خوانش انتقادی استنطاق در فصلنامه «پژوهش‌های قرآنی»
نود و پنجمین شماره فصلنامه علمی پژوهشی «پژوهش‌های قرآنی» شامل هفت مقاله منتشر شد.
به گزارش ایکنا؛ نود و پنجمین شماره فصلنامه علمی پژوهشی «پژوهش‌های قرآنی» به صاحب‌امتیازی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم منتشر شد.
عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «الگوی گرایشی رشد فرهنگی انسان از دیدگاه قرآن کریم»، «خوانش انتقادی استنطاق و کاربست آن در نظریه شهید صدر پیرامون سنت‌های تاریخ در قرآن شهید صدر»، «بازپژوهی تحلیلی دلالت آیه 3 سوره نساء بر اصل «تک‌همسری» یا «چند‌همسری»، «ابهام‌زدایی از ظواهر آیات ناظر به فلسفه خلقت با تأمل در مسئله خلود»، «قلمرو حجیت عقل‌منبع در تفسیر قرآن با تأکید بر تفسیر المیزان»، «مصلحت اندیشی در سیره مدیریتی حضرت یوسف(ع)»، «پیوند اسماء الهی در فواصل آیات، با مضامین و غرض سورۀ احزاب».
الگوی گرایشی رشد فرهنگی انسان از دیدگاه قرآن
در چکیده مقاله «الگوی گرایشی رشد فرهنگی انسان از دیدگاه قرآن کریم» می‌خوانیم: «در این پژوهش می‌کوشیم با هدف ارتقای کیفی رویکرد فرهنگی به قرآن کریم، الگوی گرایشی رشد فرهنگی انسان از دیدگاه قرآن را بیان کنیم. این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی سامان یافته، و بر حسب دستاورد یا نتیجه تحقیق، از نوع توسعه‌ای ـ کاربردی، و از لحاظ هدف تحقیق، از نوع اکتشافی، و به لحاظ نوع داده‌های مورد استفاده، یک تحقیق کیفی است. این نوشتار «ضرورت‌شناسی قرآن‌پژوهی فرهنگی» را آغازگاهی برای تبیین هر چه بهتر مسئله می‌داند. «نقش ریشه‌ای قرآن کریم در اصلاح فرهنگی»، «حاکمیت رویکرد سکولار در فرهنگ‌پژوهی»، «ایجاد درک مشترک از دیدگاه فرهنگی قرآن» و «خلق تصویری ذهنی از آینده مطلوب فرهنگی از دیدگاه قرآن»، از مهم‌ترین ضرورت‌ها در این زمینه است. نتایج حاصل از تحلیل و ترکیب داده‌های جمع‌آوری شده نشان می‌دهد که «معنویت‌گرایی»، «خردگرایی»، «عمل‌گرایی» و «علم‌گرایی»، اضلاع چهارگانه رشد فرهنگی انسان در بعد گرایشی از دید قرآن است که پیوست فرهنگی هر کدام از آن اضلاع، تمام عرصه‌های فرهنگی را پوشش می‌دهد.»
استنطاق و کاربست آن در نظریه شهید صدر
در طلیعه مقاله «خوانش انتقادی استنطاق و کاربست آن در نظریه شهید صدر پیرامون سنت‌های تاریخ در قرآن شهید صدر» اثر سعید بهمنی می‌خوانیم: «نبود روش‌های نو و پیش‌رفته در برداشت از قرآن کریم و منابع دینی یکی از کاستی‌های اساسی مطالعات دینی به ویژه نظریه‌پردازی به منظور حل مسایل روز است. شهید صدر در زمره اندک عالمان برجسته‌ایست که از روشی نسبتاً نو سخن می‌گوید و با تبیینی منحصر به فرد از تفسیر موضوعی ویژگی فوق‌العاده‌ای به آن می‌دهد. این مقاله به خوانش انتقادی «استنطاق» در تفسیر موضوعی و «کاربست آن در نظریه سنت‌های تاریخ در قرآن» می‌پردازد. مقاله، «استنطاق» را به عنوان تنها یکی از مراحل و فرایندهای تفسیر موضوعی و نظریه‌پردازی بر اساس قرآن بررسی می‌کند؛ و آن را همه تفسیر موضوعی در نظر نمی‌گیرد. هدف، تبیین استنطاق و مؤلفه‌های آن در تفسیر موضوعی شهید صدر و رهگیری میزان کاربست آن در نظریه سنت‌های تاریخ است. مقاله به دو سؤال اساسی پاسخ می‌دهد: 1. مؤلفه‌های استنطاق در تفسیر موضوعی شهید صدر کدام‌اند؟ 2. مؤلفه‌های یادشده در نظریه سنت‌های تاریخ به چه میزان به‌کار رفته است؟ تحقیق با روش تحلیل متن انجام می‌شود. با این توضیح که با دو متن مواجه هستیم متنی که از تفسیر موضوعی و نظریه سنت‌های تاریخ سخن می‌گوید و متن قرآن کریم که نظریه‌پرداز نظریه خود را بر اساس مدلول‌های آن صورت‌بندی می‌کند. طبعا تحلیل مدلول‌های قرآنی، بر روش اجتهاد در دلیل لفظی قرآنی مبتنی است. آثار پرشماری در باره تفسیر موضوعی شهید صدر نوشته شده است. تفاوت رویکرد این مقاله با آن‌ها در این است که اولا در آثار یادشده جز اندکی به طور گذرا بر عنصر نظریه‌پردازی در روش تفسیر موضوعی شهید صدر تکیه نمی‌کنند؛ ثانیا هیچ‌یک روش تفسیر موضوعی شهید صدر را به صورت مدلی مفهومی سامان نمی‌دهند؛ ثالثاً: در آن‌ها فرایند استنطاق و میزان کاربست آن در نظریه پردازی بررسی نمی‌کنند.»
قلمرو حجیت عقل‌منبع در تفسیر قرآن
در چکیده مقاله «قلمرو حجیت عقل‌منبع در تفسیر قرآن با تأکید بر تفسیر المیزان» می‌خوانیم: «در بین مدافعان تفسیر اجتهادی در مورد حیطه و دایره حجیت عقل در تفسیر قرآن، اختلاف نظر وجود دارد. در این تحقیق برآنیم تا قلمرو حجیت عقل‌منبع را در تفسیر المیزان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین تفاسیر اجتهادی فریقین بررسی نماییم. برای تحقق این منظور، ابتدا مراد از عقل و گونه‌های آن (عقل‌منبع و عقل‌مصباح) روشن گردید، و بر اساس آن تفسیر اجتهادی قرآن به سه گونه نقل‌گرا، عقل‌گرا و کشف‌گرا تقسیم‌بندی شد، و با عنایت به این که عقل‌مصباح و کشف و شهود، تخصصاً از عنوان مقاله خارج بود، لذا بحث را در مورد قلمرو عقل‌منبع ادامه داده و به بررسی گونه‌های تفسیر اجتهادی عقل‌گرا یعنی بدیهیات عقلی، برهان‌های عقلی، مبانی کلامی، فلسفی و علمی و مدرکات عقل عملی در المیزان پرداختیم. نتیجه آن شد که همه گونه‌های تفسیر اجتهادی عقل‌گرا در تفسیر المیزان مطرح شده است؛ بنابراین از دیدگاه مؤلف المیزان قلمرو حجیت عقل‌منبع در تفسیر قرآن، شامل همه گونه‌های یادشده است.»
انتهای پیام
