر پایه انظار لغت‌شناسان پیرامون مفردات «جهاد کبیر» و با تحلیل مفسرین و شواهد قرآنی-روایی این‌چنین بدست می‌آید که مراد از جهاد کبیر «بکار بستن نهایت توان در برابر دشمن ظاهری و غیرظاهری به هر وسیله ممکن در جهت الهی با تأکید بر عظمت این تلاش» می‌باشد؛ آنگاه با تحلیل درون‌متنی سیاق و محتوای سوره فرقان در گام اول و تحلیل معانی عبارات آیه 52 با چینش مؤیدات و مبعدات مرجع ضمیر «به» مشخص می‌شود معنی این عبارت «جهاد فرهنگی، سیاسی، اخلاقی و ... با ابزار «عدم اطاعت از کفار در برابر هرگونه پیشنهاد»» می‌باشد.

تفسیر اجتماعی آیات ربا برای فهم دلایل ممنوعیت مطلق آن

نویسنده مقاله «تفسیر اجتماعی آیات ربا برای فهم دلایل ممنوعیت مطلق آن» در طلیعه نوشتار خود آورده است: ازنظر قرآن، ربا زیاده‌طلبی جنون‌آمیز است. این فعل اقتصادی در جامعه رواج دارد و عده‌ای درپی یافتن راه‌حل‌های تجویز آن هستند. مفسران اجتماعی، ممنوعیت مطلق این فعل اقتصادی را استنباط کرده­اند که مسئله این پژوهش است. مطالعه توصیفی تحلیلی با گرایش اجتماعی در تفسیر نشان می‌دهد که ترویج نفرت و تشدید فاصله طبقاتی، تخریب نظام اقتصادی، به خطر افتادن سلامت مادی و معنوی جامعه، نابودی سرمایه‌های انسانی، ناهنجاری‌های اخلاقی، کوتاهی عمر جامعه، تضعیف دین‌داری و.... از پیامدهای رباست که سبب می‌شود، احساسات نیروهای تولیدی و نیازمندان جریحه­دار و میل انتقام­جویی از رباخوار در آنان بروز کند و جامعه در حال جنگ و نزاع قرار گیرد. به همین دلیل خداوند اصرار بر ربا و رباخواری را جنگ با خود و رسولش خوانده است. هدف پژوهش تبیین ضرورت تحریم مطلق ربا و حذف آن از جامعه ازنظر قرآن است.

تفسیر عرفانی ـ انفسی آیه ذر

در چکیده مقاله «تفسیر عرفانی ـ أنفسی آیه ذر با تأکید بر روایات تفسیری» می‌خوانیم: متشابهات قرآن، یکی از مباحث مهم در تاریخ تفسیر قرآن و مورد توجه علما و مفسران است. از آیات متشابه و مشکل، آیه(اعراف/ 172) می‌باشد.نخستین تفسیرها پیرامون آیه، به روایاتی بر می‌گردد که به روایات عالم ذر مشهور است. این روایات، بعدها توسط معتزله و مفسران عقلگرا، مورد تردید قرار گرفته تا جایی که برخی با نگاهی نقادانه، در صحت و  سقم روایات، تشکیک و یا بطور کلی جریان عهدسپاری را انکارکرده‌اند. برخی از مفسران، آیه را  از باب تمثیل و برخی دیگر،  واقعیت خارجی دانسته که مربوط به نشأه دنیااست. پژوهش حاضر با روش توصیفی - تحلیلی، ضمن قبول عالم عهدسپاری،به بررسی نظریات عارفان و فیلسوفان در خصوص عالم ذر پرداخته که نتیجه حاصل از پژوهش، گویای این است که دلایل مفسران عقلگرا، جهت انکار عالم ذر کافی نبوده و به دلیل عدم شناخت از نفس و مراتب نفسانی است. معرفت نفس و فرازمانی و فرامکانی بودن آن، وجود جمعی و یا عقلی انسان‌ها، اطوار مختلفی که نفس انسان می‌پیماید؛ در هر طوری، دارای احکام و شرایط متفاوت است و موضوعی است که به حل معضل و مشکل آیه فوق کمک می‌کند.

واکاوی شادی مؤمنان در آیات ابتدایی سوره روم

نویسنده مقاله «واکاوی شادی مؤمنان در آیات ابتدایی سوره روم در پرتو نقد قرائت‌ آیات» در طلیعه نوشتار خود آورده است: یکی از وجوه اعجاز قرآن، اِخبار از غیب و پیشگویی نسبت به آینده است. از این رو برخی از مفسران، شادی مؤمنان در آیات ابتدایی سوره روم را تحت سیطره این فضای فکری تحلیل نموده­اند. نظر به اهمیت کشف مراد الهی از این فراز سوره روم، پژوهه حاضر با عرضه یک طبقه­بندی مناسب از اختلاف قرائات در این آیات، سعی در بازخوانی شادی مومنان دارد. پس از نقد آراء مختلف در این زمینه، نتایج تحقیق حاکی از آن است که شادی مومنان در پرتو قرائت مشهور و از «نصرالله» نشأت یافته که این نصرت، همان وعده قطعی الهی بر پیروزی دین حق در همه ابعاد آن خواهد بود. در این میان، تحقق غلبه روم بر ایران، به مثابه نشانه صدقی است که در ظرف وقوع آن، مومنان را با اطمینان به اِنجاز وعده دیگر الهی(نصرت اهل ایمان)، شادمان خواهد ساخت.

نقدی بر تفسیر علمی هفت آسمان و زمین

نویسنده مقاله «نقدی بر تفسیر علمی هفت آسمان و زمین در آیه 12 طلاق» در چکیده نوشتار خود آورده است: موضوع «هفت آسمان و زمین» از مسائل بحث‌انگیز میان مفسران است. برخی با رویکرد علمی، به ذکر احتمالات مختلف پیرامون آیه دوازده سوره طلاق پرداخته، آن را بر عوالم مادی و کرات آسمانی تطبیق نموده‌‌اند؛ اما به نظر، این‌ نحوه تفسیرها و تطبیق‌ها نه تنها به رفع ابهامات کمک نکرده، بلکه بر مشکالات افزوده است. پژوهش حاضر به شیوه توصیفی ـ تحلیلی و با گرایش انتقادی بر آن است، ضمن بررسی معناشناسانه مفردات و ترکیبات آیه، به استناد روایات معصومان(ع)، و نظریات اندیشمندان، این نتیجه را مستدل نماید که، مراد از آسمانها و زمینهای‌ هفتگانه، تنها جهان مادی نیست؛ بلکه مقصود، مجموعه عوالم و مراتب هستی است که تحت اراده و تدبیر الهی اداره می‌شوند (یتنزّل الأمر بینهنّ). بنابراین تحمیل یافته‌های علمی بر «سبع سماوات»، تلاشی نافرجام و پایه اشکالات متعددی است که این نوشتار به تبیین آنها پرداخته است.

تفسیر تطبیقی آیه 179 آل عمران

در طلیعه نوشتار «تفسیر تطبیقی آیه 179 آل عمران با تأکید بر تمییز خبیث از طیب» می‌خوانیم: یکی از شناخت‌های لازم که موجب سعادت انسان و جامعه می‌شود، دشمن‌شناسی است. موضوع دشمن‌شناسی در اسلام از اهمیت والایی برخوردار است و از جمله نگرانی‌های پیامبر(ص)برای امتش بود؛ خصوصاً در مورد شناخت منافقان از مؤمنان واقعی. در قرآن کریم آیه 179 سوره آل عمران موضوع شناخت مؤمنین واقعی از منافقین با عنوان تمیز خبیث از طیب مطرح شده است. در مقاله حاضر نظرات مفسران شیعه و اهل تسنن با رویکرد تطبیقی بررسی شدند تا معیارهای تمیز از آیه مذکور مشخص گردد. از مجموع نظرات مفسران به دست می‌آید که برای تشخیص مؤمن از منافق؛ خدا مؤمنین را با امتحان خاصی می‌آزماید تا درجه اخلاص آنها مشخص شود. هرکدام از مفسران، نظری برای این امتحان خاص الهی مطرح کردند؛ در آخر با ارزیابی نظرات، نتیجه‌گیری جدیدی که در سایر تفاسیر نبود ارائه شد؛ که پذیرش جانشینی امیرالمؤمنین(ع) و ولایت ائمه اطهار(ع)، نشانه تشخیص مؤمن از منافق است. نتیجه حاضر موافق با ظاهر آیه است و روایات مؤید بسیاری دارد.