ضرورت اصلاح برخی مشهورات تاریخی با مراجعه به تفاسیر قرآن

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالکریم بهجت‌پور، مدیر حوزه علمیه خواهران و نویسنده تفسیر تنزیلی، شامگاه چهارشنبه، 26 شهریور ماه در نشست «نسبت‌سنجی مطالعات تاریخی و تفسیر تنزیلی» گفت: قرآن متنی است که پژواک حوادث دوره پیامبر در آن قابل مشاهده است و این حوادث به مدد قرآن راهبری می‌شد.

وی افزود: از اینجاست که پیوند تفسیر و تاریخ برقرار می‌شود یعنی اگر کسی مانند طبری و طبرسی به این نتیجه می‌رسند که بدون توجه به تاریخ نمی‌توان سراغ قرآن رفت به خاطر گزاره‌هایی در قرآن است که ما را به سمت تاریخ هدایت می‌کند لذا قرائن محیطی و فرهنگی کمک‌کننده به تفسیر هستند و به تعبیر آیت‌الله جوادی آملی، فضای نزول منجر به فهم دقیقتر مفسر می‌شود و خود قرآن ما را به این مسئله راهبری کرده است.

نویسنده تفسیر «همگام با وحی» با اشاره به آیه پایانی سوره فتح «مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَالَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ تَرَاهُمْ رُكَّعًا سُجَّدًا يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا سِيمَاهُمْ فِي وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ ذَلِكَ مَثَلُهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَمَثَلُهُمْ فِي الْإِنْجِيلِ كَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوَى عَلَى سُوقِهِ يُعْجِبُ الزُّرَّاعَ لِيَغِيظَ بِهِمُ الْكُفَّارَ وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْهُمْ مَغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا»، افزود: در این آیه طیف همراه پیامبر توصیف شده که در تورات و انجیل هم توصیف آنان آمده است؛ مَثَل این افراد به مدد قرآن مانند گیاهی است که سیر تکاملی خود را طی کردند تا به درختی تنومند تبدیل شدند و سیر اصلاح جامعه در عصر نبوی هم در عمل مؤید این مطلب است.

بهجت‌پور تصریح کرد: اگر به ترتیب نزول نزدیک شویم می‌تواند مرحله سیر ایجاد جامعه اسلامی را نشان دهد، اینکه مسلمین با نزول چه سوره‌هایی تبدیل به ساقه شده و در همه ابعاد رشد کرده‌اند و با چه سوره‌هایی توانستند روی پای خود بایستند و مستقل شوند و شناسایی همین مراحل می‌تواند به فرایند اصلاح جامعه امروزی کمک کند.

نویسنده تفسیر همگام با وحی با بیان اینکه با نزول سوره بقره بحث جامعه‌سازی و  جامعه‌پردازی آغاز شده است، تصریح کرد: براساس معارف این سوره میثاق‌های الهی جدی گرفته می‌شود تا مردم آن را نشکنند؛ ابلیس نمونه شکستن پیمان الهی معرفی شده است؛ خانواده آدم و حوا هم به عنوان کسانی که فریب شیطان را خوردند و جامعه بنی‌اسرائیل که میثاق الهی را فراموش کردند در این سوره تبیین شده و نزدیک به صد آیه در این زمینه داریم.

وی اظهار کرد: جامعه‌پردازی از این سوره شروع شده تا به سوره فتح رسیده است و بعد در مائده و توبه هم دو سه مسئله مرتبط با اقتدار بیان شده است؛ اقتدار بنی اسرائیل بعد از اینکه دین برای آنان کامل شده طرح می‌شود همچنین مسئله امامت به عنوان دستگاهی برای دوره بعد از پیامبر ذکر می‌شود، همچنین آسیب‌شناسی جامعه دینی بعد از سوره برائت به خوبی بیان شده است تا عوامل اقتدار جامعه اسلامی شکل بگیرد.

این قرآن‌پژوه اظهار کرد: جریان فقاهت در دین هم در آیه 122 سوره توبه بیان شده است تا جامعه بعد از دوره غیبت حفظ شود؛ بنابراین در مجموع روند مراحلی اصلاح و اقتدار و تکمیل جامعه اسلامی در سور قرآن قابل مشاهده است و در آیه انتهایی سوره فتح هم در قالب مراحل چهارگانه وضعیت جامعه دوره نزول تا تشکیل جامعه اسلامی بیان شده است.

بهجت‌پور بیان کرد: چهار مرحله بیان شده در آیه پایانی سوره فتح که مراحل رشد جامعه اسلامی را نشان می‌دهد در مجموعه سور قرآن قابل مشاهده است؛ یعنی از سوره علق تا حجر، از انعام تا مطفّفّین، از بقره تا فتح و سور مائده و توبه، چهار مرحله فوق الذکر هستند که در انجیل و در مثال عیسی(ع) ببینیم.

وی افزود: اگر تاریخ را خوب بدانیم فهم ما از مراد سوره‎ها به کمال می‌رسد و از طرفی گزاره‌های تاریخی مشهوری هستند که اگر براساس آیات قرآن بازنگری شود در این صورت مخالفت نص قرآن را با این تواریخ خواهیم دید که باید اصلاح شوند لذا از دوطرف باید این مسئله مورد توجه قرار بگیرد. نمونه آن این است که مطرح شده پیامبر با آیه 214 سوره شعراء «وَ أَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ» بعثت خود را از خانواده شروع کرد ولی اصلاً چنین چیزی رخ نداده است و عموم مردم از روز اول بعثت مدنظر بوده‌اند.