جهاددانشگاهی با رویکرد اجتماعی را بیشتر بشناسید / خروجی هر طرح؛ پیشگیری از بروز آسیب
جهاددانشگاهی معاونتی مجزا برای پرداختن به مسائل و معضلات اجتماعی ندارد، اما مسائل اجتماعی را به صورت مستقیم و غیرمستقیم در اولویت‌های خود قرار داده است و خروجی عمده فعالیت‌های آن در حوزه‌های مختلف آموزشی، پژوهش و فناوری و فرهنگی موجب پیشگیری از وقوع آسیب اجتماعی می‌شود.
به گزارش ایکنا، جهاددانشگاهی نهادی بوده که از ابتدا و به واسطه فعالیت‌های گسترده در حوزه‌های مختلف پژوهش و فناوری، آموزش و اشتغال و فرهنگی، مورد وثوق و اعتماد بسیاری از دستگاه‌ها، مردم و دانشگاهیان است و همه افراد جامعه به فراخور نیازهای خود می‌توانند از خدمات جهاددانشگاهی بهره‌مند شوند. اما شاید یک پرسش مطرح شود مبنی بر اینکه ارتباط و گستردگی فعالیت‌ها و خدمات جهاددانشگاهی چقدر با مسائل و معضلات اجتماعی مرتبط است و می‌تواند این مسائل را نیز پوشش دهد؟ چراکه به طور مشخص و برخلاف بسیاری از سازمان‌ها، نهادها و دستگاه‌های دولتی و غیردولتی، جهاددانشگاهی معاونت مشخصی با عنوان معاونت اجتماعی ندارد.
نظر به وسيع بودن ابعاد آسيب‌های اجتماعی و گسترش روزافزون آن و با توجه به اينکه آسيب‌های اجتماعی مستقيماً در عملکرد فرد و جامعه اثر می‌گذارد و صرف نظر از ضرر و زيان‌های اقتصادی، بهداشت جسمی و روانی، فرد و جامعه را نيز به مخاطره می‌اندازد، همواره يکی از دغدغه‌های بسیاری از اساتید و محققان در تعيين حدود و ثغور فعالیت نهادهای پای کار است. به اذعان بسیاری از محققان علوم اجتماعی و طبق آمارهای رسمی، برخی ناهنجاری‌های اجتماعی مانند بیکاری، اعتیاد، طلاق و شکاف روزافزون طبقاتی در زمره آسیب‌های اجتماعی جدی هستند و ظرفیت بسیار بالایی برای ایجاد بحران را در جامعه دارند.
از این منظر، اگرچه جهاددانشگاهی معاونتی مجزا برای پرداخت به این مسائل و معضلات ندارد، اما مسائل اجتماعی را به صورت مستقیم و غیرمستقیم در اولویت‌های خود قرار داده است. بر این اساس، برخی فعالیت‌ها و اقدامات جهاددانشگاهی مستقیماً با معضلات اجتماعی در ارتباط است از جمله بسیاری از پروژه‌ها و طرح‌های مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران(ایسپا) که پرداخت مستقیمی به این مسائل بوده و خروجی هر کدام قابل تأمل بوده است. در مقابل، بسیاری از فعالیت‌ها و اقدامات جهاددانشگاهی در بخش‌های متعدد پژوهشی، فناوری، پزشکی، آموزشی و برخی فعالیت‌های حوزه فرهنگ، به طور مستقیم به مسائل و معضلات اجتماعی نمی‌پردازد، اما خروجی آنها از بروز این معضلات جلوگیری می‌کند. به عبارتی دیگر، پرداختن به مسائل و معضلات اجتماعی در جهاددانشگاهی، در سه حوزه پژوهش، آموزش و اشتغال و فرهنگی به روش مستقیم و غیرمستقیم انجام می‌شود.
توانایی ساختارسازی متناسب با شرایط روز جامعه
یکی از ویژگی‌های فعالیتی در تمامی حوزه‌های جهاددانشگاهی، توانایی ساختارسازی متناسب با وضع موجود و شرایط روز جامعه است و بسیاری از برنامه‌ها و طرح‌ها همزمان با وقوع یک رویداد و بروز و ظهور یک واقعه طرح‌ریزی، پیگیری و به سرانجام می‌رسد و در مواردی حتی ادامه می‌یابد. برای مثال هم اکنون و همزمان با شیوع ویروس کرونا و شکل‌گیری معضلاتی در پی این رخداد، پرداخت به این موضوع در دستور کار حوزه‌های متعدد جهاددانشگاهی(پژوهش، آموزش و فرهنگی) از جمله مرکز ایسپا، مراکز تحقیقاتی سلول‌درمانی، کانون‌های دانشجویی و ... قرار گرفت. امروز در حوزه فرهنگی جهاددانشگاهی که قابلیت‌های بیشتری برای پرداخت مستقیم به مسائل و معضلات اجتماعی را داراست، تغییراتی را می‌توان مشاهده کرد و آن عجین شدن مسائل فرهنگی و اجتماعی و با هم دیدن این دو در موضوعات مختلف است. فضای فعالیت‌های اجتماعی این نهاد با دو رویکرد در حال فراگیر شدن است؛ نخست فعالیت در حوزه محیط زیست با دارا بودن 150 کانون محیط زیستی دانشجویی در کشور است و دیگری راه‌اندازی پویش‌های دانشجویی به منظور کمک به آسیب‌دیدگان ناشی از اتفاقات ناگواری همچون سیل و زلزله است.
ذیل معاونت فرهنگی جهاددانشگاهی، فارغ از فعالیت‌های خبرگزاری‌های آن که پرونده‌های زیادی را حول موضوعات و مسائل اجتماعی در وادی خبر و اطلاع‌رسانی و تهیه گزارش پیگیری کرده‌اند، سازمان دانشجویان ایران نیز توانسته با محوریت مسائل اجتماعی و با یاری دانشجویان داوطلب، فعالیت‌هایی در زمینه محرومیت‌زدایی در کشور انجام دهد و به دنبال همین اقدام، تلاش می‌کند از این دانشجویان به عنوان الگویی مناسب در زمینه فداکاری و ایثار در قالب طرحی که چندین دوره متمادی است دنبال می‌شود، تجلیل کند.
در حوزه نشر ذیل این معاونت نیز بعضی تألیفات سازمان انتشارات جهاددانشگاهی با موضوع مسائل و معضلات اجتماعی بوده و این سازمان همچنین تلاش کرده نشست‌ها و گعده‌های علمی متعددی با حضور اساتید و محققان به منظور معرفی و نقد این کتب و یا پرداخت به مسائل روز برگزار کند، از آن جمله می‌توان به برگزاری نشست‌هایی حول موضوع قتل‌های ناموسی در پی وقوع حادثه تلخ قتل دختری نوجوان از سوی پدر اشاره کرد. در ادامه به بخشی از فعالیت‌ها و اقدامات حوزه فرهنگی جهاددانشگاهی که رویکردی اجتماعی دارد، اشاره می‌کنیم.
مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران(ایسپا)
ایسپا، موفق به اجرای بیش از پنج هزار طرح نظرسنجی در سطوح ملی، منطقه‌ای یا استانی و محلی شده و در تمامی مراحل اجرای نظرسنجی‌ها، اعم از تدوین چهارچوب مفهومی و نظری، تدوین و طراحی پرسشنامه، روش‌های نمونه‌گیری، گردآوری اطلاعات و پرسشگری در میدان و نیز تجزیه و تحلیل داده‌ها و اطلاعات، ضوابط و ملاحظات علمی و روش‌شناختی را مدنظر دارد و از تجربیات خبرگان این حوزه در سطوح ملی و بین‌المللی و نیز به روزترین روش‌ها استفاده می‌کند.
از جمله مهمترین طرح‌های پیمایشی ایسپا؛ «پیمایش ملی فرهنگ سیاسی در دو موج، سنجش تدین اسلامی مردم ایران»، «بررسی میزان استفاده از بازی‌های رایانه‌ای و نگرش نسبت به این بازی‌ها»، «دیدگاه جوانان در خصوص ازدواج و تشکیل خانواده»، «دیدگاه مردم در خصوص شیوع آسیب‌های اجتماعی در کشور»، «پیمایش ملی سنجش کیفیت زندگی مردم ایران در دو موج»، «سبک زندگی دانشجویان براساس الگوی آرمانی فارغ‌التحصیل نظام آموزش عالی ایران»، «بررسی نگرش مردم ایران به مواد مخدر و روان‌گردان‌ها در دو موج»، « بررسی عوامل مؤثر بر ایجاد فشار روانی بر مردم»، «ارزیابی عملکرد دولت و انتظارات و توقعات مردم از دولت در 4 موج»، «پیمایش انتظارت و توقعات مردم از مجلس دهم»، «دیدگاه مردم در خصوص دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در 10 موج»، «پیمایش سنجش نگرش زائران اربعین در خصوص پیاده‌روی اربعین در 3 موج» و «بررسی نگرش مردم ایران و شهر تهران نسبت به یازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی در 8 موج» است.
برگزاری 8 دوره مسابقات مناظره دانشجویان ایران
همچنین سازمان دانشجویان جهاددانشگاهی موفق به برگزاری 8 دوره مسابقات مناظره دانشجویان ایران و یک دوره مسابقات مناظره به زبان انگلیسی شده که در مجموع این مسابقات، تعداد 2 هزار و 303 گروه شرکت‌کننده، معادل 9 هزار و 212 دانشجو در این مسابقات شرکت داشته‌اند. در این مسابقات، تعداد 2 هزار و 576 مناظره با همکاری یک هزار و 602 داور طی ادوار مختلف برگزار شده است. هدف از برگزاری این مسابقات، ترویج فرهنگ گفت‌وگو و کسب توانایی در بیان نظرات خود و شنیدن نظر و انتقاد است.
در حوزه پژوهش و فناوری نیز، پرداخت‌های مستقیم و غیرمستقیمی به مسائل و معضلات اجتماعی وجود دارد. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی ذیل این معاونت به طور مستقیم پژوهش‌های متعدد و کاربردی حول این موضوعات داشته که از جمله حاشیه‌نشینی، مطالعات خانواده و آسیب‌شناسی معضلات خانواده، سنجش دینداری و ... است؛ این پژوهشگاه ذیل معاونت پژوهشی مستقیماً به این مسائل می‌پردازد. در مقابل، پژوهشگاه‌ها و مراکز متعددی حوزه پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی همچون پژوهشگاه رویان که در زمینه درمان ناباروری اقدامات ارزنده‌ای را انجام داده و پژوهشکده معتمد که فعالیت‌هایی در زمینه درمان سرطان برص انجام می‌دهد و یا سایر مراکز تحقیقاتی و واحدهای فناور این مجموعه که فعالیت‌های آنها مستقیماً با مسائل و معضلات اجتماعی ارتباط ندارد، اما خروجی کار این بخش‌ها از بروز بسیاری از معضلات اجتماعی همچون طلاق و آسیب‌های ناشی از مرگ یک عضو از خانواده به دلیل ابتلا به سرطان جلوگیری می‌کند. به تعبیری اقدامات حوزه پزشکی جهاددانشگاهی نیز از بروز معضلات و مشکلات اجتماعی جلوگیری می‌کند. در ادامه اشاره‌ای به برخی اقدامات حوزه پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی با رویکرد اجتماعی داریم.
- توانمندسازی ساکنین سکونتگاه‌های غیررسمی چابهار
- مطالعه اجتماعی مناطق اسکان غیررسمی شهر کرمانشاه باهدف ارائه راهکارها و مدل بومی توانمندسازی
- همکاری در اجرای برنامه کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی در محلات حاشیه‌نشین در 10 استان کشور
- ارائه خدمات توان‌افزایی جوامع محلی(زهک، قصرقند)
- پیمایش ملی اوقات فراغت ایرانیان
- پیمایش ملی خانواده
- پیمایش ملی رضایت از زندگی
- پیمایش ملی سبک زندگی
- پیمایش ملی ارزش‌ها و رفتارشناسی گردشگری در ایران
- پیمایش ملی هویت ایرانیان
- پیمایش ملی ارزش‌ها و رفتارشناسی گردشگری در ایران
- بررسی و شناسایی فرصت‌های سرمایه‌گذاری در جاذبه‌های گردشگری مشهد
- شناسایی مکان‌های دارای ارزش معنایی و هویتی در شهر مشهد در راستای ارتقای محیط گردشگری و زیارتی شهر
- شاخص‌های بهره‌وری منابع انسانی در سازمان‌های علمی و فناورانه
- شناسایی موانع توسعه شرکت‌های مدیریت صادرات(مطالعه موردی استان هرمزگان)
- سنجش و تحلیل فضای سرمایه‌گذاری در اقتصاد ایران
- شناسایی فضا و موانع کسب‌وکار شرکت‌های دانش‌بنیان
- شناسایی عوامل و موانع توسعه صنایع کوچک و متوسط در اقتصاد ایران
- تبیین نقش بهسازی و نوسازی بافت فرسوده تاریخی شهر تهران در بازتولید منظر شهری
- تحلیل نظام اجرایی طرح‌های نوسازی در بافت‌های فرسوده شهری با تأکید بر بافت فرسوده شهر تهران
- آمایش استان‌های کرمان و خراسان رضوی
- تدوین گزارش ملی پایش سند چشم‌انداز 1404 جمهوری اسلامی ایران
- بررسی وضعیت شاخص‌های توسعه اجتماعی استان‌های کشور
- بررسی ابعاد تعارض منافع و تأثیر آن بر رفاه اجتماعی
- بررسی تأثیر شبکه‌های اجتماعی مجازی بر سبک زندگی
- بررسی تأثیر شبکه‌های اجتماعی مجازی و دینداری
- بررسی تأثیرات شبکه‌های اجتماعی مجازی بر روابط خانوادگی
بخش آموزش و اشتغال
در بخش آموزش و اشتغال و معاونت مربوطه نیز جهاددانشگاهی از همان ابتدای ورود به این حوزه، تلاش داشته دوره‌هایی برگزار کند که منجر به کسب مهارتی برای فرد شود. البته ورودی جهاددانشگاهی در این بخش ابتدا فعالیت‌ها و اقدامات آموزشی بود و کمی بعدتر، پرداختن به موضوع اشتغال و کارآفرینی را نیز در دستور کار خود قرار داد و طرح‌هایی متعددی از جمله طرح اشتغالزایی بانوان سرپرست خانوار، طرح سرباز ماهر، آموزش‌هایی برای زندانیان و ... اجرا کرده است.
بر همین اساس جهاددانشگاهی اقدام به برگزاری دوره‌های مهارتی و توانمندسازی عمومی و تخصصی، طی سال‌های 1397 تا 1399 کرد که عمدتاً در قالب طرح‌های اشتغال برگزار شد و مجموعاً 40 هزار نفر در قالب 1800 دوره و بالغ بر 400 هزار نفر ساعت آموزش‌های عمومی و مهارتی معطوف به کسب و کار را دریافت کردند. این آموزش‌ها طیف وسیعی از موضوعات عمومی کسب و کار و کارآفرینی و موضوعات تخصصی کسب و کار را دربرمی‌گیرد که موجب هدایت فراگیران به کسب و کار مورد نظر خود می‌شود.
جهاددانشگاهی در اجرای طرح‌های اشتغال، همواره تلاش کرده از ظرفیت‌های پژوهشی، فرهنگی و آموزشی استفاده بهینه داشته باشد، در این راستا ابتدا مزیت‌های ملی و استانی مبتنی بر بازار شناسایی می‌شوند، سپس با پیشرانان، کارآفرینان و صاحبان کسب و کارهای موفق شناسایی شده و به منظور توسعه بازار و محصول، از طریق شبکه‌سازی و زنجیره ارزش مذاکره می‌شود. این نهاد تا کنون 395 مزیت و فرصت در حوزه کسب وکارهای خرد و خانگی در استان‌های کشور شناسایی کرده که این مزیت‌ها بعضاً در استان‌های کشور مشترک است.
از سال 1380 تاکنون حدود 400 هزار نفر در سراسر کشور از آموزش‌های عمومی و تخصصی کارآفرینی و اشتغال جهاددانشگاهی برخوردار شده‌اند که نزدیک به دو هزار نفر از این تعداد مربوط به دوره‌های تربیت مربی و مشاوره کارآفرینی است. این دوره‌ها با هدف توانمندسازی و ارتقای مهارت‌های کسب‌وکار فراگیران برگزار می‌شود. همچنین در این سال‌ها، 450 هزار نفر مشاوره‌های عمومی و تخصصی شغلی را دریافت کرده‌اند.
توسعه مشاغل نوین و خانگی
یکی از اولویت‌های دولت در بحث اشتغالزایی طی سال‌های اخیر و به ویژه در دوران رکود اقتصاد و تحریم، اولویت‌دهی به کسب‌وکار خرد و کوچک است که نیاز به سرمایه کم و از سوی دیگر ظرفیت اشتغالزایی بالایی دارند. به همین خاطر جهاددانشگاهی با توجه به تجارب خود در زمینه شناسایی فرصت‌های اشتغال و کارآفرینی، در زمینه کسب‌وکارهای خرد و خانگی پیشنهاداتی را به وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی ارائه کرد که این پیشنهادات در قالب «طرح ملی توسعه مشاغل خانگی» دنبال می‌شود. براساس این طرح، ابتدا طرح پایلوت مشاغل خانگی در 9 استان برای 20 هزار نفر اجرا و پس از ارزیابی و موفقیت نسبی آن در گستره ملی تعمیم داده شد. به طوریکه در ارائه آن طرح، توانمندسازی اقتصادی زنان سرپرست خانوار، براساس الگوی توسعه مشاغل خانگی، برای 6 هزار و 200 نفر در 24 استان با همکاری معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری اجرا شد. در ادامه طرح توسعه مشاغل خانگی برای 31 استان کشور با ظرفیت 54 هزار و 300 نفر نیز مورد موافقت وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی قرار گرفت و هم‌اکنون در 31 استان کشور از سوی واحدهای جهاددانشگاهی در حال اجراست.
از دیگر اقدامات مهم این حوزه؛ اجرای طرحی با همکاری undp برای یکهزار و 600 کسب وکار آسیب‌دیده در اثر شیوع ویروس کرونا به صورت پایلوت در شهرستان ملارد است. این طرح در سه مرحله اقدام به شناسایی مزیت‌های مناطق مختلف کشور، توانمندسازی(آموزش و مشاوره) و اتصال به بازار با رویکرد پایدارسازی کسب‌وکارها و شبکه‌سازی آنها کرده است.
راه‌اندازی طرح اشتغال بانوان سرپرست خانوار
براساس آخرین آمار معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری، تعداد یک میلیون و 213 هزار و 731 بانوی سرپرست خانوار در کشور وجود دارد، همچنین مطابق گزارش اعلام شده از سوی مرکز آمار ایران در سال 1398، نرخ مشارکت اقتصادی زنان کمتر از 16 درصد است. تجربه طرح پایلوت توسعه مشاغل خانگی بیانگر آن است، 75 درصد متقاضیان این نوع کسب‌وکار زنان هستند. لذا یکی از راهکارهای مناسب برای کاهش نرخ بيکاری، توانمندسازی اقتصادی و فراهم ساختن زمينه اشتغال بانوان، مشاغل خانگی است. در این راستا معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری با همکاری جهاددانشگاهی و نظارت عالیه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی طرح ملی توانمندسازی اقتصادی بانوان سرپرست خانوار که براساس طرح ملی توسعه مشاغل خانگی طراحی شده است، برای 6 هزار و 200 بانوی سرپرست خانوار در 24 استان کشور اجرا می‌کند. همچنین 60 درصد مخاطبان این طرح، بانوان دانش‌آموخته دانشگاهی هستند.
انتهای پیام
