علی شریعتی در نگاه اهالی قلم

به گزارش خبرنگار ایکنا؛ دکتر علی شریعتی 44 سال زندگی کرد؛ زندگی کوتاهی که با برکت طی شد. تدریس را در ۱۹ سالگی آغاز کرد و روزنامه‌نگاری و سرایش شعر را از همان سن با چاپ نوشته‌ها و اشعارش در روزنامه دنبال کرد. در ۲۲ سالگی اولین ترجمه‌اش با عنوان «ابوذر، خداپرست سوسیالیست» به بازار کتاب راه یافت. مهمترین کتابش را با عنوان «کویر» در ۳۶ سالگی به چاپ رساند. اما آنچه توجه مخاطب را به آثار شریعتی جلب می‌کند تنوع حوزه‌هایی است که به آن‌ها سر می‌کشد، روش‌های متعددی که او می‌آزماید؛ نه تنها در حوزه عمومی بلکه در شیوه زیست، حتی در تجربه‌هایی مانند شاعری که نیمه تمام ماند. اما موفق عمل کرد.

شریعتی در ۲۵ اردیبهشت ۱۳۵۶ تهران را به سوی اروپا ترک کرد تا دورانی جدید را با مطالعه و مبارزه آغاز کند. اما سرانجام در روز یکشنبه ۲۹ خرداد ۱۳۵۶ ساواک ادعا کرد وی بر اثر بیماری قلبی در سن ۴۴ سالگی در انگلستان جان باخته است. از آثار و کتاب‌های او می‌توان به فاطمه، فاطمه است، فلسفه تاریخ در اسلام، تمدن و تجدد، کویر، آری اینچنین بود برادر، انسان و اسلام، بازگشت به خویشتن و... اشاره کرد.

در گزارش پیش رو کتاب‌هایی را که طی یک سال گذشته درباره دکتر شریعتی منتشر شده است را براساس اطلاع مندرج در سایت مؤسسه خانه کتاب و ادبیات ایران معرفی می‌کنیم.

مطالعه تطبیقی آرای شریعتی و آمارتیا سن (مسئولیت انسانی و قابلیت در نسبت با اخلاق توسعه)

این کتاب به قلم احمد بخشی‌زاده به نگارش درآمده و انتشارت بهشت جانان روانه بازار نشر کرده است. الگوی توسعه شریعتی، عرفان، برابری و آزادی است وآمارتیا سِن در مقابل دیدگاه غالب اقتصادِ رشدمحور و در نقد توسعه به عنوان فرایند رشد و تلقی اقتصادی از انسان، در صدد اخلاقی کردن اقتصاد در حیطه توسعه انسانی است. بر این اساس رویکرد این دو اندیشمند رویکردی اخلاقی و انسانی به توسعه است که در آن عاملیت و یا اراده انسانی نقش اساسی را ایفا می‌کند. چرا که از نظر هر دو متفکر عناوینی، چون احساس فقر و احساس بی‌عدالتی است که می‌تواند عاملی برای حرکت و نجات از این بحران یعنی فقر و بی‌عدالتی باشد. پژوهش حاضر در چارچوب اندیشه سیاسی به بررسی و تطبیق دو مقوله «مسئولیت انسانی» در اندیشه شریعتی و «قابلیت انسانی» در اندیشه آمارتیا سن و همچنین آثار و نتایجی که این دو مقوله در نسبت با الگوی مناسب توسعه دارند، می‌پردازد.

من علی‌ام

کتاب «من علی‌ام» نوشته شهریار زمانی است که به همت انتشارات بعثت منتشر شده است. آسیب‌شناسی دین‌پژوهی معاصر: تحلیل دین‌شناسی شریعتی، بازرگان و سروش کتاب «آسیب‌شناسی دین‌پژوهی معاصر» نوشته عبدالحسین خسروپناه است که از سوی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی منتشر شده است. این کتاب درصدد مطالعه، شناخت، پیشگیری، کجروی و جلوگیری از بازگشت مجدد بحران‌هایی است که با انتظار منطقی از دین، جامعه دینی و ماهیت دین اسلام سازگاری ندارد. همچنین با روش درون و برون دینی به بیان آسیب‌های دین‌پژوهان معاصر می‌پردازد که شامل فصول ادبیات آسیب‌شناسی دین‌پژوهی معاصر، چیستی آسیب‌شناسی، تبیین مفهوم مغالطه، مفهوم و ضرورت آسیب‌شناسی دینی، روش‌شناسی آسیب‌شناسی دین‌پژوهی معاصر، گونه‌های جریان‌های دین‌پژوهی ایران معاصر است. در بخش دوم نیز به آسیب‌شناسی دین‌پژوهی بازرگان و در بخش سوم و چهارم به آسیب‌شناسی دین‌پژوهی دکتر شریعتی و سروش می‌پردازد.

آشنایی با دکتر علی شریعتی

کتاب «آشنایی با دکتر علی شریعتی» نوشته علی رزاقی است که به همت انتشارات تیرگان به چاپ رسیده است. در این کتاب مخاطب با زندگی، آرا و آثار دکتر علی شریعتی از متفکران معاصر ایران آشنا خواهد شد. با توجه به اینکه سرزمین ایران اسلامی از فرهنگی ارزشمند و اصیل برخوردار است و چهره‌های درخشان علمی، فرهنگی و ادبی کشور ما از دیرباز زبانزد کشور‌های دیگر نیز بوده است. نویسنده سعی کرده، در راستای محتوای کتاب‌های درسی و بـرای ارتقای سطح علمی نسل نوجوان و جوان، چهره‌های صاحب‌نام ایرانی را با زبانی ساده و قابل فهم در مجموعه شناخت چهره‌ها برای نسل امروز معرفی کند.

حاشیه‌های استاد مطهری بر آثار دکتر شریعتی: اسلام‌شناسی

کتاب «حاشیه‌های استاد مطهری بر آثار دکتر شریعتی» به مبحث اسلام‌شناسی اختصاص دارد که به همت علی مطهری تهیه و تنظیم شده و انتشارات صدرا آن را منتشر کرده است. این متن و حاشیه بسیار پرنکته و سودمند است و مطالعه آن موجب ارتقای آگاهی ما از شاخص‌ها و معیار‌های فکر اسلامی و وجوه اختلاف و جدایی راه اسلام از مکاتب جدید بشری خواهد بود. در جلد اول شامل حاشیه‌های استاد مطهری بر کتاب اسلام‌شناسی دکتر شریعتی بود. این جلد شامل حاشیه‌های استاد بر چندین جلد دیگر از آثار آن مرحوم است. حاشیه‌های جلد اول به تبع متن اسلام‌شناسی، بیشتر جنبه نظری و اعتقادی و گاه فلسفی داشته است.

حاشیه‌های استاد مطهری بر آثار دکتر شریعتی: انتظار

این کتاب به قلم مرتضی مطهری به نگارش درآمده و علی مطهری تنظیم کرده و به همت انتشارات صدرا منتشر شده است. در جلد سوم «حاشیه‌های استاد مطهری بر آثار دکتر شریعتی: انتظار» به نقد و بررسی آثار دکتر شریعتی از جمله «حسین، وارث آدم»، «امت و امامت»، «فرهنگ و ایدئولوژی» و ... پرداخته شده است. این حاشیه‌ها گاه در حد چند کلمه و گاه چند جمله و به طور مبسوط نگارش یافته‌اند. استاد مطهری در ابتدای برخی از این کتب، دیدگاه کلی خود را درباره آن‌ها در حد یکی دو صفحه اظهار داشته است. در مجموع، این حواشی هرچند نمی‌تواند بیانگر دیدگاه مشروح استاد شهید درباره افکار دکتر شریعتی باشد. اما قدر مسلم برای پژوهشگران و اندیشه‌ورزان مفید و ارزشمند خواهد بود و آن‌ها را برای تحقیق و پژوهش بیشتر در مورد اختلاف دیدگاه این دو متفکر معاصر، کمک خواهد کرد.

دکتر علی شریعتی

کتاب «دکتر علی شریعتی» نوشته روح‌الله حسینیان است که به همت انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی روانه بازار نشر شده است. این کتاب مشتمل بر شش فصل است. فصل اول زندگی پر فراز و نشیب دکتر شریعتی را مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد. در این فصل به غیر از بیوگرافی، حیات علمی و سیاسی شریعتی نیز مورد بررسی قرار گرفته است. فصل دوم با عنوان «ایمان شریعتی»، وجهه مذهبی شخصیت او را مورد واکاوی قرار داده و شریعت و عرفان مرحوم شریعتی را بررسی می‌کند. فصل سوم، مبارزات شریعتی را می‌کاود و فصل چهارم در پی آن است تا نحوه برخورد و مراودات دکتر شریعتی با روحانیت را بررسی کند. فصل پنجم به بررسی رابطه شریعتی و امام خمینی(ره) می‌پردازد و در فصل ششم و پایانی، نقش دکتر علی شریعتی در انقلاب بررسی می‌شود.

دین و ناسیونالیسم در اندیشه شریعتی و بازرگان

کتاب «دین و ناسیونالیسم در اندیشه شریعتی و بازرگان» به قلم یونس حسنوند و از سوی انتشارات انتخاب منتشر شده است. این اثر در ۵ فصل با عناوین کلیات، هرمنوتیک، زمینه و زمانه شریعتی و بازرگان، فهم و تفسیر شریعتی و بازرگان از ناسیونالیسم مذهبی و بررسی تطبیقی واکاوی دین در رویکرد ناسیونالیستی شریعتی و بازرگان تا قبل از انقلاب اسلامی ایران سامان یافته است.

شریعتی و سوسیال دموکراسی

کتاب «شریعتی و سوسیال دموکراسی» نوشته محمدحسین رفیعی به نگارش درآمده و انتشارات قلم آن را منتشر کرده است. نویسنده در این اثر تلاش دارد با استناد به گفتار بزرگان حوزه عرفان اسلامی و دیدگاه‌های تعالی‌بخش آنها، ریشه‌های عرفان در اندیشه شریعتی و نسبت او را با آن اندیشه‌ها روشن کند و همچنین این اعتقاد خود را ثابت کند که شریعتی طرح و پروژه‌ای مشخص برای کار‌های اجتماعی، فرهنگی و مذهبی خود داشته است تا بدین ترتیب بخشی از ابهام‌ها در مورد شریعتی را برطرف کند. به ویژه دو ابهامی که مربوط به کتاب امت و امامت و دیگری حمایت از جنبش چریکی دهه پنجاه است.

عقل و دین از دیدگاه استاد شهید مطهری و دکتر علی شریعتی

کتاب «عقل و دین از دیدگاه استاد شهید مطهری و دکتر علی شریعتی» نوشته مهدی خوش‌رفتار است که به همت انتشارات مجلسی منتشر شده است. رابطه عقل و دین یکی از مهمترین مباحث دین‌پژوهی است. این موضوع عام از زوایای متعدد قابل کنکاش است. زاویه دید رابطه عقل و دین در این کتاب، نوع رویکرد عقلانی به دین است. نویسنده در این اثر به بررسی تطبیقی رابطه عقل و دین از دیدگاه این دو شخصیت در دو حوزه نظر (اعتقادات) و عمل (فروع دین و ...) پرداخته‌اند.