اجرای طرح ملی «ایران قوی» در مساجد / نگاه افراطی و تفریطی به مساجد در مواجهه با کرونا

حجت‌الاسلام حبیب‌رضا ارزانی، دبیر ستاد عالی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور، در گفت‌وگو با ایکنا، به تشریح این مسئله پرداخت که چرا برخلاف طول تاریخ اسلام، مساجد در شیوع کرونا به عنوان محور مدیریت بحران انتخاب نشدند و در پاسخ به این سؤال که آیا عملکردها در قبال تعطیلی مساجد و سپس بازگشایی محدود آن تصمیم صحیحی بوده است؟ گفت: مساجد محل اجتماع مؤمنان است. در حوزه طراحی، مساجد محله و جامع و مصلی داریم که هر کدام کارکرد خاصی دارند. با توجه به اینکه بیماری کرونا در تمام مناطق وجود دارد و یکی از مراکز تجمع مساجد هستند، طبیعتاً ستاد کرونا و مسئولان امر باید تدبیر می‌کردند که از اجتماعات پرهیز کنند و با همین روش نیز مسئله مدیریت شد.

وی ادامه داد: در مواجهه با کرونا همه کشورها بی‌تجربه بودند و مدلی هم وجود نداشت که به آن اقتدا کنیم. همه کشورها با همین مدل پیش رفتند و مراکز دینی و کلیساها در کشورهای مختلف بسته شدند، اما پس از آشنایی مردم با نحوه شیوع کرونا و ارائه پروتکل‌های بهداشتی برای ورود، مراکز دینی و مساجد نیز به مررو باز شدند.

نگاه افراطی و تفریطی به مسجد

حجت‌الاسلام ارزانی تصمیم به بسته شدن مساجد را در پی بررسی‌های تخصصی در نهادهای مسئول دانست و در پاسخ به این سؤال که از این پس در خصوص مساجد باید چه سیاست‌هایی اعمال شود و مساجد باید چه عملکردی در قبال کنترل کرونا داشته باشند؟ گفت: باید از مسجدی‌ها و مؤمنان تشکر کنیم، چراکه ممکن بود با چند رخداد مواجه شویم. یک رخداد این بود که مردم اصرار به حضور در مسجد داشته باشند و بدون در نظر گرفتن مسائل بهداشتی و هشدارهای مطرح شده به مسجد بروند که این نگاه متعلق به گروه اقلیتی بود که حامیان مردمی پیدا نکرد و نشان می‌دهد جامعه ما جامعه‌ای رشد یافته است و موضع‌گیری جامعه خوب بود.

وی ادامه داد: یک نگاه نیز افراطی بود که مساجد کلاً باید بسته باشد، چراکه احتمال شیوع کرونا در مساجد وجود دارد. اما مدلی که اخذ شده و اکنون به آن عمل می‌شود، معقول و متعادل است. طی هشت ماه اخیر تجربه خوبی داشتیم و باز بودن مساجد را حفظ اما برای حضور در آن پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کردیم و تدابیری مثل گذاشتن عکس شهدا در بین شرکت‌کنندگان در مراسم مختلف که نوعی فاصله‌گذاری ارزشی است، انجام شد. همچنین در این حوزه ایده‌های مختلف به اشتراک گذاشته شد و بچه‌های مسجدی در حال تبادل ایده‌‌های بسیار خوب مسجدی و دینی خود با یکدیگر در برگزاری مراسم‌ هستند.

دبیر ستاد عالی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور، به رفتار هوشمندانه مردم هنگام حضور در مساجد و مراسم‌ مذهبی نیز اشاره کرد و گفت: شاهد بودیم که مردم با رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی و مسائل بهداشتی به مساجد می‌آیند و حتی شاهد بودم که وقتی مردم مشاهده می‌کردند که داخل مسجد جمعیت زیاد شده، در حیاط مسجد می‌ماندند و داخل نمی‌شدند و همانجا از برنامه‌‌ها استفاده می‌کردند.  

کسب تجربه در انجام مناسک دینی با وجود کرونا

حجت‌الاسلام ارزانی تصریح کرد: مردم به مرور و با کسب تجربه در حال انجام مناسک دینی با وجود کرونا هستند، اما این بدان معنا نیست که دیگر نیاز به آموزش نداریم. قطعاً نیازمند تداوم آموزش‌‌ها و تکرار هشدارها هستیم.  

وی با بیان این نکته که همه اقدامات صورت گرفته نیز صحیح نبوده، گفت: با این حال فعالیت‌های صورت گرفته طی هشت ماه اخیر در مجموع برآیند خوبی داشته است و جمهوری اسلامی ایران با همکاری مردم مدل خوبی را در حوزه مساجد پیاده کرده است. اکنون ادعیه خوانی در حال برگزاری است و اگرچه هنوز برخی افراد پروتکل‌ها را همچنان رعایت نمی‌کنند اما امیدواریم مردم با جانشان این معامله خطرناک را انجام ندهند.

دبیر ستاد عالی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور، در پاسخ به این سؤال که آیا نباید مساجد محور آموزش و اقناع مردم برای مواجهه با کرونا می‌شدند و روحانیون عملاً فاصله‌گذاری اجتماعی و رعایت مسائل بهداشتی را آموزش می‌دادند؟ گفت: این دیدگاه را به طور کلی می‌پذیرم اما در مصادیق آن را نمی‌پذیرم. اگر مساجد به نوعی بود که همه مردم از اقشار مختلف به مسجد می‌آمدند و اخبار و آموزش‌ها را از منبع مسجد دریافت می‌کردند، یعنی مسجد منبع آموزشی قوی برای بیش از 90 درصد مردم بود، این کار باید صورت می‌گرفت؛ اما اینطور نیست و این حقیقت را باید بپذیریم که نه به خاطر کرونا بلکه قبل از کرونا نیز مردم اطلاعات و آموزش اصلی خود را از مسجد دریافت نمی‌کردند.

وی در خصوص اقدامات ستاد عالی کانون‌‌های مساجد در خصوص مقابله با کرونا، اعلام کرد: سامانه بچه‌های مسجد قوی است. دو میلیون و 300 هزار نفر از بچه‌های مسجدی و 25 هزار مدیر مسئول کانون‌های مساجد در این سامانه عضو هستند. به محض اینکه پروتکلی از سوی ستاد کرونا اعلام می‌شد، آن را در سامانه به اطلاع بچه‌ها و مسئولان مسجدی می‌رساندیم.

حجت‌الاسلام ارزانی بر لزوم اندیشه‌ورزی در خصوص اقدامات بعدی در صورت تداوم کرونا، تأکید کرد و گفت: اسلام هیچگاه انفعال نداشته است و قطعاً باید بنشینیم و در این حوزه تأمل کنیم که اگر مثلاً دو سال شرایط موجود تداوم داشته باشد و شرایطی به وجود بیاید که برای دو سال درِ مساجد بسته باشد و نتوانیم در مساجد حضور داشته باشیم، آیا مسجد به معنای محل تجمع جامعه ایمانی و دین باور باید بسته بماند؟

انتقال کارکردهای مساجد به فضای مجازی

وی ادامه داد: در شرایط عادی، ارتباط حضوری مؤمنان با یکدیگر ضروری است اما اگر امکان حضور در فضای حقیقی مساجد وجود نداشته باشد، باید امکان حضور جمع مؤمنانه در فضای مجازی فراهم شود. باید آموزش، منبر، روضه و ارتباط مؤمنان با هم و سایر کارکردهای مساجد را به فضای مجازی منتقل کنیم.  

حجت‌الاسلام ارزانی اضافه کرد: حتی می‌توانیم به صورت مجازی خانه شهید درست کنیم. در حال حاضر سه‌شنبه‌های تکریم را به صورت مجازی برگزار می‌کنیم و با خانواده شهدا دیدار می‌کنیم. البته تأثیر 100 درصدی حضور حقیقی را ندارد اما تا همین حد نیز برگزاری آن ارزشمند است.

وی در خصوص برنامه‌های آتی کانون‌های مسجد گفت: ستاد عالی کانون‌‌های مساجد قبل از تابستان تک‌نگاره‌‌های آموزشی، مسابقات کتابخوانی و ... برگزار می‌کرد اما با ایجاد طرح ملی «ایران قوی» این برنامه‌‌ها در قالب 12 رواق و سه شبستان سازماندهی شد. این طرح در فضای مجازی و حقیقی قابلیت اجرا دارد و در صورت نبود فضای حقیقی، اقدامات می‌تواند کاملاً در فضای مجازی انجام ‌شود. این برنامه‌ها در حوزه قرآن و عترت، دانش، کارآفرینی، نوآوری، تولیدات دیجیتال، رسانه، سرود، فیلم و نمایش و ... است.

حجت‌الاسلام ارزانی افزود: با رونمایی و آغاز طرح ملی ایران قوی، کانون‌‌های مساجد هر مسجد وارد عرصه فعالیت شده و تلاش می‌کنیم تا دهه فجر نشاط مجددی را در جامعه ایمانی ایجاد کنیم.