رمز و راز تعالی حضرت عباس(ع) / آخرین محرم قرن به احیای سنت‌ها تبدیل شد
حضرت عباس(ع) در طول زندگی خود دارای شاخصه‌های رفتاری بودند که تنها به همان دوره محدود نشد و اگر هریک از ما از این سیره تبعیت کنیم قطعاً راه سعادت را خواهیم پیمود. ادب، فداکاری، حمایت، شجاعت، ولایت‌پذیر بودن از جمله مؤلفه‌های رفتاری آن حضرت است که می‌تواند به درستی در روضه‌های خانگی بیان شود.
در چهارم شعبان سال 26 هجری قمری در مدینه متولد شد. نام پدرش علی ابن ابیطالب(ع) و مادر ایشان فاطمه، دخت حزام بن خالد بن ربیعه بن عامر کلبی و کنیه اش(ام‌البنین) بود. حضرت علی(ع) نام عباس به معنای شیر بیشه را برای ایشان برگزید و این اسم چه به قامتش می‌آمد. عباس(ع) از عون، جعفر و عثمان بزرگ‌تر بود و وفاداری به امام حسین(ع) را می‌توان شاخصه هر چهار برادر نام برد که در روز دهم محرم سال 61 هجری در رکاب امام و مقتدای خود به فیض اعظم شهادت نائل آمدند.
حضرت عباس(ع) دارای کنیه‌هایی همچون ابوالفضل(ع) و ابوالقاسم بودند، چراکه علاوه بر برخورداری از فضایل آسمانی فرزندانی به نام‌های فضل و قاسم نیز داشت و به علت داشتن قامتی بلند، سیمایی جذاب و درخشان لقب قمر بنی‌هاشم نیز برازنده حضرت شد. قمربنی‌هاشم به واسطه داشتن خُلق احسن، ولایت‌پذیری از امام عصر خود و فداکاری هم در پیشگاه خدا و هم نزد پدر بزرگوارشان، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) دارای مقامی والا بودند و از این رو توسل به آن حضرت سبب آرامش و برآورده شدن حاجات می‌شود. آن حضرت علاوه بر صفات بیان شده عبد صالح و مطیع خداوند بود و امام صادق(ع) در زیارت عموی گرانقدر خود فرمودند: «الاسلام علیک ایها العبد الصالح».
در منابع روایی و تاریخی بعد از گزارش آب رساندن ایشان به خیمه‌گاه روایت «و لذلک سمی العباس علیه السلام السقاء: از این روی عباس به عنوان سقا نامیده شد» آمده است. آب رسانی و رفع تشنگی یکی از اخلاق نیکویی است که در اسلام مورد توجه است، حتی پیامبر(ص) در مواجهه با دشمن آب را بر روی آنان نبستند و این امر دلالت بر اهمیت منصب سقایی دارد، اما در واقعه کربلا یزیدیان در نهایت بی‌رحمی و سنگدلی امام حسین(ع) را که خود دعوت کننده بودند، محاصره و آب را بر روی همراهان و خانواده ایشان بستند، به دلیل آب رسانی حضرت عباس(ع) به کاروان حسینی به آن حضرت لقب ابوالقربه و سقای تشنگان دادند.
در برخی تعابیر از جمله زیارت ناحیه مقدسه از ابوالفضل(ع) به عنوان حامی و محامی نام برده شده است؛ چراکه ایشان در تمام لحظات و از سر صدق و راستی از ولی امر خود اطاعت و خانواده ایشان را حمایت کردند. این امر در دوران کنونی نیز مصداق دارد که ما شیعیان اباعبدالله(ع) دست از حمایت ولی‌فقیه خود برنداشته و در تمام لحظات از رهبر فرزانه انقلاب دفاع کنیم.
عباس؛ علمدار کربلا
دفاع جانانه عباس(ع) در برابر سپاه دشمن نشان از شجاعت بی حد ایشان دارد، آن حضرت پا در رکاب امام حسین(ع) بود و در این مسیر نه تنها خود و برادرانش بلکه دو فرزند خود به نام‌های عبدالله و محمد را که نوجوان بودند به میدان فرستاد و به فیض اعظم شهادت نائل آمدند. عباس(ع) بزرگ زاده‌ای بود که امان‌نامه عبیدالله را زیر پا گذاشت و سربلند از این امتحان بیرون آمد و ثابت قدم‌تر از قبل در کنار امام و مقتدای خود ایستاد تا به شهادت رسید.
رسم است که هر سپاه دارای پرچمی باشد و پرچم به دست شجاع‌ترین فرد سپاه سپرده شود، واقعه عاشورا علمداری همچون حضرت ابوالفضل(ع) داشت، علمدار از اهمیت بسیاری در سپاه برخوردار است؛ چراکه قدرت یا ضعف سپاه در دستان اوست و چه نیکو تا زمانیکه دست در بدن و جان در بدن داشت پرچم سپاه اسلام را برافراشته نگاه داشته بود و در برخی روایات آمده است که با وارد شدن ضربه آهنین بر سر که باعث شد از اسب زمین افتادند پرچم نیز بر زمین افتاد.
روز عاشورا هنگامی که حضرت عباس علیه السلام از اسب بر روی زمین افتاد، امام حسین علیه السلام فرمودند: «الان انکسر ظهری و قلت حیاتی؛ یعنی اکنون پشتم شکست و چاره‌ام کم شد».[1] این جمله بیانگر اهمیت آن حضرت و نقش ایشان در پشتیبانی از امام حسین(ع) دارد. امام زمان(عج) در قسمتی از زیارت‌نامه‌ای که برای شهدای کربلا ایراد فرمودند، حضرت عباس علیه السلام را چنین مورد خطاب قرار می‌دهند: «السلام علی ابی الفضل العباس بن امیرالمومنین المواسی اخاه بنفسه، الاخذ لغده من امسه، الفادی له، الوافی الساعی الیه بمائه، المقطوعه یداه لعن الله قاتله یزید بن الرقاد الجهنی و حکیم بن طفیل الطائی».[2]
ادب؛ شاخصه بارز حضرت عباس(ع)
از قول اميرمؤمنان علی(ع) نقل شده است كه به امام مجتبى(ع) فرمودند: «يا بُنَّى! الْأَدَبُ لِقاحُ الْعَقْلِ، وَ ذَكاءُ الْقَلْبِ وَ عُنْوانُ الْفَضْلِ، پسرم! ادب، بارور شدن عقل و بيدارى قلب و سرفصل فضيلت و ارزش است». رعایت ادب در پیشگاه خداوند و اهل‌بیت(ع) نهایت تمام نیکی‌هاست و ردپای ادب حضرت عباس(ع) در اشعار شاعران بزرگ آیینی مشاهده می‌شود. در روايتى آمده است كه: حضرت عبّاس عليه السلام بدون اجازه در كنار امام حسين(ع) نمی‌نشست و اگر بعد از اجازه می‌نشست، درست مانند يک عبد و غلام خاضع و متواضعانه مقابل حضرت می‌نشست.[3] همچنين نقل شده است كه در طول 34 سال عمر هرگز برادر را برادر خطاب نكرد، بلكه با تعبيراتى مانند: سيّدى، مولاى، يابن رسولالله، آن حضرت را خطاب مى كردند.[4].
اعتدال در رفتار یکی دیگر از شاخصه‌های حضرت عباس(ع) بود. در کلام پیامبر اکرم(ص) و مولا علی(ع) در رابطه با اعتدال در رفتار سخنان بسیار وجود دارد؛ چراکه عدم اعتدال در رفتار باعث انحراف شده و انسان را از مسیر درست خارج می‌کند. در واقع شاخصه‌های رفتاری و عملی آن حضرت تنها برای دوران خودشان حائز اهمیت نبوده و این شاخصه‌ها در تمامی اعصار می‌تواند الگو همه جوامع بشری باشد.
توجه به حضرت عباس(ع) در دیگر ادیان
حضرت عباس(ع) و امام حسین(ع) تنها متعلق به مسلمانان نیستند، بلکه همه بشریت از وجود ایشان فیض می‌برند. زرتشتیان از دیرباز تاکنون در مجالس عزاداری شرکت می‌کنند. موبد اردشیر خورشیدیان، رئیس انجمن موبدان زرتشتیان ایران شهریور سال گذشته با حضور در مراسم عزاداری امام حسین(ع) در روز ششم ماه محرم در دفتر آیت‌الله علوی بروجردی بیان کرده است: «ماه محرم ماهی است که انقلاب بزرگ و شکوهمند معنوی امام حسین(ع) در آن رخ داده است و ما زرتشتیان مفتخریم که پای ثابت شرکت در این مجالس هستیم». شنیده‌ها از جامعه زرتشیان حاکی از این است که پیروان این دین به احترام امام حسین(ع) در دو ماه محرم و صفر مراسم جشن و شادی همچون ازدواج برپا نمی‌کنند. خورشیدیان سال 93 در اجلاسیه پیرغلامان گفته است: «پدر و مادرم همیشه ذکر حسین بر لب داشتند. نسلهای ما امروز از حدود یکهزار و 300 سال قبل تاکنون حامل این پیام بوده که راه امام حسین(ع) در دفاع از مظلوم و مبارزه با ظالم بوده است. امام حسین(ع) استکبار ستیزی را در رفتار، اندیشه، گفتار و کردار متجلی کرد و همین رمز جاودانگی ایشان است».
ارامنه و مسیحیان نیز به واسطه معجزاتی که از حضرت عباس(ع) دیدند ارادت بسیار ویژه به آن حضرت دارند. با برخی از پیروان این دین که صحبت می‌کنیم ارادت به ساحت مقدس حضرت ابوالفضل(ع) در کلامشان موج می‌زند. آنان حتی برای روز تاسوعا نذر می‌کنند و چه بسا حاجت روا می‌شوند. آنان حضرت عباس(ع) را مظهر عشق، محبت، شجاعت و وفاداری دانسته و بیان می‌کنند این شاخصه‌های رفتاری بر همه بندگان خدا چه مسیحی، مسلمان و یهودی و ... امر شده است و به همین دلیل پیروان دین مسیح و غیره در مراسم عزای حسینی شرکت می‌کنند.
امسال محرمی متفاوت را پشت سر گذارده و یک روز دیگر به پایان دهه اول محرم بیشتر نمانده است. امسال بسیاری از افراد مسن و بیماران فیض حضور در مراسم عزاداری را از دست دادند و فقط و از طریق امواج صدا و سیما دل به دلدار سپردند. امسال با توجه به فرمایش مقام معظم رهبری جان تازه‌ای در رگ‌های روضه خانگی جریان پیدا کرد و بهترین فرصت برای بیان راز و رمز متعالی شدن بزرگانی همچون حضرت عباس(ع) ایجاد شد.
در این دهه سنت‌های قدیمی همچون چهارپایه‌خوانی که به دست فراموشی سپرده شده بود که با ظرفیت بقاع متبرکه، مساجد، تکایا، حسینیه‌ها و هیئت‌های مذهبی دوباره احیا شد. در این سنت زیبا شاهد بودیم مداحان بنام و سرشناس در کمال خضوع بین مردم حاضر شده و سوگواری سید و سالار شهیدان را اقامه کردند. مداحان و حتی شعرا با خلاقیتی زیبا تهدید کرونا را با احیای سنت زیبای چهارپایه‌خوانی به فرصتی ناب تبدیل کردند. هیئات مذهبی، عزاداران و مداحان ثابت کردند که به قوانین نظام التزام داشته و همچون حضرت عباس(ع) از ولی امر خود، رهبر معظم انقلاب در رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی اطاعت می‌کنند. محرم 1442 آخرین محرم قرن شمسی است و همه برای خلق سالی پیش‌رو تا سال 1400 باید همت کرده و برای ادامه مکتب حسینی، تبیین اهداف قیام عاشورا، نهادینه کردن شاخصه‌های دینی در جامعه، حسینی نگه داشتن نوجوانان و جوانان راهکارهای عملیاتی ارائه دهیم.
منابع:
[1] در سوگ امير آزادى(ترجمه مثير الأحزان )، ص: 259
[2] مجلسی، بحارالانوار، ج 45، 66.
[3]معالى السبطين: ج 1، ص 443.
[4] پرچمدار نينوا، محمدى اشتهاردى: ص 43.
مریم روشن، سردبیر خبرگزاری ایکنا مرکزی
انتهای پیام
