خرمشهر مروارید دفاع مقدس است/ حرفه‌ای‌ها «جنگ و صلح» ایران را بنویسند

اکبر صحرایی، نویسنده ادبیات دفاع مقدس در گفت‌وگو با ایکنا با اشاره به موضوع خرمشهر گفت: خرمشهر و عملیات بیت‌المقدس جان‌مایه و مروارید دفاع مقدس است که در این زمینه آثار در حوزه داستان، تاریخ شفاهی، خاطره و ... انجام شده است، اما همه این مباحث بعد از گذشت ۳۸ سال از دفاع مقدس آفت‌شناسی شود.

وی افزود: من سعی کردم در حوزه رمان با موضوع خرمشهر کاری انجام دهم که مورد توجه مخاطبان نوجوان و جوان قرار گیرد و نخستین چاپ آن در سال ۸۸ از سوی انتشارات سوره مهر با عنوان «فرار به جابلقا» منتشر شد و مورد استقبال قرار گرفت. اکنون این کتاب به چاپ دوم رسیده است.

صحرایی ادامه داد: یکی از مسائلی که در این کتاب به آن‌ها پرداخته شده، اشاره خاص به خرمشهر و پیشینه دفاع مقدس است که با الهام از عاشورا بوده و به متون ملی هم پرداخته و از نماد هفت‌خوان رستم در شاهنامه فردوسی و شهر افسانه‌ای اساطیری جابلقا استفاده شده است. در واقع این کتاب ترکیب و تلفیقی از دین و مذهب و ملی‌گرایی است که به صورت تعریف شده با دیانت ما همخوانی دارد.

این نویسنده ادامه داد: در داستان «فرار به جابلقا» نوجوانی تحت تأثیر شعار‌های آن دوره می‌خواهد به جنگ برود. اما در عین حال در قهوه‌خانه‌ای که دایی‌اش نقال است، شاهنامه‌خوانی و به ویژه هفت خوان رستم را شنیده است. این نوجوان برای رفتن به جنگ با مانع خانواده روبرو می‌شود و در نهایت با ترفند‌هایی به جبهه می‌رود و این اتفاق زمانی شکل می‌گیرد که حوادثی برای این نوجوان در دل خرمشهر رخ می‌دهد. وقتی وارد جنگ می‌شود می‌بیند که جنگ به دور از شعار بوده و از این شعار‌ها به درک و شعور می‌رسد و اوج داستان و پایان آن منجر به فتح خرمشهر می‌شود و این نوجوان در بزرگسالی به بینش خاصی از دفاع مقدس و دفاع از کشور می‌رسد.

راهی جز نوشتن برای نسل امروز نداریم

وی با بیان اینکه این داستان جزء اولین داستان‌هایی است که متون مذهبی ملی‌مان را در خدمت هم گرفته‌ایم، تصریح کرد: در واقع جابلقا در روایات اسلامی نام شهری ناشناخته در شرقی‌ترین نقطه عالم در نقطه مقابل جابلسا قرار دارد که غربی‌ترین شهر عالم است. در این رمان مراد از جابلقا هم خرمشهر است و اصل این رمان هم به فتح خرمشهر برمی‌گردد. این اثر از نظر فرم با هفت‌خوان شروع می‌شود و آخرین خوان فتح خرمشهر است؛ بنابراین معتقدم این کتاب از یک نوآوری برخوردار است.

نویسنده «آواز بچه آتش» در ادامه گفت: من کارم را با تاریخ شفاهی دفاع مقدس شروع کردم. اما در ادامه مسیر سعی کردم مخاطب نوجوان و جوان را مورد توجه قرار دهم. شاید سومین کارم با عنوان «خمپاره‌های خواب‌آلود» بود که به این سمت رفت و برای نوجوانان منتشر شد. ضمن اینکه جان‌مایه طنز را هم به این مقوله اضافه کردم. شاید مقوله‌ای که در دفاع مقدس مغفول مانده است.

صحرایی تأکید کرد: هیچ راهی نداریم جز اینکه نسل آینده و نسل امروز را مورد خطاب قرار دهیم. مهمترین دلیل آن هم عدم تحریف است که مقام معظم رهبری نیز در سخنانی به این مسئله تأکید کرده است که با نگارش آثاری جلوی این تحریف گرفته شود. اگر ما این نسل نوجوان و جوان را مورد توجه قرار دهیم تأثیر آن چند برابر خواهد شد.

هنر تحت تأثیر ادبیات

نویسنده کتاب «سی مرد و سی مرغ» در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه در حوزه ادبیات داستانی با وجود آثار زیاد، آیا اثر فاخری با موضوع خرمشهر منتشر شده است، بیان کرد: آثار خوبی درباره خرمشهر، نسبت به مجموع آثار چاپ شده، شکل گرفته است. ما با حجم عظیمی از آثار تاریخ شفاهی و خاطره مواجه هستیم، به حدی که شاید رمان و ادبیات داستانی را تحت تأثیر قرار داده است. تبدیل تاریخ شفاهی به داستان بسیار کم بوده و نادر آثاری است که در این حوزه کار شده و نیاز داریم در حوزه خرمشهر و عملیات بیت‌المقدس رمان‌ها و داستان‌های متعددی بنویسیم. دلیلش هم این است که ادبیات مادر هنر است و اگر بتوانیم رمان و داستان‌هایی تولید کنیم، در خلق آثار هنری نیز اثرگذار خواهد بود و به عبارتی همه هنر‌ها از جمله انیمیشن، سینمایی، نقاشی، تئاتر و ... تحت تأثیر ادبیات است.

وی تصریح کرد: متأسفانه در حوزه خرمشهر کمکاری شده و برنامه شاخصی نیست که نویسنده را به این سمت بکشاند. با وجود اینکه جشنواره‌ها و کنگر‌ه‌هایی برگزار شده اما باید ساختار به گونه‌ای باشد که نویسنده‌های حرفه‌ای به این سمت سوق پیدا کنند. نیاز است نقشه راهی ایجاد شود که نویسنده‌های حرفه‌ای و شاخص در این زمینه بنویسند. زیرا نوشتن رمان کار نویسنده شاخص است.

صحرایی در ادامه گفت: متولیان این حوزه زیادند اما مثلا بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس به عنوان متولی اصلی، ساختار و برنامه‌ریزی خاصی نه تنها درباره خرمشهر بلکه کلیت دفاع مقدس ندارد. پس می‌طلبد که این بنیاد به عنوان متولی، نقشه راهی را تدوین کند و چند نویسنده حرفه‌ای و استخوان خردکرده دعوت کند تا به این موضوع بپردازند. برای نگارش «جنگ و صلح» دفاع مقدس نیاز به نویسنده‌های حرفه‌ای داریم.