موقعیت‌شناسی و مدیریت خانواده در سیره حضرت زینب(س)

حجت‌الاسلام والمسلمین حمیدرضا مطهری، رئیس پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت(ع)، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، در گفت‌وگو با ایکنا، با بیان اینکه یکی از نکات سیره حضرت زینب(س) موقعیت‌شناسی و سخنان دقیق حضرت است که در خطبه ایشان برجسته شده است، گفت: این بانوی بزرگوار متناسب با شرایط روز جامعه سخن می‌گفتند و متناسب با دین عمل می‌کردند و تهدید را به فرصت تبدیل می‌کردند.

وی افزود: برای اینکه فرصت‌شناسی و زمان‌شناسی را در سیره حضرت زینب(س) دریابیم کافی است سخنان ایشان در کربلا، کوفه و شام را در نظر بگیریم. ایشان در برابر بی‌عدالتی به وجود آمده از سوی سپاه عمر سعد و شامیان و نشان دادن جایگاه بزرگ خاندان خود فرمود یا رسول‌الله(ص)، این حسین(ع) است که با این شرایط مواجه شده.

حجت‌الاسلام والمسلمین مطهری ادامه داد: حضرت زینب(س) وقتی وارد کوفه می‌شوند نیز در دو مورد، خطابه‌هایی تأمل برانگیز بیان می‌کنند. نخست در میان کوفیان که آن‌ها را به زنان بافنده‌ای تشبیه می‌کنند که هر چه رشته بودند پنبه کرده‌اند و کلاف‌های بافت شده را از هم باز کردند، در واقع ایشان با این تشبیه شکستن بیعت با امام حسین(ع) از سوی کوفیان را یادآور می‌شوند و پس از آن اشاره می‌کنند که کوفیان با این کار و رفتار خود با فرزند رسول‌الله(ص) جگر ایشان را سوزاندند.

وی بیان کرد: مورد دیگر سخنان حضرت زینب(س) در مجلس ابن زیاد بود، ایشان در جواب ابن زیاد که از حضرت می‌پرسد کار خدا را با برادرت چه دیدی؟ می‌فرمایند: جز زیبایی، چیزی ندیدم. این سخن در آن مجلس و در آن موقعیت بسیار مهم است. نکته دیگر خطاب کردن ابن زیاد با عنوان ابن مرجانه است که در واقع در آن فضا کاربردی کاملاً تحقیرآمیز برای ابن زیاد داشت و چنان بر او گران تمام می‌شود که همانجا تصمیم به قتل حضرت زینب(س) می‌گیرد و اگر واسطه شدن برخی از افراد در آنجا نبود همانجا حضرت زینب(س) را به شهادت می‌رساند.

این استاد دانشگاه یادآور شد: موقعیت‌شناسی و تبدیل تهدید به فرصت را نیز می‌توان در خطبه ایشان در شام دید. زمانی که یزید با تبختر به سر بریده حضرت امام حسین(ع) اشاره می‌کند و خطاب به حضرت زینب(س) می‌گوید‌، ای کاش اجدادم زنده بودند و می‌دیدند که من چگونه انتقام جنگ بدر را گرفتم. در جایی که شامیان فکر می‌کردند پیروز شده و احساس غرور می‌کردند و نمی‌دانستند که این اسرا چه کسانی هستند و تنها بنی‌امیه را بستگان پیامبر(ص) می‌دانستند. حضرت زینب(س) سخنان خود را شروع می‌کند و می‌فرماید آیا این عدالت است‌ ای فرزند آزادشدگان؟ این سخن همچون پتکی بر سر یزید فرود می‌آید، واژه طلقا یا آزادشدگان واژه‌ای است که پیامبر(ص) در زمان فتح مکه برای بخشش ابوسفیان و خانواده‌اش به کار برد. این واژه همچون مهری بر پیشانی بنی‌امیه باقی ماند؛ لذا جایگاهی برای حکومت آنان قائل نبود. در اینجا حضرت زینب(س) هم به یزید و هم جامعه اطراف او یادآور شد که پیامبر(ص) چگونه با آنان برخورد کرده و علیرغم تمام دشمنی‌ها پیامبر آن‌ها را بخشید، اما در ازای آن با فرزند و خاندان پیامبر(ص) چه کردند؟

 

مطهری ادامه داد: همچنین حضرت زینب(س) خطاب به یزید فرمود، به زودی کسانی که شما را بر گردن مسلمانان حاکم کرد عاقبت کار خود را خواهند دید. این سخن به کسانی اشاره می‌کند که بنی‌امیه را به خلافت مسلمانان نشاندند.

وی افزود: در این سخنان موقعیت‌شناسی حضرت زینب(س) برجسته است و سخنان حضرت زینب(س) موقعیت را به گونه‌ای پیش برد که یزید ناچار شد برای اینکه خود را تبرئه کند، گناه را به گردن ابن زیاد بیندازد، در حالی که قبل از آن سخنان وی از انتقام جنگ بدر می‌گفت، اما سپس ابن زیاد را لعنت کرد.

وی با بیان اینکه یکی از مهمترین نکاتی که در سیره حضرت زینب(س) دیده می‌شود، مدیریتی است که حضرت در آن شرایط تألم برانگیز و سخت بر خانواده پیامبر(ص) اعمال کردند، گفت: حضرت زینب(س) علی‌رغم تمام تألماتی که بر ایشان وارد شد، کاروان کربلا را چنان مدیریت کردند و خود را سپر بلا قرار دادند که نه تنها کاروان پس واقعه کربلا از هم نپاشید و دچار تأملات روحانی نشد که حتی از گذشته منسجم‌تر شد و توانست در آینده تأثیرات گوناگونی باقی بگذارد.

مطهری یادآور شد: حضرت زینب(س) یک اسوه کامل از هر جهت برای جامعه امروز از جهت مدیریت واقعه، اخلاق، خانه‌داری و خانواده‌داری است که تأسی به ایشان در شرایط امروز بسیار می‌تواند کارگشا باشد.