نکوداشت عطار نیشابوری/ ۲
جلب توجه محتوای اخلاقی پندنامه عطار برای اروپاییان
استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی گفت: نگاهی به ترجمه‌ها و شرح‌های پندنامه در خارج از ایران حکایت از تأثیرگذاری عطار در ادبیات جهان دارد و عامل این مسئله، سبک ساده و محتوای اخلاقی آن بوده که اروپاییان را جذب کرده است.
به گزارش خبرنگار ایکنا؛ آیین بین‌المللی بزرگداشت عطار نیشابوری، عصر امروز ۲۵ فروردین‌ماه با حضور حسن بلخاری، رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، رضا اشرف‌زاده، محمدکاظم کهدویی، اسماعیل آذر از اساتید زبان و ادبیات فارسی کشورمان و سرورسا رفیع‌زاده عضو هیئت علمی دانشگاه کابل، محمد ابوالکلام سرکار، استاد ادبیات فارسی دانشگاه بنگلادش و شریف مراد اسرافیل‌نیا، استاد دانشگاه تاجیکستان در فضای مجازی برگزار شد.اسماعیل آذر، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات در این نشست گفت: در دویست سال اخیر بسیاری از شرق‌شناسان و پژوهشگران حوزه ادبیات فارسی، به ویژه آثار عرفانی، به ترجمه متون اصلی و پژوهش درباره آنها پرداختند. مترجمان آثار ادبی به فراخور شناخت خود از اثر ادبی و خالق آن به ترجمه آثار می‌پردازند. این کار موجب برقراری تعامل و ارتباط میان جوامع می‌شود؛ بنابراین ترجمه آثار شرقی یکی از راه‌های آشنایی غرب با فرهنگ و ادبیات مشرق زمین بوده است.
وی افزود: نخستین گام آشنایی غرب با عطار از نیمه دوم قرن هجدهم شروع می‌شود که فون اشتوئمر پندنامه را به زبان آلمانی ترجمه کرد. پژوهندگان و نویسندگانی مانند پورگشتال، ریتر، روکرت، دوساسی، آراگون، فیتز جرالد، نیکلسون و ... آثار عطار را ترجمه و تصحیح کردند و از اندیشه‌های او تأثیر پذیرفتند. با این وجود، هنوز پژوهش مستقلی درباره تأثیرپذیری اروپا از آثار و اندیشه‌های عطار انجام نشده است.
آذر ادامه داد: غربی‌ها با ترجمه و تحقیق توانستند با عرفان ایرانی – اسلامی آشنا شوند. تاریخ این آشنایی به سده نوزدهم میلادی یعنی سال‌های پایانی عصر ویکتوریا بازمی‌گردد. اگر به ترجمه‌های اشعار فارسی به زبان‌های اروپایی در طول قرون هفدهم تا بیستم بنگریم، می‌بینیم بیشتر این برگردان‌ها از ادبیات عرفانی است.
وی تصریح کرد: مبانی و تعالیم اخلاقی، انسان‌شناختی، خداشناسی، عشق الهی و ... که در ادبیات عرفانی ایرانی نهفته است، جذابیت ویژه‌ای برای اروپاییان دارد. بسیاری از برگردان‌های متون عرفانی را می‌توان جزئی از ادبیات اروپایی به شمار آورد.
وی در ادامه به تأثیر تجربه‌های عرفانی عطار نیشابوری در ادبیات جهان اشاره کرد و گفت: نگاهی به انبوه نسخ خطی و چاپی، ترجمه‌ها و شرح‌های پندنامه در خارج از ایران حکایت از این تأثیرگذاری دارد. همچنین در گذشته بیشتر به محتوای این اثر توجه داشته‌اند تا به اصالت و شخصیت علمی و هنری عطار. آنچه عاملی برای موضوع شده، سبک ساده و محتوای اخلاقی آن بوده است که سبب جذب بیشتر اروپاییان به پندنامه شده است.
این استاد زبان و ادبیات فارسی بیان کرد: بعد از مثنوی مولوی، هیچ اثری از ادبیات منظوم عرفانی به پای منطق الطیر نمی‌رسد. این اثر در بسیاری از آثار نمونه جهان نیز تأثیرگذار بوده است. علاوه بر آن، آثار منثور عطار نظیر تذکرةالاولیا نیز توانسته در ادبیات عرفانی توجه نویسندگان جهان را به خود جلب کند.
وی ادامه داد: یکی از نخستین شخصیت‌هایی که در معرفی عطار به جهان غرب مؤثر بوده، سیلوستر دوساسی در فرانسه است. او بخش‌هایی از منظومه منطق الطیر را در کنار نمونه‌هایی از سروده‌های مولانا، سعدی، حافظ و جامی منتشر کرد. ایزابل دوگاتینه نیز مصیبت‌نامه را به زبان فرانسوی ترجمه کرد. از الهی‌نامه عطار نیز دو ترجمه به زبان انگلیسی از سی. ای. ویلسون در لندن و جی. ای. بویل در منچستر در خور توجه است. آلمانی‌ها هم ابتدا با پندنامه عطار آشنا شدند. اثر هلموت ریتر با عنوان «دریای جان» مهم‌ترین پژوهش درباره عطار و آثارش است.
پژوهش‌های بنگلادش‌ها درباره عطار
محمد ابوالکلام سرکار، استاد ادبیات فارسی دانشگاه بنگلادش در ادامه این نشست گفت: ما می‌دانیم که مراکزی علمی زبان و ادبیات فارسی در فرهنگ و ادبیات بنگلادش اثرگذار بوده و از زمان قدیم شاعران کلاسیک ایران در این کشور جایگاه خاصی داشته‌اند.
وی افزود: در مراکز علمی و دانشگاهی این کشور پژوهش‌های گوناگونی درباره عطار انجام شده است. اولین پژوهشی که به عنوان پایان‌نامه به زبان بنگالی نوشته شده، با عنوان فرید الدین عطار و نقل‌های شریعت و تصوف است که شامل پنج فصل بوده و به زندگی، تولد، ادبیات عطار، نقل‌های شریعت و تصوف عطار پرداخته است. پایان‌نامه دیگر تأثیر مستقیم و غیرمستقیم شعر فارسی در ادبیات بنگلادش را بررسی کرده است.
ابوالکلام ادامه داد: مدارس حوزوی بسیاری در بنگلادش وجود دارد که پندنامه اخلاقی عطار را حفظ می‌کنند و حوزوی‌ها در منبر خود از آن استفاده می‌کنند که این پندنامه‌ها بسیار تأثیرگذار بوده است. در برنامه درسی دانشگاه‌های بنگلادش نیز در دوره‌های کارشناسی و کارشناسی ارشد زندگی شیخ عطار مورد توجه است.
وی تصریح کرد: همه این تأثیرگذاری‌ها و ارتباطات باعث تحکیم روابط بین المللی و فرهنگی کشور‌ها می‌شود. نمونه‌ای از این تأثیر، در زندگی و حیات مذهبی، معنوی، فرهنگی، ادبی و اجتماعی مردم بنگلادش بوده است و امید است آثار پژوهشی درباره عطار گسترش یابد.
سرورسا رفیع‌زاده در ادامه این نشست مجازی به تحلیل مصیبت‌نامه عطار پرداخت.
عشق بن‌مایه اصلی آثار عطار
رضا اشرف‌زاده استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مشهد نیز به بلند همتی عطار اشاره کرد و گفت: عطار نیشابوری، با بلندی همت، یکی از قدرت‌ستیزان زمان خود است و در آثارش نظر خود را درباره پادشاهان و امیران و وزیران و قدرتمندان میآورد که شایسته توجه و تأمل است. در منطق الطیر، پاسخ به «باز» که «از شوق دست شهریار» چشم از خلق فروبسته و «سرفرازی بر دست شاه» میکند و از این کار «سینه میکند» و فخر میفروشد، با زبان هُدهُد، خشمآلود به او میگوید: که باید از شاهان دور بود وگرنه آتش وجود آنها، انسان را میسوزاند.
وی افزود: آثار عطار بر سه عنصر عشق، انسان و عرفان است. شعر عطار، شعر اشک و درد و خون است و عشق آتشین او به مبدأ فیض، چنان سوزی به شعر او بخشیده است که خواننده را یا در دل، آتش به پا میکند و یا زبان میسوزد؛ بنابراین عشق بن‌مایه اصلی آثار عطار است.
در پایان این نشست، شریف مراد اسرافیل‌نیا و محمدکاظم کهدویی به جایگاه و شخصیت عطار نیشابوری در ادبیات فارسی پرداختند.
انتهای پیام مطالب مرتبط
