تأدیب نفس و تعالی مهمترین شاخصه برای سیاستمدار اسلامی است / ملی‌گرایی تنها عامل اتحاد نیست

به گزارش ایکنا؛ حجت‌الاسلام والمسلمین قادر فاضلی، استاد حوزه و دانشگاه امروز، 12 بهمن‌ماه در نشست «سیاست و حکومت از دیدگاه حکیم الهی (علامه جعفری) در نهج‌البلاغه» که از سوی دفتر قم بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی برگزار شد، با تبریک سالروز پیروزی انقلاب اسلامی، گفت: بیت شعری از امام خمینی سروده شده که فرمودند «بر پرچم جمهوری اسلامی ما/تمثال مبارک محمد باشد»؛ مراد امام از تمثال پیامبر واقعاً عکس ایشان نیست، زیرا اصلاً عکسی از پیامبر نداریم و چیزهایی که به عنوان عکس از ایشان منتشر می‌شود، مبنا و اساسی ندارد.

وی افزود: مراد امام این است که هویت ما در جهان باید طوری باشد که وقتی مردم با پرچم جمهوری اسلامی روبرو می‌شوند، چهره نبوی برای آنها ترسیم شود و جمهوری اسلامی آینه تمام‌نمای فرهنگ اسلامی باشد.

شاگرد علامه جعفری افزود: امام و علامه جعفری در آثارشان دارند که بعد از وفات پیامبر(ص) و جز حکومت محدود امام علی(ع)، همه مدعی حکومت اسلامی بودند و تا امروز هم این ادعا ادامه دارد و بعداً هم وجود خواهد داشت، ولی کدام حکومت واقعاً اسلامی است؟ ملاک این است که اگر انقلاب و حکومتی از نظر تئوری و عملی، برون و درون آن بیانگر سیره و روش پیامبر اکرم و امام علی(ع) باشد، اسلامی است وگرنه ادعای اسلامی بودن خواهد داشت.

نویسنده تفسیر شعری «دُرّ منظوم» با تأکید بر اینکه باید مبانی نظری جمهوری اسلامی به عنوان یک ضرورت تبیین شود، بیان کرد: جنبه دیگر و مهمتر، جنبه عملی است؛ یعنی تئوری‌ای را که مدعی شدیم و برای آن قانون اساسی نوشتیم و خون هزاران شهید به پای آن ریخته شد، باید پیاده شود؛ این مرحله بسیار دشوار است و باید این جنبه را به صورت جدی‌تر پیگیری کنیم.

سیاست از منظر علامه جعفری

شاگرد رهبر معظم انقلاب در ادامه به نگاه نهج‌البلاغه به سیاست براساس شرح علامه جعفری پرداخت و بیان کرد: علامه جعفری سیاست را مدیریت، توجیه و تنظیم زندگی اجتماعی انسان در مسیر حیات معقول می‌داند، نظر به این تعریف، سیاست همان پدیده مقدس است، این در حالی است که برخی سیاسیون می‌گویند سیاست یعنی کلک و کسب قدرت و پدرسوخته بازی؛ ایشان می‌گوید اگر سیاست به صورت صحیح انجام شود، یکی از باارزش‌ترین تکاپوهای انسانی است که در اهداف پیامبران هم وجود دارد.

نویسنده کتاب اسلام‌شناسی و سیاست با بیان اینکه سیاست با این نگاه واجب کفایی است، اما اگر کسی اقدام نکند، برای برخی واجب عینی می‌شود، گفت: علامه جعفری معتقد است که امروزه قدرت‌ها برخلاف نگاه قدسی برای تسلط بر مردم و جهان خود را ناچار می‌بینند که مبدل به شیطان شوند، لذا راه این است که قدرت را مهار کنیم و آن را در خدمت نوع بشر قرار دهیم.

فاضلی تصریح کرد: اگر این قدرت اجتماعی دست انسانی باشد که قدرت تأدیب نفس ندارد، مانند تیغ بردن در کف زنگی مست است؛ به همین دلیل، بشریت همواره زخم‌های سنگینی از این انسان‌های سرمست قدرت دیده و خواهد دید، اینکه افلاطون می‌گوید حاکمان باید از حکما باشند، به این دلیل است؛ البته حکیم واقعی که مانند امام خمینی حکمت خوانده و به آن عمل کرده باشد، نه کسی که صرفاً مدرکی از حوزه و دانشگاه در حکمت دارد.

انبیاء و اوصیاء؛ نمونه‌های افضل در زمامداری

استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه امروزه آنگونه که می‌خواهند مفهوم قدرت و سیاست را تعریف کرده‌اند، اضافه کرد: تعجب در این است که به تعبیر علامه جعفری، نویسندگان در آثارشان به همه سلاطین و وزرای آنها می‌پردازند، اما انگار نه انگار که پیامبران و اوصیاء آنها هم رهبر و زمامدار و حاکم بوده‌اند و مردم را هدایت کرده‌اند. ابراهیم خلیل که همه ادیان الهی به آن مدیون هستند یا حضرت سلیمان، حضرت موسی، ذوالقرنین و ...  حاکم علی‌الاطلاق بوده‌اند، اما آیا نامی از آنها در کتب سیاسی وجود دارد؟ مگر در آثار سیاسی بحث از اشکال قدرت نیست؟ آیا با صرف داشتن معجزه می‌توان آنها را از این وادی خارج کرد؟

استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: الان از سیره حکومتی امام علی(ع) و نهج‌البلاغه در آثار سیاسی دنیا چیزی سراغ داریم؟ حتی در کشور ما بعد از انقلاب هم کفه به نفع جریانات مقابل سنگین است؛ لذا بزرگترین خدمت به جامعه از منظر علامه جعفری این است که ابتدا سیاست و سیاستمدار را از منظر اسلامی تعریف کنیم.

تأدیب نفس، شاخصه سیاستمدار اسلامی

وی تأکید کرد: در نگاه نهج‌البلاغه، سیاستمدار ابتدا باید تأدیب نفس داشته باشد؛ علامه جعفری معتقد است در سیاست اسلامی، سازندگی، تأدیب و تعالی باید مدنظر باشد، لذا سیاست ماکیاولی مورد قبول اسلام نیست. این درد برای علامه است که چرا از این همه انبیاء و اولیاء و انسان‌های خوب که حکومت داشته‌اند، در کتب درسی و کتب سیاسی خبری نیست.

استاد حوزه و دانشگاه اضافه کرد: سیاست از منظر علامه صرفاً جهت اصلاح بشر است و دین هم که سیاست دارد، برای همین است. در نگاه علامه اگر بشر خودسازی کند، بودجه بشریت را صرف ساخت سلاح‌های هسته‌ای و نظامی نمی‌کند، زیرا با پولی که صرف ساخت یک تانک مدرن می‌شود، می‌توان صدهزار تن برنج را ذخیره کرد و از اتلاف غذای روزانه هشت میلیون جلوگیری و برای 30 هزار کودک کلاس برگزار کرد؛ در هر دقیقه بیش از 30 کودک از گرسنگی می‌میرند، در حالی که در هر دقیقه دو میلیون دلار صرف تسلیحات نظامی می‌شود.

وی افزود: سیاستمداران امروز، در تعریف سیاست فقط قدرت را دیده‌اند و نه تأدیب انسانی، لذا خودشان مبدل به یک شیطان شده‌اند؛ از منظر علامه این درد لاعلاج امروز ما هست، لذا علامه فرموده نهج‌البلاغه باارزش‌ترین کتاب سیاسی است که بشر تاکنون آن را دیده است و باید سیاست را از منظر این کتاب تحلیل کنیم.

فاضلی اظهار کرد: در جامع‌ترین تعریف، دین آن چیزی است که پیامبر آورده است؛ یعنی قرآن، سیره عملی، قول و فعل و تقریر پیامبر. پیامبر سیاست، اخلاق، احکام و عرفان و جنگ و صلح و مدیریت را آورده است، لذا یکی از ضروریات انسانی که دین به آن توجه کرده، سیاست است؛ بنابراین کسانی که می‌گویند دین از سیاست جداست، دین یا سیاست را درست نشناخته‌اند.

سیاست از منظر دین

وی افزود: علامه فرموده است دین تنظیم و هماهنگی تمام امور و شئون حیات بشری را از جهت سیاسی و اجتماعی و اخلاقی و ... بر عهده گرفته است و زندگی پیامبر برای اثبات این امر کفایت می‌کند؛ او بشریت را به عنوان یک واحد غیرقابل تجزیه در رسالت خود تعریف و هیچ موضوعی را که وابسته به حیات بشری است، تفکیک نکرده؛ یعنی دنیا و آخرت، ماده و معنا از هم قابل جدایی نیستند و هر مادیت در دل خود معنویتی دارد.

فاضلی بیان کرد: علامه جعفری اعتقاد دارند که قانونگذار آن‌قدر باید بعد معنوی داشته باشد که منیتش را در قانونگذاری دخالت ندهد؛ او تعبیری از «رسول» را آورده که گفته است برای کشف بهترین قوانین مناسب برای ملت‌ها یک عقل کل لازم است که ناظر بر تمام شهوات انسانی باشد، ولی خودش هیچ وابستگی با طبیعت نداشته باشد، پس خدا می‌تواند قانون به مردم عرضه بدارد.

ملی‌گرایی صرف عامل اتحاد نیست

وی در بخش پایانی سخنانش اضافه کرد: علامه جعفری با این نوع نگاه به سیاست می‌فرمود وقتی ما نظر مخالف علمی با امام داشتیم، نظر ایشان را ترجیح می‌دادیم، زیرا امام شخصیت معنوی داشت که غالب بر شخصیت علمی او بود. جوانان هم که با حرف امام انقلاب کردند و جبهه را پر کردند، ناشی از بعد عرفانی امام بود. لذا از دید ایشان، آن چیزی که می‌تواند جامعه را رهبری کند، قداست و پاکی رهبر است.

فاضلی تصریح کرد: در قوانین اسلامی، سرچشمه وضع قوانین خداست و این قانون الهی است که همه مؤمنان را جامعه واحدی می‌شناسد. در اینجا مذهب، نیروی صحیح برای جهت‌دهی و هماهنگی جماعت است و نه ملیت؛ قابل توجه آقایان ملیت‌گرا که تصور می‌کنند ملی‌گرایی عامل اتحاد است.

علامه جعفری را بیشتر معرفی کنیم

در بخش دیگری از این نشست، حجت‌الاسلام والمسلمین علی راد، رئیس دفتر قم بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی در سخنانی با تبریک فرارسیدن دهه فجر، گفت: هدف انقلاب اسلامی پیاده کردن احکام اسلامی بود، لذا یکی از منابع و مراجع فکری انقلاب، نهج‌البلاغه است.

وی افزود: علامه جعفری حکیمی الهی و ربانی دردمند نظام اسلامی، حیات الهی و علو حیات انسانی و دردمند انسان معاصر بود و از رنج انسان در دروه معاصر رنجور بود و راز رفع آن را در قرآن و نهج‌البلاغه می‌دانست. این بزرگمرد دوره معاصر مدفون در بارگاه امام رضا است، لذا شناساندن بیشتر این حکیم و افکار ایشان ضروری است.