روحیه تقریبی وحدت‌گرا در آیت‌الله تسخیری نهادینه شده بود / خاطره‌ای از بعد عرفانی شخصیت ایشان

حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مبلغی، عضو مجلس خبرگان رهبری و مدیر پیشین مرکز تحقیقات مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، در گفت‌وگو با ایکنا، به مناسبت درگذشت آیت‌الله تسخیری درباره روحیه و اندیشه تقریبی و وحدت‌گرای ایشان گفت: می‌توان برای نگاه و اندیشه تقریبی آیت‌الله تسخیری سه مرحله را برشمرد؛ مرحله اول مربوط به دوران شاگردی ایشان در مکتب شهید صدر، مرحله دوم انقلاب اسلامی بود و مرحله سوم زمانی بود که به دبیرکلی مجمع جهانی تقریب انتخاب شد.

وی افزود: مکتب شهید صدر ذاتاً یک مکتب تقریبی است هرچند با این تابلو مطرح نشده اما در درون خودش خمیرمایه تقریبی، در نظر گرفتن فضای کلی جهان اسلام و تلاش علمی برای امت اسلامی را دارد. آیت‌الله تسخیری نیز در آن مدرسه پرورش یافت و از نزدیک با اندیشه‌های شهید صدر آشنا شد. لذا این خاستگاه نخستین در سوق دادن آیت‌الله تسخیری به سمت اندیشه تقریبی بود که زیرساخت فکری و روحی او را ایجاد کرد.

نقش انقلاب اسلامی در باروری تفکر تقریبی

مبلغی با اشاره به نقش انقلاب اسلامی در باروری تفکر تقریبی آیت‌الله تسخیری، اظهار کرد: یکی از شعارها و اهداف انقلاب اسلامی، وحدت اسلامی بود هرچند در ابتدا عنوان تقریب هم در کار نبود و هنوز مجمع تقریب شکل نگرفته بود، ولی ایشان به واسطه ارتباط با کنفرانس وحدت اسلامی به دلیل داشتن برخی مسئولیت‌ها، در آن مجموعه جای گرفت. این ارتباط خودبه‌خود در بارورسازی نگاه‌های جهان اسلامی در ایشان خیلی تأثیر گذاشت.

وی ادامه داد: مرحله سوم مربوط به زمانی بود که ایشان پس از مرحوم آیت‌الله واعظ‌‌‌‌زاه، به دبیرکلی مجمع جهانی تقریب انتخاب شد و در این مرحله نگاه و اندیشه تقریبی در ایشان اوج گرفت. البته هر یک از این سه مرحله اساسی همراه با اموری بودند که نقش اصلی را در پرورش و ایجاد نگاه تقریبی در ایشان داشتند.

باورمندی به اصالت گفت‌وگو در امت اسلام

عضو مجلس خبرگان رهبری درباره این عوامل گفت: اولاً ایشان یک روحیه تقریبی و منعطف داشت و روحیه پرخاشگری نداشت و از لطافت و نجابت روحی برخوردار بود که آن را از عرفان و آموزه‌های اسلامی آموخته بود. در واقع ایشان با وجود اینکه یک فرد انقلابی بود اما در فضای جهان اسلام دارای یک روحیه مسالمت‌جو معطوف به وحدت امت بود.

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس ابراز کرد: ثانیاً ارتباط ایشان با علمای جهان اسلام، قبل و بعد از دبیرکلی مجمع، نقش مهمی در روحیه وحدت‌گرای ایشان داشت. در اثر این ارتباطات است که جهل‌ها و سوءظن‌ها فرومی‌ریزد، انسان به مسائل جدید آگاه می‌شود، نیازهای واقعی را می‌فهمد، ضرورت همکاری و همگرایی را در این فضاها بهتر درک می‌کند، متوجه عمق خطرات پیش روی جهان اسلام در این مواجهه‌ها و دیدارها می‌شود و به ارزش ذاتی تعامل و تبادل فکر نائل می‌شود. به عبارتی اهل گفت‌وگو شدن در همین فضاها شکل می‌گیرد و ارزش‌دهی به گفت‌وگو و توجه باورمندانه به اصالت گفت‌وگو در میان امت اسلام با همین بحث‌ها و دیدارها حاصل می‌شود و ایشان در این زمینه پیشرو بود.

مبلغی اظهار کرد: ثالثاً سفرهای خارجی در انسان یک وسعت نظر و خمیرمایه‌های جهانی فکر کردن را ایجاد می‌کند. واقعیت‌هایی در جهان اسلام وجود دارد که وقتی انسان به آنجا می‌رود تازه متوجه می‌شود مفهوم امت چیست. تا زمانی که در داخل و در میان جامعه هم‌مذهب خود هستیم شاید برای امت حساب باز نکنیم و با یک نگاه تعارفی نسبت به آن داشته باشیم. اما حضور در کشورهای مختلف جهان اسلام صحنه واقعی و گستره امت، اجزای امت و افکار مختلف درون امت را پیش روی چشم انسان باز می‌کند و این خود یک آگاهی بزرگ است. این مسائل در شخصیت ایشان وجود داشت و ایشان را به یک شخصیت تقریبی بزرگ تبدیل کرد.

پررنگ بودن وجه عرفانی شخصیت ایشان

وی به بیان خاطره‌ای از آیت‌الله تسخیری پرداخت و گفت: من با ایشان در سفرهای زیادی حضور داشتم و به تبع آن خاطرات فراوانی هم از ایشان به یاد دارم، اما در اینجا می‌خواهم خاطره‌ای را بیان کنم که بیانگر وجه عرفانی شخصیت ایشان است. آیت‌الله تسخیری و بنده برای یک موضوع فقهی به نشستی در جده دعوت شده بودیم و به این بهانه عمره را نیز به جا آوردیم. در آنجا دیدم ایشان برای جمعی درباره آیات مربوط به حضرت ابراهیم(ع) و گفت‌وگو و راز و نیاز ایشان با خداوند در ارتباط با مکه، صحبت می‌کرد.

مبلغی افزود: ایشان ظرایف و لطایفی را از دل این آیات استخراج می‌کرد که بعد عرفانی و معرفتی داشت و وقتی به بیان این نکات می‌رسید به سختی سخن را ادامه می‌داد و به گریه می‌افتاد و این نشان می‌داد درون ایشان درگیر عرفان الهی است که وقتی به نقاط خاصی از آیات قرآن می‌رسد احساس خاصی هم به لحاظ عرفانی به ایشان دست می‌دهد و این برای من همواره خاطره جالبی از بعد عرفانی آیت‌الله تسخیری بود.

مدیر پیشین مرکز تحقیقات مجمع جهانی تقریب قوی بودن روحیه توکل به خدا را از دیگر ویژگی‌های شخصیتی و روحی ایشان برشمرد و گفت: همین ویژگی به آیت‌الله تسخیری جسارت و شجاعت می‌داد تا در فضای تقریب وارد شود. فضای تقریب فضایی نیازمند جسارت است و اگر کسی به دنبال آب و نان و موقعیت ظاهری خودش باشد نمی‌تواند یک انسان تقریبی باشد و در این فضا ورود پیدا کند.

وی در پایان اظهار کرد: یک شخصیت تقریبی با مسائل مختلفی در داخل و خارج مواجه است که باید آنها را مدیریت کند و این بجز داشتن یک زمینه روحی خودایستا و پایدار ممکن نیست. من بارها این روحیه توکل قوی را در ایشان به ویژه در مواقع حساس که نیازمند موضع‌گیری تقریبی بود، شاهد بودم.