بودجه‌های افزایش جمعیت کجا هزینه می‌شود / موانع فرهنگی درمان ناباروری

به گزارش ایکنا، برنامه «پایان ناباروری» یکی از برنامه‌های گفت‌وگو محور است که در سال‌های اخیر تلاش کرده در خصوص مشکل ناباروری زوجین در کشور مطالب علمی و فرهنگی ارزنده‌ای ارائه و به رفع مشکلات خانواده‌ها در این زمینه کمک کند.

در آستانه هفتمین سال این تلاش خستگی ناپذیر با ندا سپانلو، مدیر گروه دانش شبکه چهار در خصوص این برنامه گفت‌وگو کردیم.

وی در گفت‌وگو با ایکنا، به تشریح عملکرد این برنامه پرداخت و گفت: دانش شبکه چهار سیما با توجه به سیاست‌های کلان افزایش جمعیت که اوایل دهه 90 ابلاغ شد و با در نظر گرفتن این واقعیت که مشکل ناباروری سهم قابل توجهی در کاهش رشد جمعیت کشور دارد، به سراغ این موضوع رفت و با همکاری پژوهشکده ابن سینا هفت سال است که برنامه پایان ناباروری را روی آنتن شبکه چهار دارد.

وی ادامه داد: این برنامه جزو اولین برنامه‌هایی بود که به مشکل ناباروری هم در زنان و هم در مردان پرداخت. در چند سال اول تمرکز بر روی فرهنگ‌سازی این مقوله بود که مشکل ناباروری فقط مربوط به خانم‌ها نیست و مردان جامعه نیز دچار مشکل ناباروری هستند. از سوی دیگر تأکید بر این بود که ناباروری مشکل خانواده است و برای سپری کردن مراحل درمان زن و مرد هر دو با هم باید در مراکز درمان حضور پیدا کرده و از مشاوره‌‌های روانشناسی تا آزمایش‌های بالینی و ...  را طی کنند.

مدیر گروه دانش شبکه چهار با اشاره به اینکه متناسب با شرایط و نیاز جامعه در هر دوره‌ای رویکرد خاصی محور برنامه‌ پایان ناباروری قرار گرفت، گفت: حداقل سه فصل اخیر این برنامه به بیان آخرین مرزهای دانش در درمان ناباروری پرداخته و با توجه به اینکه در این عرصه به صورت مرتب دستاوردهای جدید پزشکی به دست می‌آید، متخصصان در خصوص این دستاوردها اطلاعات لازم را به مردم ارائه کرده‌اند.

موانع فرهنگی در پرداختن به مسئله ناباروری

وی به مشکلات فرهنگی مرتبط با مسئله ناباروری اشاره و اظهار کرد: در مورد پرداختن به مقوله ناباروری موانع فرهنگی داریم؛ به طور کلی صحبت کردن در خصوص باروری در جامعه ما راحت نبود و این موضوعی است که به لحاظ فرهنگی به صورت محرمانه و در خفا در خصوص آن صحبت می‌شد و زوج‌ها در بیان مشکلات خود در این خصوص اکراه داشتند. برای شکستن این سد و طرح موضوع و مشکل از سوی خانواده‌ها نیاز به فرهنگ‌سازی بود که  برنامه پایان ناباروری در ابتدای سال‌های فعالیت خود بر روی این مسئله تمرکز و در کنار بیان مسائل علمی و درمانی، به مباحث اجتماعی، فرهنگی و روانی خانواده‌‌ها پرداخت.  

سپانلو با ابراز خرسندی از اینکه پس از سال‌ها تلاش و پخش این برنامه اکنون بسیاری از خانواده‌ها حتی ساکنان شهرهای دور از مرکز و خانواده‌هایی با فرهنگ‌های مختلف به مسائل خود آشنایی کامل پیدا کرده و حتی عبارات تخصصی و مراحل مختلف درمان را می‌شناسند و جلوی دوربین تجارب خود را به اشتراک می‌گذارند، گفت: مشکلاتی است که ما با آن مواجه هستیم ولی نمی‌توانیم آن را حل کنیم، هزینه‌‌های درمان ناباروری است. این هزینه‌ها تحت پوشش بیمه نیست، بسیاری از مخاطبان برنامه ما این مشکل را با ما در میان می‌گذارند اما فقط می‌توانیم آن را انعکاس دهیم و کاری برای رفع آن از دستمان بر نمی‌آید.  

وی در پایان سخنانش  با اشاره به اینکه ایران جزو کشورهای پیشرو و موفق در زمینه درمان ناباروری است، گفت: با پشتیبانی رسانه‌ای از کارهای پژوهشی و تحقیقاتی که در مراکز درمان ناباروری صورت می‌‌گیرد و معرفی این فعالیت‌‌ها به عنوان یک رسانه در تلاش هستیم به این مراکز پژوهشی و درمانی کمک کنیم.

محمدرضا صادقی، رئیس پژوهشگاه و مرکز درمان ابن سینا نیز به بیان دلایل همکاری مرکز ابن سینا با شبکه چهار سیما برای تولید برنامه پایان ناباروری پرداخت و گفت: درمان ناباروری از همان سال‌های ابتدایی که در دنیا ارائه شد در کشور ما نیز مورد توجه قرار گرفت و پزشکان و پژوهشگران کشور ما نیز برای دستیابی به دانش این رشته همت کردند تا اینکه با برنامه‌ریزی که از سوی نهادهایی مانند جهاددانشگاهی صورت گرفت، مراکز درمان ناباروری ایجاد و کیفیت و کمیت ارائه خدمات هم‌سطح با دنیا ارائه شد.

تغییرات الگوی زندگی و رفتاری و افزایش ناباروری

وی با اشاره به اینکه باید قبول کنیم تغییراتی که در الگوی زندگی و رفتاری ما در جامعه به دلیل شرایط زندگی صنعتی، شهری و مدرنیته ایجاد شده میزان ناباروری را افزایش داده است، گفت: همین افزایش موجب شد مراکز درمان ناباروری در کشور نیز افزایش پیدا کند و همزمان اطلاع‌رسانی صحیح و علمی در این زمینه ضرورت پیدا کرد.

صادقی افزود: به دلیل وجود برخی رسانه‌‌های زرد که اقدام به انتشار اطلاعات غلط در زمینه‌های مختلف می‌کنند نیاز بود یک مجموعه خوشنام در زمینه درمان ناباروری یعنی مرکز ابن سینا که سابقه خوب و پشتوانه علمی بالایی در این زمینه دارد با یک شبکه که به شبکه فرهیختگان در جامعه شناخته می‌شود همکاری داشته باشند تا بتوانند ناشناخته‌های درمان ناباروری و سؤال‌های متعدد مردم را پاسخ دهند.

بیماران را آموزش دادیم که مطالبه‌گر باشند

وی در خصوص محتوای برنامه پایان ناباروری گفت: در این برنامه بیشتر دغدغه‌های مخاطبان از متخصصان پرسیده و موضوعات مبتلابه به بحث گذاشته می‌شود. دلیل تداوم این برنامه طی هفت سال نیز این است که مطالب جنبه تجاری و تبلیغی برای مرکز ابن‌سینا ندارد و مباحث علمی است تا زوجین بدانند چه روندی برای درمان وجود دارد و چه اقدامی به نفع آنهاست. برای مثال یکی از بحث‌های ما این بود که اگر می‌خواهید درمان انجام دهید چطور می‌توانید یک مرکز خوب را انتخاب کنید، گاهی این مشخصات حتی با مرکز ابن‌سینا انطباق نداشت. مثلاً ما مطرح می‌کردیم که در مراکزی به خیلی شلوغ هستند مراجعه نکنید و از ما سؤال می‌شد که پس چرا مرکز ابن سینا اینقدر شلوغ است. یا ما به مردم یاد می‌دادیم هنگام مراجعه به مراکز ناباروری چه مطالبه‌ای داشته باشند در حالی که عملاً هیچوقت تلاش نمی‌شد بیماران مطالبه‌گر شوند.

صادقی تصریح کرد: چون رویکرد تجاری نبود صدا و سیما برای تداوم این برنامه علاقه زیادی نشان داد و این برنامه به صورت مداوم اجرا شد، البته ما تلاش کردیم مطالب تکراری نباشد و هر دفعه که مخاطب برنامه را می‌بیند مطلب جدید بشنود.

وی به استقبال زوجینی که صاحب فرزند شده‌اند برای بیان تجارب خود در این برنامه اشاره و در خصوص مسائل مالی مرتبط با برنامه، گفت: بسیاری از برنامه‌های مربوط به افزایش جمعیت بودجه‌های خوبی دارند، درخواست ما این بود که بخش هزینه‌های تعاملی این برنامه از بودجه‌هایی مربوط به برنامه‌های افزایش جمعیت تأمین شود که محقق نشد.

صادقی افزود: درخواست دیگر ما برای معرفی بیشتر این برنامه است. وقتی برنامه‌ای به این خوبی از شبکه چهار پخش می‌شود می‌توان با تعامل با شبکه‌های دیگر تیزر معرفی آن را پخش کرد تا گروه‌های بیشتری از مردم از پخش آن مطلع شوند که البته به ما اعلام شد در این صورت باید هزینه پیام بازرگانی پرداخت شود.

وی با تأکید بر اینکه اگر با نگاه فرهنگ‌سازانه به تولید برنامه‌های کاهش ناباروری بنگریم، موفق‌تر خواهیم بود، گفت: در جامعه ما سه میلیون زوج نابارور وجود دارد که اگر حتی 30 درصد آنها صاحب فرزند شوند سالیانه صدها کودک در کشور متولد خواهد شد.

مرجان بیات، تهیه کننده برنامه «پایان ناباروری» نیز در گفت‌وگو با ایکنا، با اشاره به اینکه برنامه پایان ناباروری هفت سال است که در گروه دانش شبکه چهارم سیما تولید می‌شود، گفت: از سال 98 تهیه کنندگی این برنامه را بر عهده دارم. محور اصلی این برنامه پیشگیری و درمان ناباروری است و تلاش می‌کند به زوجینی که تازه ازدواج کرده‌اند راه‌‌هایی را نشان دهد که مسیر زندگی آنها به ناباروری منجر نشود. برای کسانی هم که درگیر ناباروری هستند راهکارهایی ارائه می‌‌کند که بتوانند مشکل خود را حل کنند. به طور کلی در این برنامه ما به پایان ناباروری می‌اندیشیم و می‌خواهیم به تمام کسانی که می‌خواهند صاحب فرزند شوند، کمک کنیم.

بیات با اعلام این مطلب که برنامه پایان ناباروری گفت‌وگو محور است و با دو گروه متخصصان حوزه ناباروری و زوجینی که مسیر درمان ناباروری را طی کرده‌اند، گفت‌وگوهای علمی و جذاب برگزار می‌شود، گفت: برنامه پایان ناباروری هر هفته شنبه‌ها ساعت 19 پخش می‌شود. این برنامه تحت حمایت پژوهشگاه و مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا قرار دارد و کارشناسان عضو هیئت علمی جهاددانشگاهی که در این مرکز کار می‌کنند در برنامه ما حضور دارند.

این تهیه‌کننده برنامه‌‌های تلویزیونی، هدف از مصاحبه با زوج‌های نابارور را ایجاد امید در خانواده‌ها ذکر کرد و گفت: خانواده‌ها باید بدانند روند درمان دشوار اما نتیجه‌بخش است.

وی در خصوص مشکلاتی که بیشتر زوج‌های نابارور در کشور مطرح می‌کنند، گفت: با تعداد قابل توجهی از زوج‌های نابارور مواجه هستیم که هزینه درمان ندارند و از ما تقاضای حمایت مالی می‌کنند؛ اما ما یک برنامه تلویزیونی هستیم و هیچ منبع مالی برای کمک به خانواده‌های نیازمند نداریم.

بیات این مسئله را نیز خاطر نشان کرد که افزایش جمعیت از سیاست‌های کلی کشور است و براساس منویات مقام معظم رهبری لازم است که به آن پرداخته شود و گفت: درمان ناباروری تحت پوشش هیچ بیمه‌ای نیست و درمان بسیار پر هزینه‌ای است و زوج‌ها برای پرداخت هزینه‌‌های درمان خود با مشکل مواجه هستند. یکی از چالش‌های من به عنوان یک تهیه کننده این است که روزانه تعداد زیادی با من تماس می‌گیرند تا بتوانند برای آغاز روند درمان خود حامی پیدا کنند.

از بودجه‌های افزایش جمعیت برای درمان ناباروری استفاده کنیم

وی افزود: در کشور ما بودجه‌‌هایی برای افزایش جمعیت در نظر گرفته شده که می‌توان از این بودجه‌ها برای درمان ناباروری زوج‌ها استفاده کرد. بخشی از طلاق‌ها در کشور نیز به دلیل مسئله ناباروری است که می‌توان بوجه‌‌های مربوط به کاهش طلاق را به حمایت از زوج‌های نابارور  اختصاص داد.

بیات در ادامه سخنان خود به مسائل فرهنگی که موضوع ناباروری با آن دست به گریبان است و بیشتر از سوی زوج‌ها مطرح می‌شود اشاره و اظهار کرد: از هر پنج زوج یک زوج مشکل ناباروری دارد و نیمی از عوامل ناباروری به دلیل مشکل آقایان و نیمی نیز به دلیل مشکل بانوان است. مسئله بالا رفتن سن ازدواج نیز در این امر مؤثر است. مصرف دخانیات و داروهای بدن‌سازی از سوی آقایان نیز از عوامل بروز ناباروری است اما چون در جامعه ناآگاهی وجود دارد آقایانی را داریم که به دلیل باردار نشدن همسرشان از او جدا شده و با فرد دیگری ازدواج می‌کنند اما بعداً مشخص می‌شود که مشکل از آقا بوده است.

وی اضافه کرد: از خانم‌های نابارور خواسته بودیم دلنوشته‌های خود را برای ما بفرستند؛ مشکلات آنها بسیار فرهنگی است و باید تلاش کرد انگ اجتماعی را از روی این قضیه برداریم. ما حتی وقتی می‌‌خواستیم با خانم‌هایی که صاحب فرزند شده‌اند مصاحبه کنیم آنها از ما می‌خواستند تصویرشان را پخش نکنیم چراکه به هیچ کس نگفته بودند که مشکل ناباروری دارند در حالی که حمایت خانواده‌ها برای درمان هر بیماری از جمله ناباروری بسیار مؤثر است اما چون انگ اجتماعی وجود دارد بسیاری از افراد ترجیح می‌دهند حتی به نزدیک‌ترین اعضای خانواده خود این مسئله را نگویند.