نیاز و بی‌نیازی
در هفدهمین روز از ماه رمضان از خداوند، هدایتمان به سوی اعمال صالح و برآورده شدن حاجت‌ها و آرزوهایمان را می‌خواهیم؛ خدایی که احتیاجی به شرح و تفسیر و درخواست ما ندارد.
در دعای روز هفدهم ماه مبارک رمضان آمده است:
بِسمِ ِاللّهِ الرَّحمنِ الرِّحیم
اَللَّهُمَّ اهْدِنِی فِيهِ لِصَالِحِ الْأَعْمَال
خدایا! مرا در این ماه به سوى كارهاى شایسته هدایت فرما
وَ اقْضِ لِی فِیهِ الْحَوَائِجَ وَ الْآمَال
و حاجت‌ها و آرزوهایم را برآور
يَا مَنْ لا يَحْتَاجُ إِلَى التَّفْسِیرِ وَ السُّؤَال
اى آنکه به روشنگرى و پرسش نیاز ندارد
يَا عَالِماً بِمَا فِی صُدُورِ الْعَالَمِین
اى آگاه به آنچه در سینه جهانیان است
صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِین
بر محمد و خاندان پاكش درود فرست.
در این روز از خداوند، هدایتمان به سوی اعمال صالح و برآورده شدن حاجت‌ها و آرزوهایمان را می‌خواهیم؛ خدایی که احتیاجی به شرح و تفسیر و درخواست ما ندارد، دانایی که به آنچه در دل‌های جهانیان است، آگاه است. صالحِ مصلح، دو خصوصیت و دو مسئولیت هر مؤمن آگاه است؛ مؤمنی که خود صالح است و جامعه و پیرامونش را هم صالح می‌سازد.
تفسیر: «تفسیر» به معنای بیان، ابانه، روشنگری و روشنی است. «تفسیر» از ماده «فَسَر» به معنی برداشتن پوشش و یافتن مقصود از کلام پیچیده است.
آنچه از معیارهای عمل صالح می‌دانیم، آن است که: «عمل صالح، بهترین عمل و موضع ما برای خدا در هر لحظه است.»
پس در آن، جهت و هدف و خلوص و انتخاب و سنجش «بهترین‌ها» نهفته است.
مبتنی بر ایمان است و بر آن تکیه دارد. «وَالْعَصْرِ إِنَّ الْإِنسَانَ لَفِی خُسْرٍ إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَتَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ».
وابسته به رزق پاک است با معنای گسترده آن؛ همان رزق جامع که هم خوراک جسم است و هم خوراک فکر و عقل و روح و ایمان ما. «يَا أَيُّهَا الرُّسُلُ كُلُوا مِنَ الطَّيِّبَاتِ وَاعْمَلُوا صَالِحًا» (مؤمنون/۵۱).
در راستای سنن حاکم بر جهان هستی است. «أَمْ نَجْعَلُ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ كَالْمُفْسِدِینَ فِی الْأَرْضِ أَمْ نَجْعَلُ الْمُتَّقِینَ كَالْفُجَّارِ» (ص/۲۸).
به دور از هر زشتی و بدی است. «أَمْ حَسِبَ الَّذِینَ اجْتَرَحُوا السَّيِّئَاتِ أَنْ نَجْعَلَهُمْ كَالَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَوَاءً مَحْيَاهُمْ وَمَمَاتُهُمْ» (جاثیه/۲۱).
به دور از هر ظلم و بی‌عدالتی است. «تَرَى الظَّالِمِینَ مُشْفِقِینَ مِمَّا كَسَبُوا وَ هُوَ وَاقِعٌ بِهِمْ وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فِی رَوْضَاتِ الْجَنَّاتِ لَهُمْ مَا يَشَاؤُنَ عِنْدَ رَبِّهِمْ ذَلِكَ هُوَ الْفَضْلُ الْكَبِیرُ» (شوری/۲۲).
در چارچوب اوامر الهی و در مقابل فسق است. «أَمَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَلَهُمْ جَنَّاتُ الْمَأْوَى نُزُلًا بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ (۱۹) وَأَمَّا الَّذِینَ فَسَقُوا فَمَأْوَاهُمُ النَّارُ» (۲۰) (سجده/۱۹ و ۲۰).
همسو با تزکیه انسان و جامعه است. «إِنَّهُ مَنْ يَأْتِ رَبَّهُ مُجْرِمًا فَإِنَّ لَهُ جَهَنَّمَ لَا يَمُوتُ فِیهَا وَ لَا يَحْیَ (۷۴) وَمَنْ يَأْتِهِ مُؤْمِنًا قَدْ عَمِلَ الصَّالِحَاتِ فَأُولَئِكَ لَهُمُ الدَّرَجَاتُ الْعُلَی» (۷۵) (طه/۷۴ و ۷۵).
پس از هدایت‌‌یافتن به سوی تشخیص و انجام اعمال صالح، حاجت‌ها و درخواست‌ها و آرزوهای جدیدی در ما سبز می‌شوند که از این عمل‌های صالح ریشه گرفتهاند و بر آنها مبتنی‌اند. فعالیت‌ها و کوشش‌های ما، از نیازها و کشش‌های ما ریشه می‌گیرند و البته خود، به این افکار و کشش‌ها شکل می‌دهند؛ که هر قدم که برمی‌داریم، در آستانه دنیای جدیدتری قرار می‌گیریم و نیازهای جدیدتری سر برمی‌آورند که به بقیه مسیر ما رنگ جدید خودشان را می‌زنند.
حال، پس از اعمال صالح، خواسته‌ها و نیازها و آرزوهایی جدید سر برداشته‌اند؛ «حوائج و آمال صالحان». این حوائج به هیچ روشنگری و پرده‌برداری نیاز ندارند و نیازی هم به درخواست آنها نیست؛ که ناگفته پیداست اینها نیازهایی هستند برای مسئولیت‌هایی که در راه او بر دوش گرفته‌ایم؛ مسئولیت‌هایی در ادامه رسالت پیامبر(ص) و نیازمند به او و خاندان پاک او. و خداوند به همه آنچه در قلب‌های ماست، آگاه است و همین آگاهی او، احتیاج به شرح و تفسیر نیازها را برطرف می‌کند و برآورده‌ساختن این درخواست‌ها را هم.
«حَسبی حَسبی حَسبی مِن سُوالی عِلمُکَ بِحالی؛ كافى است كافى است كافى است از درخواست من، آگاهى تو از حال من» (دعای روز اول ماه ذی‌حجه).
نوشته زنده‌یاد داریوش (مصطفی) اسماعیلی
انتهای پیام
