روایت صحیح سیره شهدا چراغی برای آینده کشور است

محسن اردستانی، مستندساز در گفت‌وگو با ایکنا با بیان اینکه این روزها مشغول ساخت مستند «آقای رشید» درباره زندگی یکی از سرداران شهید سپاه است، اظهار کرد: تولید این اثر در قالب یک مستند بلند انجام می‌شود که به مقاطع مختلفی از زندگی این سردار بزرگوار اختصاص دارد؛ از دوران کودکی و دستگیری توسط رژیم پهلوی گرفته تا حضور در سال‌های جنگ تحمیلی، مسئولیت‌های پس از جنگ و در نهایت شهادتش.

وی افزود: در این مجموعه تلاش شده تا با بهره‌گیری از روایت‌های نزدیکان، خانواده و همرزمان شهید، تصویری دقیق از شخصیت، منش و عقلانیت او در دوران دفاع مقدس ارائه شود. گفت‌وگوهای انجام‌شده به گونه‌ای طراحی شده‌اند که مخاطب ضمن آشنایی با مسیر زندگی وی، بتواند به عمق اندیشه و سبک تصمیم‌گیری‌اش در بحران‌ها پی ببرد.

اردستانی با اشاره به اهمیت پرداختن به زندگی سرداران شهید بیان کرد: مطالعه و شناخت این شخصیت‌ها، فقط یادآوری تاریخ نیست؛ بلکه فرصتی است برای فهم منطق و عقلانیتی که در شرایط بحرانی از خود نشان دادند. به تعبیر یکی از سرداران دفاع مقدس، مطالعه زندگی فرماندهان شهید باعث می‌شود اگر در آینده کشور با بحرانی مواجه شد، بتوانیم از تجربه و اندیشه آنان برای پیش‌بینی و تدبیر استفاده کنیم. به‌ویژه شهید رشید که به نظر من نماد عقلانیت در جنگ بود. در کنار نمادهای دیگری که در دوران دفاع مقدس داشتیم، شهید رشید استراتژیست و طراح عملیات‌های کلیدی بود و مستند حاضر نیز می‌کوشد این وجه از شخصیتش را برجسته کند.

خود را یک سرباز می‌دانم؛ سربازی که سلاحش دوربین است. اگر روزی در میدان نبرد واقعی نبوده‌ام، امروز در جبهه روایت و مستندسازی حضور دارم

وی تأکید کرد: چه در قالب مستند و چه در آثار داستانی، پرداختن به چنین شخصیت‌هایی اهمیت دارد. این نوع تولیدات سخت و پرچالش است، اما اگر دغدغه وجود داشته باشد، مسیر به‌تدریج هموار می‌شود. در مسیر تولید مستندهای دفاع مقدس معمولاً موانع و بروکراسی‌هایی وجود دارد، اما با پشتکار و ایمان به کار می‌توان آن‌ها را پشت سر گذاشت. به هر حال طبیعی است که کارگردانان جوان‌تر نسبت به افراد باتجربه‌تر مسیر دشوارتری در آغاز راه داشته باشند؛ زیرا هنوز اعتماد لازم نسبت به آن‌ها شکل نگرفته و مدیران کمتر ریسک می‌کنند، اما تجربه‌های موفق می‌تواند این روند را تغییر دهد.

اردستانی در پاسخ به پرسشی درباره انگیزه شخصی‌ خود برای فعالیت در حوزه دفاع مقدس گفت: ساخت آثار در این زمینه برای من نوعی ادای دین است. خود را یک سرباز می‌دانم؛ سربازی که سلاحش دوربین است. اگر روزی در میدان نبرد واقعی نبوده‌ام، امروز در جبهه روایت و مستندسازی حضور دارم. سال گذشته در ایام جنگ ۱۲ روزه لبنان نیز برای ساخت آیتم‌هایی درباره مقاومت به این کشور رفتم. تمام هدفم این است که بتوانم حتی به اندازه جابه‌جا کردن یک آجر در بنای فرهنگ ایثار و مقاومت سهمی داشته باشم.

وی ادامه داد: علاقه من به این حوزه از دل باور و تربیت خانوادگی‌ می‌آید. خود را مدیون شهدا می‌دانم و هیچ‌گاه حاضر نیستم مسیر کاریم را با موضوعات دیگر عوض کنم. شاید در آینده به سمت ساخت آثار داستانی هم بروم، اما قطعاً محور اصلی کارهایم دفاع مقدس و شهدای آن دوران خواهد بود. هر هنرمندی اگر در حوزه‌‌ای احساس دین می‌کند، باید همان مسیر را با عشق و پایداری ادامه دهد، چون این‌گونه آثار نه فقط روایت تاریخ، بلکه بازتاب ایمان و هویت یک ملت هستند.

اردستانی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به تجربه‌های شخصی خود در مسیر ساخت مستندهای دفاع مقدس بیان کرد: ساخت این آثار گاهی با دشواری‌های فراوانی همراه است؛ از تأمین بودجه گرفته تا دسترسی به منابع و مصاحبه‌شوندگان. بسیاری از خانواده‌ها پس از سال‌ها هنوز آمادگی روحی برای گفت‌وگو درباره شهیدشان را ندارند و همین مسئله روند تولید را کند می‌کند. با این حال وقتی فضای گفت‌وگو صمیمی می‌شود و خانواده احساس می‌کند روایت فرزندش در مسیر درستی بازگو می‌شود، همکاری آن‌ها چشمگیر می‌شود.

وی افزود: در مستند «آقای رشید» نیز چنین تجربه‌ای داشتیم. در ابتدا خانواده شهید نسبت به ورود ما با احتیاط برخورد کردند، اما وقتی دیدند هدف ما صرفاً بازنمایی ظاهری نیست و قصد داریم عقلانیت و منش فکری سردار را برجسته کنیم، همراهی‌شان بسیار بیشتر شد. این همراهی سبب شد مستند از فضای صرفاً روایی فراتر رود و به اثری تحلیلی و عمیق درباره یک شخصیت استراتژیک در دوران جنگ تبدیل شود.

به تعبیر یکی از سرداران دفاع مقدس، مطالعه زندگی فرماندهان شهید باعث می‌شود اگر در آینده کشور با بحرانی مواجه شد، بتوانیم از تجربه و اندیشه آنان برای پیش‌بینی و تدبیر استفاده کنیم

این مستندساز با تأکید بر ضرورت نگاهی پژوهش‌محور در ساخت آثار دفاع مقدس تصریح کرد: برای ساخت چنین مستندهایی باید مطالعه دقیق تاریخی و نظامی داشت. برای هر بخش از زندگی شهید رشید، ساعت‌ها اسناد مکتوب و شفاهی را بررسی کردم تا هیچ نکته‌ای از قلم نیفتد. بسیاری از فرماندهان و همرزمانش در این مستند حضور دارند و روایت‌هایشان در کنار تصاویر آرشیوی، ترکیبی از احساس و تحلیل ایجاد کرده است. اگر قرار است نسل جدید با قهرمانان دفاع مقدس آشنا شود، باید آن‌ها را نه به‌عنوان چهره‌های اسطوره‌ای دست‌نیافتنی، بلکه به‌عنوان انسان‌هایی اهل تدبیر و خرد نشان دهیم تا الگویی واقعی برای امروز باشند.

اردستانی در پایان سخنان خود تصریح کرد: مسیر مستندسازی در حوزه دفاع مقدس مسیری طولانی و پرزحمت است، اما ارزش ادامه دادن دارد. هر بار که اثری در این حوزه می‌سازم، احساس می‌کنم گامی کوچک در حفظ میراث معنوی این سرزمین برداشته‌ام. تا زمانی که توان داشته باشم، در همین مسیر می‌مانم و تلاش می‌کنم صدای شهدا را با زبانی هنرمندانه و در عین حال صادقانه به گوش نسل امروز برسانم. روایت درست از شهدا و فرماندهان، فقط زنده نگه‌داشتن گذشته نیست، بلکه چراغی برای آینده این کشور است.

گفت‌وگو از داوود کنشلو