آنها که لباس شهید مدرس را پوشیدند

به گزارش ایکنا، دهم آذر سالروز شهادت آیت‌الله مدرس به دست دژخیمان رضاخانی است. شهید مدرس در تاریخ معاصر ایران یکی از چهره‌های سرنوشت‌سازی بوده که نامش را برایمان جاودانه کرده است.  این چهره ماندگار در هنر و ادبیات ما الهام‌بخش کارهای فراوانی بوده است که در ذیل آمده‌اند.

«مدرس»

مجوعه تلویزیونی «مدرس»، نام یک مجموعه تلویزیونی ایرانی به کارگردانی هوشنگ توکلی و تهیه‌کنندگی اسماعیل شنگله محصول شبکه یک سیما در سال ۱۳۶۵ است. داستان زندگی سید حسن مدرس از ورود به به تهران و نامزد شدن وی در مجلس شورای ملی، از درگیری با رضاشاه تا کشته‌شدنش. خسرو شکیبایی، محمدرضا حقگو، فرخ نعمتی، سیروس گرجستانی، آتش تقی‌پور، داوود آریا، مرتضی ضرابی، حسن زارعی، مجید رزاز و... از جمله بازیگران این مجموعه تلویزیونی هستند.

زنده‌یاد خسرو شکیبایی، نخستین بازیگری است که نقش زندگی آیت‌الله مدرس را در سریال تلویزیونی مدرس در دهه 60 تجربه کرد. گرچه چند سالی از فوت این هنرمند بزرگ گذشته، اما هرگز مخاطبان نقش او را در سریال مدرس از یاد نمی‌برند. یکی از مسائلی که باعث شد نقش او ماندگار شود، مونولوگ‌های طولانی و گاه 20 دقیقه‌ای است که او در صحنه‌های مختلف و بدون وقفه ایفا کرد که مدرس را با عزمی راسخ همچون کوهی استوار در مقابل ستمگران عصر وقت به تصویر کشید.

سریال شهید مدرس را سال‌ها بعد از اولین پخش روی آنتن بردند، اما رفته رفته گرفتار تیغ سانسور شد؛ تا جایی که به‌تعبیر کارگردانش چیزی از آن باقی نمانده و دیگر خودشان هم پخشش نمی‌کنند؛ او از این اتفاقات گلایه دارد و دیگر کارگردانی نمی‌کند. وی درباره سانسورهای این سریال گفته است: هر مدیری به تلویزیون آمد بخشی از صحبت‌های مهم تاریخی مربوط به رفتارهای این شخصیت را درآورد.. این سریال تکه تکه شد و تمام مسائل کلیدی و اصلی را از داخل آن درآوردند.

وی درباره چگونگی رسیدن به سریال مدرس هم گفته است: در دهه 60 با نوه مرحوم مدرس، علی مدرسی که استاد ادبیات بود، آشنا شدم. او کتابی به‌نام «قهرمان آزادی» نوشت که به زندگی و مبارزات شهید مدرس برمی‌گشت. او این کتاب را در اختیار بنده گذاشت و انگیزه‌ای شد که 5، 6 سال روی این کتاب تحقیق کنم و البته دیگر منابع و آثار در این زمینه را هم مطالعه کنم. این شخصیت برای من شخصیت باارزشی بود و لحظه‌های زندگی مدرس به‌خصوص آن لحظه‌های تاریخی پر از لحظه‌های دراماتیک بود.

توکلی درباره اظهار نظر امام (ره) درباره سریال مدرس هم می‌گوید: نقش تاریخی مدرس با بحران‌های مجلس‌های اول و دوم بعد از انقلاب همراه بود. مدرس یک الگو بود؛ الگو از این نظر که او نماینده مجلسی بود که کف خواسته‌هایش با خواسته‌های مردم و جامعه‌اش یکی بود؛ رجال سیاسی دیگری هم داشتیم کمتر از مدرس نبودند و باید کار می‌شد، در واقع من یادم است امام خمینی(ره) گفته بودند که «این مدرس را ببرید به دانشگاه درس بدهید و بگذارید ببینند؛ کاری که درباره مدرس در تلویزیون ساخته شد حتی لزومی ندارد در کتاب‌های درسی نامی برده شود؛ آنقدر این مدرس کامل و جامع مسائل تاریخی را روایت کرد که نیازی نیست سرمایه‌گذاری کنیم.»

«مرغ حق»

زنده‌یاد هادی اسلامی دومین نفری بود که در قالب این نقش در یک سریال تلویزیونی بازی کرد و ماندگار شد. مجموعه «مرغ حق» به کارگردانی حسین مختاری و مسعود فروتن که در سال ۱۳۶۶ از شبکه یک پخش شد و به گونه‌ای خوب و روان و ماندگار این نقش را بازی کرد. با وجود گذشت سال‌های بسیار از فوت این هنرمند، خاطره بازی او در این نقش همچنان برای بسیاری از مخاطبان ماندگار شده است. زنده‌یاد اسلامی با بازی خوبش توانست این نقش را در اذهان به یادگار بگذارد. به خصوص سکانس شهادت که یکی از جذاب‌ترین سکانس‌های این مجموعه است.

از این رو این مجموعه یکی از کارهای موفق و پرمخاطب تلویزیون محسوب می شود که درباره شهید مدرس ساخته شده است. البته در ماندگاری این شخصیت نباید حضور گریمور و دوبلور مرحوم اسلامی را نادیده گرفت که باعث شد این نقش بسیار مورد توجه قرار بگیرد. 

«عمارت فرنگی»

سریال دیگر «عمارت فرنگی» نام دارد که البته در این کار به طور ویژه تنها زندگی شهید مدرس مدنظر نیست، اما به هر حال یکی از شخصیت‌های اصلی مجموعه است. عمارت فرنگی به کارگردانی محمدرضا ورزی و تهیه‌کنندگی علی لدنی، سال ۱۳۸۸ از شبکه دوم سیما در ۱۵ قسمت پخش شد. خط اصلی داستان سریال عمارت فرنگی، اتفاقات دوران سلطنت رضاشاه را از سال ۱۲۹۶ تا ۱۳۲۰ روایت می‌کند. داستان سریال عمارت فرنگی با امضای قرارداد ۱۹۱۹ آغاز می‌شود که وثوق‌الدوله آن را به سرانجام می‌رساند، اما سید حسن مدرس به شدت با آن مخالفت می‌کند و این مخالفت باعث به وجود آمدن موجی از اعتراض‌هایی می‌شود، اعتراضاتی که وثوق‌الدوله را وادار به لغو قرارداد می‌کند. سعید نیکپور، احمد نجفی، محمد مطیع، حسین محجوب، محمد ابهری، سپیده گلچین، حسین نورعلی و... در این کار نقش آفرینی کرده‌اند.