مظهر سیاست‌ورزی دینی و قدرت امت اسلامی
حج ابراهیمی در اندیشه رهبر معظم انقلاب به طور ذاتی یک عبادت و فعالیت دینی سیاسی و مظهر سیاست‌ورزی دینی است که برای جهان اسلام تولید قدرت می‌کند؛ زیرا هم وحدت امت اسلامی و هم برائت از استکبار جهانی را دنبال می‌کند و بر همین اساس «عملِ حج کار سیاسی هست، امّا این کار سیاسی عیناً همان تکلیف دینی است... سیاستی که عین دین است.»
شیوع ویروس کرونا وضعیت خاصی را بر ابعاد مختلف زندگی بشر اعم از فردی تا اجتماعی حکمفرما کرده و این مسئله در جوامع اسلامی مناسک و آیین‌های مذهبی جمعی را نیز به شدت تحت‌الشعاع قرار داده که نمونه آن تعطیلی مساجد، نمازهای جمعه و عزاداری‌هاست.
یکی از این فرایض و مراسم مهم، حج است که به واسطه بین‌المللی بودن و حضور گسترده جمعیت در آن به شدت از کرونا تأثیر گرفت و امسال فقط به صورت محدود و با شرایط خاص و حضور زائران عربستانی برگزار میشود. اما این امر دلیلی بر آن نیست که ابعاد و آثار مهم این فریضه یادآوری نشود و کرونا سبب فراموشی مباحث علمی، اجتماعی و سیاسی مرتبط با حج شود و مرور بیانات امام(ره) و رهبر معظم انقلاب درباره این فریضه مهم عبادی ـ سیاسی می‌تواند تبیین‌کننده این ابعاد گوناگون باشد. در قسمت دوم این گزارش به واکاوی جایگاه حج در اندیشه رهبر معظم انقلاب می‌پردازیم:
رهبر معظم انقلاب در همان مسیر و نگاه امام خمینی(ره) به فریضه حج، این فریضه را چندبعدی دانسته و معتقدند که «حج برای نزدیکی و صدا به صدا رساندن مسلمانان سراسر جهان است. رشته‌ای که این همه دل را به هم پیوند می‌دهد همان پیامی است که نخستین بار از این سرزمین، صلا زده شد و طول و عرض جهان و تاریخ را در نوردید: پیام توحید و وحدت؛ توحید خدا و وحدت امت. توحید، نفی خداوندگاری طواغیت و مستکبران و زر و زورسالاران است. و وحدت، مظهر عزت و اقتدار مسلمانان. حج، فراتر از هر نوشته و گفتاری، این پیام ماندگار را هر ساله در قالب اجتماع عظیم خود، بازپردازی می‌کند و به سراسر جهان اسلام می‌فرستد.» (12 اسفند 1379)
بیشتر بخوانید:
ایشان براین مبنا مسلمانان را دعوت به بهره‌مندی حقیقی از این ارزش‌های بی‌شمار این فریضه می‌کنند و اینگونه بیان می‌دارند: «حج درست می‌تواند تحولی درونی در یکایک مسلمین پدید آورد و روح توحید و ارتباط با خدا و اعتماد به او و ردّ همه بت‌های درون و برون وجود آدمی که همان هواها و هوس‌های پست‌کننده و قدرت‌های اسیر کننده آدمی‌اند، و نیز احساس قدرت و اعتماد به نفس و رستگاری و فداکاری در آنان پدید آورد، و چنین تحولی است که از هر انسانی، موجودی شکست ناشناس و تهدید و تطمیع‌ناپذیر می‌سازد.» (13 خرداد 1371)
حج؛ نقطه اتصال تمام پیکره امت اسلامی
در کنار این منافع فردی، حج به عنوان یک فریضه گروهی منافع جمعی نیز برای امت اسلامی به دنبال دارد که رهبر معظم انقلاب در این باره می‌فرمایند: «حج می‌تواند روح توحید را در دلها زنده کند، تکه پاره‌های امت بزرگ اسلامی را به هم وصل کند، عظمت مسلمین را به آنان برگرداند و آنان را از حقارت و احساس ذلتی که بر ایشان تحمیل کرده‌اند، نجات دهد. حج می‌تواند دردهای مسلمین را به علاج نزدیک کند و بزرگ‌ترین درد آنان را ـ که سلطه فرهنگی و اقتصادی و سیاسی کفر و استکبار است ـ درمان نماید. حج می‌تواند دلبستگی‌های اسارت‌آفرین را از دلها بشوید و در مقابل، ارتباط با خدا و با بندگان خدا را در فرد و جمع مسلمانان تقویت نماید و همین دلیل است که سیاست‌های حاکم بر حجاز، از حج واقعی و حامل مضمون الهی و سیاسی بیمناکند و قدرت تحمل آن را ندارند.» (7 تیر 1369)
همانطور که مشاهده میشود در نگاه رهبر معظم انقلاب نتیجه حج ابراهیمی و حقیقی افزایش قدرت امت اسلامی و قطع سلطه استکبار از سر جهان اسلام است و از همین منظر است که حکام عربستان و ایادی استکبار تلاش زیادی می‌کنند تا ابعاد سیاسی حج به صورت کامل بالفعل نشده و به یک جریان و روند در میان کشورهای اسلامی تبدیل نشود.
بلوغ امت اسلامی، لازمه بالفعل شدن ظرفیت‌های عظیم حج
البته عملی شدن این ظرفیت عظیم حج در وهله اول نیازمند رشد و تکامل فکری و فرهنگی جوامع اسلامی است؛ «حج مایه اقتدار جامعه اسلامی است، مایه اقتدار امّت اسلامی است. آن روزی که ما مسلمان‌ها در کشورهای مختلف، از مذاهب مختلف این توفیق را پیدا کنیم، این بلوغ فکری را پیدا کنیم که در واقع و به معنای حقیقی کلمه امّت اسلامی را تشکیل بدهیم - که متأسّفانه تا حالا ما مسلمان‌ها این توفیق را پیدا نکردیم و به این بلوغ سیاسی و فکری و اخلاقی نرسیدیم - و بتوانیم مجموعه مسلمان‌ها از اقصای شرق عالم تا منتهای غرب عالم اسلامی یک امّت باشیم، ولو با دولت‌های مختلف، آن روز خواهیم فهمید که حج چگونه مایه اقتدار و استحکام و اعتلا و آبرومندی این امّت است.» (20 شهریور 1392)
رهبر معظم انقلاب براساس همین رویکرد و نگاه به حج، «سیاسی نکردن حج» را حرفی پوچ و بی معنا در تضاد با هویت واقعی این فریضه دانسته و می‌فرمایند: «از جمله خطاهای بزرگی که همیشه می‌شنفتیم، حالا هم گاهی از بعضی از زبان‌های بی‌مبالات نسبت به حقایق اسلامی صادر میشود این است که «حج را سیاسی نکنید»؛ یعنی چه سیاسی نکنید؟ آنچه ما در حج لازم داریم از امور سیاسی، عین تعالیم اسلام است؛ ایجاد وحدت یک امر سیاسی است، این امر اسلام است، این عبادت است؛ وَاعتَصِموا بِحَبلِ اللهِ جَمیعًا وَلا تَفَرَّقوا. ما اگر در حج از ملّت فلسطین یا مظلومین دنیای اسلام مثل مظلومین یمن و دیگران دفاع می‌کنیم و حمایت می‌کنیم، این البتّه یک کار سیاسی است امّا سیاستی است عین تعالیم اسلامی؛ دفاع از مظلوم خودش یک فریضه است، یک واجب است؛ این [واجب] اتّفاق می‌افتد. یا برائت از مشرکین؛ اگر چنانچه روی مسئله‌ی برائت تکیه می‌کنیم و اصرار می‌ورزیم و آن را انجام می‌دهیم -که باید به بهترین وجهی ان‌شاءالله همه‌ساله انجام بگیرد- این به خاطر این است که یک فریضه اسلامی است؛ أَنَّ اللَّهَ بَریءٌ مِنَ المُشرِکینَ وَ رَسولُه؛ مؤمنین هم «بُرَآءِ» از مشرکینند؛ إِنَّا بُرَآؤُا مِنکُم وَ مِمَّا تَعبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ کَفَرنا بِکُم وَ بَدا بَینَنا وَ بَینَکُمُ الْعَداوَةُ وَ الْبَغضاءُ أَبَداً حَتَّی تُؤمِنُوا بِاللَّهِ وَحدَهُ؛ همه اینها مال دین است. بله، سیاست است، در عملِ حج کار سیاسی هست، امّا این کار سیاسی عیناً همان تکلیف دینی است، عیناً همان عبادت است؛ ببینید که اینها جزو نکات مهمّی است. بله، اینکه بیایند منع کنند از این حرکات سیاسیِ این جوری، آن هم یک عمل سیاسی است، منتها سیاست غیر دینی، سیاست ضدّدینی؛ اینکه بگویند در حج حق ندارید به آمریکا بگویید بالای چشمت ابرو است، این [هم] یک حرکت سیاسی است، منتها حرکت سیاسی شیطانی است، حرکت سیاسی غیر اسلامی است. امّا اینکه شما آنجا ابراز برائت کنید از هر مشرکی، از هر ضدّاسلامی، این هم حرکت سیاسی است، منتها سیاستی که عین دین است؛ این سیاستِ دینی است.»(12 تیر 1398)
نمایش سیاست دینی در مقابل سیاست ضد دینی
به عبارتی حج در اندیشه رهبر معظم انقلاب مظهر و تبلور سیاست‌ورزی دینی است و مسلمانان باید با اطلاع و آگاهی از آخرین تحولات و وضعیت جهان اسلام نسبت به شرایط حاکم بر مسلمانان اعلام موضع علنی کرده و جنایات استکبار جهانی و هم‌پیمانان و متحدان او را افشا و از آن اعلام برائت کنند. در واقع این سیاست‌ورزی دینی نباید محدود به توصیف و تبیین جبهه ظلم باشد بلکه باید به طور مصداقی، بازیگران اصلی و یاری‌گران جبهه ظلم و ساکتان در این جبهه معرفی شده و بیزاری عینی و عملی نسبت به آنها به منصه ظهور برسد.
از طرفی مسئله مهم دیگر در حج، نزدیکی خود مسلمانان به یکدیگر است که در واقع زمینه اصلی برائت از مشرکین را فراهم می‌کند. زیرا این نزدیکی و آشنایی با فرهنگ و تفکر هم است که موجب برجسته شدن اشتراکات و به حاشیه رفتن اختلافات کوچک میشود؛ «ملّت‌های مسلمان در حج باهم آشنا می‌شوند، اُنس پیدا می‌کنند، زبان هم را می‌فهمند -منظور از زبان، لغت نیست، منظور فرهنگ حاکم بر ذهنیّات یکدیگر است- با آن آشنا می‌شوند، به هم نزدیک می‌شوند، شبهه‌ها برطرف میشود، دشمنی‌ها کم‌رنگ میشود و به تدریج برطرف میشود، دلها به هم نزدیک میشود، دست‌ها به کمک هم می‌آیند، کشورها می‌توانند به هم کمک کنند، ملّتها می‌توانند به هم کمک کنند؛ این حج است. حالا در مقام عمل، آنهایی که متصدّی هستند یا مباشر هستند، چقدر کمک می‌کنند یا اجازه می‌دهند که حج این‌جور برگزار بشود؛ آن بحث دیگری است، امّا حج این است: یک ظرفیّت بی‌نظیر معنوی، در کنار یک ظرفیّت بی‌نظیر اجتماعی و جایی برای ابراز عقیده و بیان موضع امّت اسلامی.» (8 مرداد 1398)
قطعا چنین حجی «مظهر حضور عظمت امّت اسلامی»، «مظهر وحدت»، «مظهر یکپارچگی» و در نتیجه «مظهر قدرت امّت اسلامی» است و می‌تواند زمینه شکل‌گیری تمدن نوین اسلامی و تبدیل جهان اسلام به یک قطب قدرت مؤثر در سطح جهانی را فراهم کند.
انتهای پیام
