حال و روز ناخوش محافل قرآنی زیر سایه بی‌توجهی مدیران / نیاز محافل متولی است یا حامی؟

هرگاه نامی از محافل قرآنی به میان می‌آید ذهن بسیاری از مخاطبان فعالیت‌های قرآنی درگیر محافل دهه شصت و هفتاد می‌شود، محافلی که با شور و شکوه و هیجان خاصی برگزار می‌‌شد و بسیاری هنوز هم اعتقاد دارند که اگر جریان تلاوت کشور به جایگاهی در تلاوت جهان اسلام رسید،‌ از محل برگزاری آن محافل و حضور قاریان مصری در ایران بوده است.

با عبور از دهه شصت و هفتاد و کم‌تر شدن حضور قاریان برجسته مصری در ایران، محافل قرآنی رونق گذشته خود را از دست داد و دیگر کمتر شاهد حضور پرتعداد مخاطبان پای کرسی‌های تلاوت بودیم. کم‌رونقی محافل از حیث مخاطبان رفته‌رفته به تعداد محافل نیز سرایت کرد و دیگر کمتر شاهد برگزاری محافل قرآنی در کشور بودیم، مگر در مناسبت‌هایی همچون ماه مبارک رمضان و چند مناسبت دیگر.

این روند در حالی شکل گرفته است که بسیاری آن را طبیعی می‌دانند. استدلال این گروه آن است که اگر در دهه شصت مخاطب برای شنیدن تلاوت قاریان چاره‌ای جز حضور در پای کرسی تلاوت نداشت، رشد تکنولوژی در سال‌های بعد باعث شد تا هر شخص علاقه‌مندی با یک جستجوی ساده به آرشیوی از تلاوت‌های گلچین قاریان مورد علاقه خود برسد.

مشکلات معیشتی و اقتصادی که همواره اولین قربانی آن فعالیت‌های فرهنگی بوده است نیز در این سال‌ها مزید بر علت شده تا محافل قرآنی خالی‌تر از هر زمان دیگری شود. در این بین حمایت نکردن سازمان‌ها و نهادهای قرآنی از محافل نیز بیشتر بر رکود محافل افزوده است. تمام این شرایط باعث شده تا اینگونه به نظر برسد که محافل قرآنی در یک حالت رهاشدگی قرار گرفته و بی‌دغدغه بودن نیز سبب شده تا هیچ حرکتی برای احیای محافل قرآنی صورت نگیرد.

هر چقدر نهادهای دولتی در مورد محافل قرآنی بی‌دغدغه‌ بوده‌اند، اما بخش مردمی تلاش کرده است تا با برنامه‌ریزی محافل مختلف در گوشه و کنار کشور خلأ بخش دولتی را پر کند و با این کار نبض محافل قرآنی را زنده نگه دارد. از جمله افرادی که در راه برپایی محافل قرآنی تلاش مستمر داشته سیدعلی شاکری بوده است. آخرین کاروانی که شاکری راه انداخت، کاروان قرآنی هفته وحدت بود که به استان‌های مرزی کشورمان و مناطق محروم این استان‌ها رفت تا بسیاری از روستاهای این مناطق برای اولین بار میزبان محفل قرآنی باشند. در همین راستا و برای بررسی وضعیت محافل قرآنی کشور گفت‌وگویی با سیدعلی شاکری و سیدحامد رشیدسادات، دو چهره قرآنی کشورمان، انجام شده که در ادامه آمده است.

ایکنا ـ در ایران یا کشورهای دیگر تعریفی از محفل قرآنی وجود دارد؟ یعنی یک‌سری شاخص‌ها تعریف شده است که برای برگزاری یک محفل استانداردها را مشخص کرده باشد؟

شاکری: با تجربه‌ای که کسب کردم و کرسی‌هایی که در کشور برگزار شده در ایران استاندارد به این صورت است که یک مجری، قاری، حافظ و گروه تواشیح تشکیل‌دهنده محفل انس با قرآن هستند و معمولاً در تمامی محافل این ارکان حضور دارند. به صورت تعریف نشده مدل محافل اینگونه است که ابتدا مجری از حافظ برای اجرای برنامه دعوت می‌کند، در ادامه گروه تواشیح و در نهایت نیز قاری تلاوت پایانی را انجام می‌دهد. این یک مدل خیلی سنتی و مرسوم است و در تمام محافل کشور رایج است. شیوه برگزاری محفل در ایران با کشورهای دیگر متفاوت است، در کشورهای دیگر و از جمله کشورهایی همچون هند و پاکستان از حافظ و گروه تواشیح و یا برنامه‌های جنبی دیگر خبری نیست و یک قاری قرآن 40 دقیقه تا یک ساعت تلاوت می‌کند و مردم نیز استماع و تشویق می‌‌کنند. کشورهای عربی و حاشیه خلیج فارس نیز محافل خود را به این سبک برگزار می‌کنند.

با توجه به اینکه چارچوب تعیین شده‌ای وجود ندارد بر اساس سلیقه برگزارکننده محفل می‌تواند تغییراتی در آن لحاظ کند. به عنوان مثال در محافلی که اخیراً در مناطق محروم برگزار کردیم، قصد داشتیم در کنار قاریان، حافظان و گروه‌های تواشیح از یک گروه‌ نمایش کمدی (استندآپ) استفاده کنیم. به عنوان مثال اگر کل محفل و آیات تلاوت شده حول محور دروغ، غیبت یا مواردی از این دست باشد گروه کمدی نیز در مورد همین موضع اجرای کمدی داشته باشد که البته به شرایطی چنین موضوعی امکان‌پذیر نشد. ایده‌های دیگری را هم می‌توان انجام داد مانند اجرای تئاتر یا نمایش و ...

ایکنا ـ توضیحات شما نشان می‌دهد که هیچ استاندارد و آیین‌نامه‌ای برای برگزاری محافل وجود ندارد و دستگاهی هم بر محافل نظارت نمی‌کند. با توجه به اینکه در عین جوانی سابقه خوبی در برگزاری محافل قرآنی دارید، قصد نگارش آیین‌نامه‌ای را برای اجرای محافل و چارچوب‌مند کردن آن ندارید؟

شاکری: تا این زمان به چنین موضوعی فکر نکرده‌‌ام، به نظرم تعیین کردن چارچوب برای محافل شاید چندان درست نباشد چون با توجه به اینه محافل در مناطق مختلف برگزار می‌شود، باید براساس اهالی همان مناطق برنامه‌ریزی کرد، یک‌سری محافل به صورتی است که مستمع چندان در فضای محفل قرار نمی‌گیرد.

ایکنا ـ جناب رشیدسادات شما به عنوان یک مجری محافل قرآنی اجراهای فراوانی داشته‌اید؛ در این اجراها به چه برداشت‌ها و نکات جالبی رسیده‌اید؟

رشیدسادات: وقتی مردم یک قاری تراز اول را از نزدیک می‌بینند، همین دیدن تأثیر خود را می‌گذارد. در محافلی که اخیراً به همت دوستان برگزار شد، از مردم پرسیدم تاکنون یک قاری در این سطح را از نزدیک دیده‌اند، همه متفق‌القول اعلام کردند، ندیده‌اند. وقتی مردم «حامد علیزاده» و صدای زیبای ایشان را می‌شنیدند تحت تأثیر قرار گرفته و تشویق می‌شدند تا آنها نیز تلاوتی در این سطح داشته باشند و تأثیرپذیری از همین‌‎جا شروع می‌شد. این تأثیرپذیری نکته جالبی برای من بود. بنابراین نکته‌ای که بیشتر به آن توجه کردم و برای من یک نکته ناب بود، همین مشاوره گرفتن نوجوان‌ها و نونهالان از قاریان حاضر در محافل بود.

ایکنا ـ در کنار این نکات جالب، چه خلأها و نکات ضعفی را در اجرای محافل احساس کردید؟

رشیدسادات: اگر در کنار آیات تلاوت شده مفاهیم آیات برای مردم تشریح می‌شد، بسیار بهتر ‌بود، آقای شاکری حرف خوبی زدند، ما گروه‌هایی را لازم داریم تا این مفاهیم را به نمایش دربیاورند، اگر یک گروه نمایشی در کنار محفل، احترام به پدر و مادر را که یک پیام قرآنی است به نمایش بگذارد اثرگذاری بسیار بیشتری خواهد داشت. امیدوارم به این نقطه در محافل قرآنی دست پیدا کنیم.

ایکنا ـ به نکته خوبی اشاره شد، اینکه در اثنای اجرای محفل، مستمعین و به خصوص نوجوان‌ها و جوان‌ترها از قاری و حافظ مشاوره می‌گیرند نشان‌دهنده اثرگذاری محفل در همان لحظه خاص است؛ سؤال این است که آیا این اثرگذاری چند روز بعد از پایان محفل همچنان برقرار است؟ شما به عنوان برگزارکننده محافل قرآنی در کشور چه کارهایی را برای افزایش دامنه زمانی این اثرگذاری انجام داده‌اید؟

شاکری: معمولاً به شهرهایی که برای اجرای محفل می‌رویم، مسابقه‌ای بین حاضران برگزار می‌کنیم و از شرکت کنندگان در آن مسابقه می‌خواهیم تا سال بعد یا شش ماه بعد که محفل دیگری در آن مکان برگزار می‌شود، محفوظات خود را افزایش دهند تا مشمول جوایز نفیس‌تر ما شوند. این مورد را در محافل مختلف انجام داده‌ایم و بسیار اثرگذار بوده و اثرگذاری محفل را به همان روز محدود نکرده است. بارها برگزارکنندگان جلسات در شهرهای میزبان محافل گزارش داده‌اند که جلسات آموزشی آنها یک روز پس از اجرای محفل با افزایش چشم‌گیر مخاطب مواجه بوده است و این حضور چشمگیر در طول سال هم ادامه یافته است.

رشیدسادات: یک روحانی بسیار پابه‌کاری در روستای «زارگز» زندگی می‌کرد که هر روز حلقه حفظ قرآن برگزار می‌کرد. تا قبل از حضور محفل قرآنی در این روستا جلسه این روحانی با حضور سه یا چهار نفر برگزار می‌شد، اما بعد از برگزاری محفل تعداد افراد حاضر در حلقه قرآنی این روحانی شاید چهار برابر افزایش یافت. این نشان می‌دهد که محفل قرآنی اثرگذار بوده و اثرگذاری آن هم محدود به زمان محدودی نبوده است.

گاهی آموزش‌های کوچکی هم در این محافل ارائه می‌دادیم که همین آموزش‌ها هم بر اثرگذاری‌های می‌افزود، در یک مورد نوجوانی که در حفظ سوره مبارکه نبأ مستاصل بود، با استفاده از نکات ریزی که در مورد حفظ قرآن ارائه شد، توانست در همان روز حافظ این سوره مبارکه شود. این باعث خوشحالی است که محفل قرآنی توانسته است به یک حلقه قرآنی رونق ببخشد و یا در حفظ قرآن به نوجوانی کمک کرده باشد و همین امر نشان می‌دهد اگر این محافل افزایش یابد یا امکاناتشان بیشتر شود و با برنامه‌ریزی همراه باشد چه تأثیرات شگرفی‌ می‌تواند داشته باشد.

ایکنا ـ به نظر می‌رسد که محافل قرآنی دچار رهاشدگی شده‌اند، یعنی نظارتی بر آنها وجود ندارد و بیشتر سلیقه‌ای پیش می‌رود، در صورتی که اگر همین محفل با چارچوبی مشخص و آیین‌نامه تدوین‌شده به جلو حرکت کند، می‌تواند اثرگذاری به مراتب بهتری داشته باشد. شما تا چه میزان ورود دستگاه‌های قرآنی به بحث تولیت محافل قرآنی را لازم می‌دانید؟

شاکری:‌ اگر این محافل مردمی باشد قطعاً بهتر خواهد بود،‌ چرا که دست مردم در اجرای بازتر است؛ وقتی بروکراسی وجود نداشته باشد راحت‌تر می‌توان برنامه‌ریزی کرد. با قاریان هم که صحبت می‌کنید، اذعان دارند محافل نسبت به دهه هفتاد و حتی هشتاد افت فاحشی پیدا کرده است. حتی دستگاه‌هایی از جمله سازمان‌های اوقاف و تبلیغات که زمانی محافل متعددی برگزار می‌کردند نیز فعالیت‌های خود را تعطیل کرده یا با به شکل محدودی محافلی را برگزار می‌کنند. در زمان فعلی هم که کرونا شرایط را بسیار پیچیده‌تر کرده است.

همین محافل انس با قرآن را که افت داشته است با قضیه هیئت‌ و عزاداری‌ها مقایسه کنید. در قضیه محرم رئیس سازمان تبلیغات با وزیر بهداشت جلسه گذاشت و با همکاری جامعه مداحان کاری کردند که در محرم پرچم عزاداری‌ها برافراشته بماند. اما در قضیه محافل قرآنی یا ماه مبارک رمضان شاهد شکل‌گیری چنین جریانی نبوده‌ایم که رئیس یک دستگاه برای احیاء محافل قرآنی و فعالیت‌های قرآنی حرکتی انجام دهد. در حالی که مقام معظم رهبری بیشترین توجه را به فعالیت‌های قرآنی دارند و نشانه آن هم بیشترین دیدار با جامعه قرآنی است، به طوری که معظم‌له در طول سال دو بار با جامعه قرآنی دیدار می‌کنند و ساعت‌ها پای تلاوت قاریان می‌نشینند.

این حمایت نه تنها در بحث مالی و مساعدت برای برگزاری محفل در مناطق محروم وجود ندارد، بلکه در حد برنامه‌نویسی و چارچوب‌مند کردن محافل نیز حمایت نمی‌کنند. به مناطقی که رفته بودیم برخی مناطق «درمیان» اولین بار بود که یک محفل قرآنی در آنجا برگزار می‌شد و اولین بار بود که قاری و حافظ ممتاز و بین‌المللی را از نزدیک می‌دیدند و پای تلاوت قرآن این قبیل قاریان می‌نشستند. وقتی حافظ قرآن بالای جایگاه به سؤالات جواب می‌داد اهالی آنجا انگار آدم فضایی دیده بودند و سوالات بسیار زیادی در مورد حفظ قرآن از حافظ می‌پرسیدند.

رشیدسادات: به نظرم برای اینکه به خروجی‌های خوبی برسیم باید محفل انس با قرآن را بازتعریف کنیم. باید مشخص کنیم از محفل انس با قرآن چه چیزی می‌خواهیم؟ آیا محفل به دنبال چیزی غیر از این است که کلام زلال الهی را به گوش مستمع برساند؟‌ رهبر معظم انقلاب در همین راستا به موضوع منبرهای تلاوت قرآن اشاره کرد‌ه‌اند، یعنی قاری قرآن مانند یک منبری که نیم ساعت یا یک ساعت سخنرانی می‌کند، او نیز همین زمان به تلاوت قرآن بپردازد، این نشان می‌دهد که تلاوت صرف قرآن تأثیر دارد.

هدف ما از برگزاری محافل اخیر این بوده که کلام الهی را به زیباترین شکل به گوش مردم برسانیم و همین بود که تأثیرگذار بود. هدف ما این نبود که مانند بسیاری از نهادها و دستگاه‌ها صرفاً گزارش کار ارائه دهیم، برخی سازمان‌ها وقتی محفل برگزار می‌کنند، اغلب به نیت گزارش کار است تا به همان میزان بودجه بگیرند. در واقع کلیات و جزئیات محافل ما به دنبال این بود که کلام زلال الهی به گوش مردم برسد.

ایکنا ـ در مورد تأثیرگذاری محافل موضوعی که وجود دارد این است که مستمع فارس‌زبان به دلیل مغایرت زبانی امکان بهره‌مندی کمتری دارد و این تأثیرگذاری بر روی او کمتر است و کمتر می‌تواند با محفل ارتباط برقرار کند. به احتمال زیاد شما نیز در محافل اخیر یا قبل‌تر با چنین مشکلی مواجه شده‌اید. برای رفع این مشکل چاره‌اندیشی‌ هم کرده‌اید؟

شاکری: قطعاً همین‌طور است، در بسیاری از محافل مردم عام معنای آیات تلاوت شده را چندان متوجه نمی‌شوند، در برخی جلسات تخصصی نیز این مشکل برخی مواقع وجود دارد. ما همواره تلاش کرده‌ایم با استفاده از توضیحات مجری و یا قاری مقداری از مفاهیم آیات را انتقال دهیم، در محافلی که برگزار می‌کنیم اغلب آیات موضوع‌محور تلاوت می‌شود، ضمن اینکه خود مستمع نیز با خواندن ترجمه قرآنی که جلوی او قرار گرفته است، به بخشی از معنا و مفهوم آیات می‌رسد. در کنار تمام این تمهیدات باید به اعجاز آوایی قرآن نیز اشاره کنم که به اندازه کافی در مستمع نافذ است.

ایکنا ـ نمونه‌هایی از محافل در کشورهایی همچون بنگلادش و پاکستان برگزار شده که در آنها با اینکه مستمع عرب‌زبان نیست، اما بیشترین همراهی آنها با تلاوت قاری دیده می‌شود که به نظر می‌رسد بیشتر از همین اعجاز لفظی و آوایی نشئت گرفته باشد.

رشیدسادات: اصلاً یکی از زوایای محافل انس با قرآن موسیقایی بودن تلاوت است، یکی از اعجازهای قرآن این است که قرآن وزن دارد، وقتی این اعجاز با صدای زیبای قاریان آمیخته می‌شود اثرگذاری خود را در قالب همراهی مستمعین با قاری نشان می‌دهد.

شاکری: اخیراً که به مناطق محروم شهرستان درمیان در مرز افغانستان رفته بودیم اهالی اعلام کردند به خاطر جلوگیری از قاچاق از 10 سال قبل مرز بسته شده است و قاچاقچیان شیوه‌ها و مواد قاچاقی خود را تغییر داده‌اند. وقتی محافل برگزار شد متوجه فطرت پاک اهالی آن دیار شدم، وقتی مستمعین پای تلاوت قرآن می‌نشستند، به خاطر فطرت‌های پاکی که داشتند بسیار آماده تأثیرپذیری بودند. برگزاری محفل در چنین مناطقی باعث می‌شود تا ناهنجاری‌ها و بزه‌کاری کاهش پیدا کند و نوجوانان و جوانان با توجه به فطرت پاکی که دارد به جای گرایش به سمت قاچاق و بزهکاری به سمت قرآن گرایش پیدا کنند.

ایکنا ـ تا به حال برای برگزاری محافل به سازمان‌ها و نهادها به منظور دریافت حمایت مراجعه‌ کرده‌اید؟ برخوردها عمدتاً به چه صورت بوده است؟

شاکری: تاکنون حمایتی دریافت نشده است.

ایکنا ـ یعنی مراجعه کرده‌اید و حمایت نشده است؟

شاکری: در محافل اخیر بنیاد علوی برای برگزاری محافل با ما صحبت‌هایی کرد.

ایکنا ـ منظور از سازمان‌ بیشتر سازمان‌های تخصصی قرآنی همچون سازمان تبلیغات، سازمان اوقاف، شورای عالی قرآن و ... است. شما برای دریافت حمایت به این قبیل نهادها مراجعه‌ کرده‌اید؟

شاکری: مراجعه‌ای برای حمایت به این دستگاه‌ها نداشته‌ام و عمده حمایت‌ دستگاه‌هایی که نام بردید بیشتر بر مباحثی همچون مسابقات تمرکز یافته است. حدود هشت سالی محافل بر زمین گذاشته شده است و دیگر به آن صورت محفلی در کشور نداریم.

ایکنا ـ خارج کردن محافل از زیر چتر حمایتی نهادها چه آسیب‌هایی را به دنبال خواهد داشت؟

رشیدسادات: یکی از آسیب‌ها تغییر ذائقه مردم است. روزی در محافل قرآنی بالغ بر پنج هزار نفر حضور می‌یافتند اما در تهران امروزی با 10 میلیون نفر جمعیت محافلی با حضور قاریان تراز اول برگزار می‌شود که کمتر از صد نفر مستمع دارد.

ایکنا ـ وقتی می‌بینیم محافلی با حضور کمتر از 100 مستمع برگزار می‌شود، نشان می‌دهد این ذائقه کاملاً تغییر پیدا کرده است. با وجود این، باز هم بسیاری دلیل کاهش مخاطبان محافل قرآنی را مشکلات معیشتی و مواردی از این دست می‌دانند. نظر شما چیست؟

شاکری: پیامبر اکرم(ص) فرموده است: «كَادَ الْفَقْرُ أَنْ يَكُونَ كُفْراً.» قطعاً در تهران که شرایط معیشتی بسیار سخت شده است، می‌بینیم که مساجد از جوانان و نوجوانان خالی شده است، وقتی این مشکل وجود داشته باشد بسیاری از فعالیت‌های فرهنگی مخاطب خود را از دست می‌دهد. بنابراین قطعاً مشکلات اقتصادی در کاهش مخاطبان محافل بی‌تأثیر نیست.

موضوع این است که وقتی خروجی بالایی از مسابقات و جلسات و ... وجود داشته باشد اما زمین بازی‌ای برای این خروجی وجود نداشته باشد، همین باعث بی‌‌انگیزگی در جوانان به سمت قرآن می‌شود. بسیاری از دوستان بودند که هم حافظ و هم قاری بودند اما وقتی دیدند یک قاری پس از 20 سال سختی و مشقت به یک رتبه‌ای می‌رسد و با این رتبه و جایگاه محفل ثابتی ندارد و با مشکلات عدیده‌ای مواجه است، عرصه را ترک کردند.

من قاریان بین‌المللی را می‌شناسم که مشغول کار در تاکسی اینترنتی هستند. نمی‌گویم این شغل بد است اما جایگاه یک قاری بین‌المللی این نیست.

ایکنا ـ شما در محافل خود تا چه میزان به رفع این مشکل فکر کرده‌اید، یعنی چه تمهیدات و محرک‌های انگیزشی را در نظر گرفته‌اید که با استفاده از آنها مخاطبان بیشتری جذب محفل شوند؟

شاکری: همواره تلاش کرده‌ایم تا در کنار محافل بسته‌های تشویقی نقدی و غیرنقدی برای مخاطبان در نظر بگیریم. در کنار این بسته‌های تشویقی هدف‌گذاری کوتاه‌مدت و بلندمدت نیز در نظر گرفته‌ایم در این هدف‌‌گذاری‌ها برای میزان مشخصی از همراهی مخاطبان جوایز نقدی و غیرنقدی در نظر گرفته شده است، در واقع تلاش کرده‌ایم با این قبیل حمایت‌ها نوجوان‌ها را جذب محافل کنیم. این حمایت‌ها بیشتر از سوی خیرین دریافت می‌شود و هیچ کدام از سازمان‌ها حمایتی نکرده‌اند.

ایکنا ـ در آسیب‌شناسی‌ محافل بیشتر به چه نوع آسیب‌هایی رسیده‌اید؟

رشیدسادات: در زبان زیبای آذری یک مثل وجود دارد که می‌گوید «آزاولا، نازاولار» یعنی کم گوی و گزیده گوی چون در، محافل هم هرچقدر کوتاه‌تر و مفیدتر باشد بازدهی بیشتری خواهد داشت. در محافلی که اخیراً برگزار کردیم هیچ محفلی بیش از یک ساعت طول نمی‌کشید.

ایکنا ـ در مورد برگزاری محافل و اثرگذاری آن نظری وجود دارد و آن این است که محافل قرآنی اگر در منظومه‌ای از فعالیت‌ها و خدمات دیگر قرار بگیرد می‌تواند اثرگذار باشد، به عنوان مثال وقتی یک کاروان قرآنی به منطقه محرومی می‌رود و اگر تیم پزشکی، دندانپزشکی، روانشناسی و ... همراه داشته باشد، در آن صورت تأثیرگذاری محفل بیشتر می‌شود. شما تا چه میزان تلاش کرده‌اید تا در محافل برنامه‌ریزی شده خود از این قبیل برنامه‌ها استفاده کنید؟

شاکری: در سفر اخیر در کنار محافل قرآنی خدمات اجتماعی همچون توزیع ماسک و اقلام بهداشتی نیز داشتیم، در روستاها نیز به کودکان وسایل بازی اهدا می‌کردیم که بسیار اثرگذار بود. اگر بخواهیم اقداماتی همچون تیم‌های پزشکی و تخصص‌های مختلف را با کاروان همراه کنیم، به حمایت دستگاه‌ها نیاز داریم. به خصوص در شرایط کرونایی مناطق محروم نیازمند حمایت‌های پزشکی هستند.

با توجه به اینکه مدیران قرآنی در شرایط فعلی دغدغه‌ای در این زمینه ندارند، شکل‌گیری چنین خدماتی در کنار محافل قرآنی امکانپذیر نیست، مگر اینکه به صورت خودجوش و مردمی کارهایی صورت بگیرد، وگرنه مدیران درگیر نامه‌نگاری‌های اداری هستند.

ایکنا ـ میزان استقبال از محافل در چه اماکنی بیشتر بوده است؟ به نظر می‌رسد این استقبال در مساجد و مدارس بیشتر است.‌ میزبانی آنها به چه صورت بوده است؟

شاکری: مساجد برای میزبانی بسیار انگیزه دارند، مدارس نیز تا قبل از شیوع کرونا فعال بودند و ارتباط خوبی داشتیم. در مدارس قشر مشخصی حضور دارند و این شرایط را برای اجرای محفل راحت می‌کند، استقبال مدارس نیز بسیار خوب بود، مدارسی که می‌رفتیم روی دور افتاده بود و ماهانه استمرار داشت.

رشیدسادات: اگر می‌‌خواهیم ذائقه مردم را با قرآن و کلام الهی آشنا کنیم باید محافل را در همه جا برگزار کنیم، در مدارس یک تأثیر دارد، در بین مردم روستاها هم تأثیر دیگری دارد. زمانی در یکی از مناطق شمالی شهر تهران که معمولاً کمتر میزبان محافل هست، محفلی را برگزار کردیم، در این محفل چهره‌های زیادی را دیدم که با شنیدن تلاوت قرآن اشک ریختند.

ایکنا ـ از مباحث مطرح‌شده به این نتیجه می‌رسیم که محافل قرآنی در کشور به حالت رهاشده‌ای درآمده و هیچ متولی خاصی ندارد و افراد براساس سلیقه خود محفلی را برنامه‌ریزی می‌کنند و همه چیز براساس سلیقه پیش می‌رود. در ادامه بر از بین بردن این رهاشدگی تأکید کردید. این رهاشدگی چگونه باید از بین برود؟ آیا برگزارکنندگان باید این کار را انجام دهند یا نهادی باید تولیت کار را برعهده بگیرد؟

شاکری: نیاز به تولیت خاصی ندارد اما به یک حامی که پای کار باشد نیاز دارد. مانند هیئت‌های مذهبی و عزاداری‌های محرم که رئیس سازمان تبلیغات حمایت معنوی کرد و با رایزنی‌هایی که انجام داد توانست پرچم عزاداری‌ها را در ایام کرونا بالا نگه دارد. فعالیت‌های قرآنی و محافل قرآنی نیاز به چنین حمایتی دارد، حتماً نباید یک سازمان باشد حتی می‌تواند یک خیر مردمی و دلسوز قرآنی باشد تا پرچم محافل بالا نگه داشته شود.

در محافل اخیر قرار بود در استان کرمان هم محافلی را با رعایت کامل پروتکل‌های بهداشتی برگزار کنیم، تمام هماهنگی‌ها با مسئولان استانی و شهری به عمل آمده بود اما ستاد کرونا محافل را لغو کرد. اگر یک حامی وجود داشت می‌توانست با قدرت رایزنی خود امکان برگزاری محافل را فراهم کند. یعنی محافل نیاز به سازماندهی دارد اما این سازماندهی حتماً نباید وابسته به یک سازمان باشد.

رشیدسادات: ما نهادی را نمی‌خواهیم که گزارش کار به آن ارائه دهیم و او نیز همین گزارش‌ها را برای دریافت بودجه ارائه دهد، بلکه همراهی می‌خواهیم که «دلی» پای کار باشد.

ایکنا ـ آقای رشیدسادات شما اجرای محافل زیادی را برعهده داشته‌اید، از شمال و جنوب تا شرق و غرب که عمدتاً در مناطق محروم بوده است. شیرین‌ترین خاطره‌ای که این محافل برای شما به همراه داشته چه خاطره‌ای بوده است؟

رشیدسادات: در محفلی که در روستای قُهستان خراسان جنوبی برگزار شد، در پایان محفل من سوار ماشین شده بودم تا به موقع به محفل بعدی برسم، یک مادر کهنسال از دور زنبیلی در دست داشت و با عجله به سمت ماشین در حرکت بود، به ماشین که رسید به شیشه ماشین زد، به احترام ایشان از ماشین پیاده شدم، با لهجه شیرینی که داشت شروع کرد به تشکر کردن بابت حضور کاروان در روستا و زنبیلی که در دست داشت و دو هندوانه داخل آن بود را به من داد. هندوانه‌هایی که شکل خاصی هم داشتند هر کاری کردم یک هندوانه را بردارم قبول نکرد و گفت باید هر دو را برداری این شیرین‌ترین خاطره‌ای بود که داشتم. آن مادر سالمند با کار خود نشان داد که محفل قرآنی برگزار شده در آن روستا اثرگذاری خود را داشته است.

ایکنا ـ در پایان اگر نکته خاصی باقی مانده است بفرمایید.

شاکری: در امور فرهنگی هرچیزی که اثرگذار باشد نتایج و خروجی خود را در متن جامعه نشان می‌دهد، مثلاً اگر برای حجاب یا مقوله‌های دیگر هزینه می‌کنیم، باید ببینیم متن جامعه دچار تغییری شده است یا نه، اگر تغییر کند آن کار فرهنگی جواب داده است. طبق اخباری که رسماً اعلام شده شورای توسعه فرهنگ قرآنی تا کنون بودجه‌ بسیار زیادی برای فعالیت‌های قرآنی دریافت کرده است اما خروجی این بودجه در متن جامعه دیده نمی‌شود و هیچ وقت آماری هم ارائه نشده که خروجی این بودجه چه چیزی بوده است. اگر بخش کمی از بودجه‌ سالانه فعالیت‌های قرآنی به مناطق محروم اختصاص داده شود، شاهد رشد بسیار زیاد این مناطق در بحث قرآنی خواهیم بود. اگر مسئولین توضیح دهند که این بودجه کجا می‌رود ممنون خواهیم شد.

گفت‌وگو از تیمور کاکایی