چگونه آثار حج را جاودانه کنیم؟

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدحسین رکن‌الدینی، معاون فرهنگی بعثه مقام معظم رهبری در گفت‌وگو با ایکنا، به تشریح مبانی فرهنگی حج پرداخت و گفت: مبنای حج؛ اسلام، پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت(ع) هستند که اگر آنها را از حج بگیریم دیگر حجی باقی نمی‌ماند. البته این سه هرکدام آینه دیگری هستند.

وی در خصوص مبانی فرهنگ حج گفت: مهم‌ترین بُعد گردهمایی شکوهمند حج که در عالم  یگانه‌ است، بُعد فرهنگی آن است. این بُعد عامل رشد و بیداری فکری مسلمانان جهان محسوب می‌شود و مقدمه‌ گسترش فرهنگ اصیل اسلام است. ما معتقدیم اسلام یک فرهنگ پویا است.

حجت‌الاسلام رکن‌الدینی حج را نشان فرهنگ اصیل اسلامی دانست و گفت: اگر کسی بخواهد اسلام واقعی را بشناسد می‌تواند مناسک حج را ببیند و اینکه مسلمانان از کشورهای مختلف با زبان‌ها، قومیت‌ها و فرهنگ‌های متفاوت گردهم می‌آیند و حول محور فرهنگ اسلام متحد به عبادت خالق می‌پردازند. بُعد فرهنگی حج اساس و بن‌مایه رشد و بیداری فکری مسلمانان را رقم می‌زند.

وی اظهار کرد: زائران سرزمین وحی شاهد آثار تاریخی و گنجینه غنی و مهمی از آثار اسلام و مسلمانان را هستند. حاجی؛ کعبه یعنی بالاترین نماد فرهنگ اسلام را می‌بیند و دیدن این آثار تاریخی اسلام زمینه مبادله فکری و فرهنگی را فراهم می‌کند. این مبادله در دو حوزه رخ می‌دهد. اول اینکه حاجی فرهنگ غنی اسلام را با مشاهده آثار اسلامی در مکه و مدینه درک و به کشور خود منتقل می‌کند. دیگر آنکه در این مجال با سایر ملت‌های مسلمان جهان آشنا می‌شود؛ زائر بیت‌الله الحرام در این سفر نورانی اقوام و نژادهای مختلفی از مردم جهان را از نزدیک می‌بیند و با فرهنگ و آداب و رسوم آن ملل آشنا می‌شود. هر حاجی فرهنگ کشور خود را در حج با فرهنگ سایر کشورها به اشتراک گذاشته و سایر فرهنگ‌های مسلمانان را به کشور خود می‌برد.

وی در پاسخ به این سؤال که چطور می‌توان فرهنگ حج را ترویج کرد؟ گفت: گردهمایی حج و اینکه مسلمانان از کشورهای مسلمان و غیرمسلمان راهی خانه خدا می‌شوند و بعد دوباره به کشورهای خود بازمی‌گردند خود به نوعی ترویج فرهنگ حج است.

وی در تعریف ماندگارترین آموزه حج گفت: یکی از مهم‌ترین آموزه‌های فرهنگی حج رشد آگاهی و بصیرت حاجی است. حاجی عینیت اسلام را با خانه خدا، بقیع و ... می‌بیند. این اماکن در حاجی تأثیرگذار هستند، البته مبلغانی نیز در کنار حجاج حضور دارند که با آگاهی‌بخشی از وقایع صدر اسلام در این سرزمین به معرفت‌افزایی حجاج کمک می‌کنند.

حجت‌الاسلام رکن‌الدینی تصریح کرد: رشد آگاهی و معرفت یکی از ماندگارهایی حج است. دومین اثر گناه‌زدایی است. کسی که مُحرم شد، وارد خانه خدا شد، طواف کرد، شب عرفات را دید و دعای عرفه را خواند و ... اگر با معرفتی که مطرح شد، همراه باشد دیگر به راه گناه نمی‌برد.

وی ادامه داد: در روایت داریم کسی که حج به جای می‌آورد همانند فردی که اکنون از مادر متولد شده، معصوم می‌شود. وقتی فردی به اسلام مشرف می‌شود خود اسلام آوردن موجب زدودن گناهان گذشته فرد می‌شود، حج نیز چنین کارایی دارد و کسی که لبیک گفته به حج می‌آید گناهان قبلی او پاک می‌شود.

حجت‌الاسلام رکن‌الدینی در خصوص دلیل پاک شدن گناهان زائر با عمل به اعمال حج، گفت: مسلمانان قبل از تشرف به حج براساس شنیده‌ها اعمال عبادی خود را انجام می‌دهد، اما در حج هرآنچه قبلاً شنیده بود را به روشنی می‌بیند. وقتی همه چیز را با چشم خود دیدند طبیعتاً ایمانشان افزایش پیدا می‌کند و این ایمان ماندگار می‌شود.

ماندگارهایی حج

وی یکی دیگر از آموزه‌های معنوی حج که ماندگاری بالایی دارد را آرامش روحی عنوان و اظهار کرد: انسان وقتی دور خانه خدا می‌چرخد از آرامش روحی بالایی برخوردار می‌شود. در قرآن داریم «أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»؛ حال اگر در کنار خانه خدا یا کنار قبر رسول خدا باشید این آرامش روحی بیشتر می‌شود. اگر انسان این آرامش را به معنای واقعی درک کند می‌تواند هنگامی که برگشت همیشه با ذکر و یادآوری خانه خدا و قبر پیامبر و ائمه بقیع این آرامش را همیشگی کند.

این روحانی کاروان‌های حج افزود: از امام باقر(ع) روایت داریم که فرمودند: روزه و حج آرام بخش دل انسان است. این آرام بخشی منحصر به ایام حج نیست و انسان با درک حقیقی آن در ایام حج می‌تواند این آرامش روحی را برای همیشه به دست آورد.

وی در پاسخ به این سؤال که یک حاجی چگونه می‌تواند ترویج کننده فرهنگ حج باشد؟ گفت: این کار سختی است اما در صورتی که حاجی خود حج را درک کند در بازگشت می‌تواند با عمل خود ترویج کننده فرهنگ حج باشد و آثار ماندگار حج را برای اطرافیانش به ارمغان ببرد. اگر حاجی به صورت عملی مبانی حج را در زندگی خود اجرا کند و از گناهانی که قبل از حج انجام می‌داده دست بکشد و مردم این را ببینند که با تشرف به حج حاجی فردی دیگر و البته بهتر شده است، همین مسئله به ترویج فرهنگ حج کمک خواهدکرد. اما اینکه صرفاً فردی به حج برود و بازگردد و سرش را بترشاد و پس از بازگشت همان رفتارهای قبل از حج را ادامه بدهد این فرد نمی‌تواند مروج فرهنگ حج باشد.

حجت‌الاسلام رکن‌الدینی در ادامه گفت: مهم‌ترین مبحث حج که عموم مردم باید یاد بگیرند ادب حج است. ادب حج بسیار مهم است. حج و عمره آداب و ادبی دارد. وقتی در کنار خانه خدا و یا در جوار بارگاه رسول الله(ص) هستیم همانگونه که در جاهای دیگر رفتار می‌کنیم، رفتار نمی‌کنیم. رفتار ما در جوار حضرت رسول(ص) و در خانه خدا متفاوت است.

وی تصریح کرد: لبیکی که حجاج می‌گویند یک عهد با خداست. قبل از اینکه فرد لبیک بگوید ممکن است در زندگی عادی خود هر رفتاری را انجام دهد، به هر چیزی نگاه کند، هر حرفی را بشنود و ... اما وقتی به خانه خدا می‌رود، لباس احرام می‌پوشد، طواف می‌کند و قلبش را با خانه خدا گره زده و حول محور توحید می‌چرخد و ... آداب حج را یاد می‌گیرد و مؤدب به ادب حج می‌شود و پس از حج و به خاطر عهدی که با خدا بسته نیز دیگر نمی‌تواند هرکاری بکند و هرگونه رفتار کند. عموم مردم حداقل چیزی که می‌توانند در ارتباط با حج بیاموزند آداب حج است و چه بهتر آنکه این آداب و ادب را قبل از حج بیاموزند، در حج آن آداب را انجام دهند و بعد از حج آن ادب را رعایت کنند. کسی که به خدا لبیک گفت دیگر باید به ادب حج مؤدب شود و دیگر نمی‌تواند هر عمل و هر رفتاری را مرتکب شود.