تواتر قطعی حدیث غدیر در منابع اهل تسنن

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین عباس رفعتی، سخنگوی حوزه علمیه قم، شامگاه سوم مرداد در نشست علمی «بررسی جایگاه حدیث غدیر در میان اهل تسنن» گفت: حدیث غدیر از ابتدا با تدبیر الهی مورد توجه بود تا جمع زیادی از مسلمین آن را بشنوند. لذا مردم زیادی در سال دهم هجری برای حج بلاغ دعوت شدند؛ به گونه‌ای که عدد حاجیان تا 114 هزار و 120 هزار نفر ذکر شده است. برخی از یمن و برخی از مکه و مناطق دیگر به مردم مدینه اضافه شدند و در حج آخر همراه پیامبر(ص) بودند و پیام غدیر را شنیدند.

وی افزود: از منظر اهل سنت، صحابه عادل هستند، 110 صحابی و 84 نفر از تابعین که نسل بعدی هستند این روایت را نقل کرده‌اند؛ البته تابعین به خاطر منع کتابت حدیث و خوف از بنی‌امیه از نقل حدیث امتناع داشتند ولی باز 84 نفر ذکر کرده‌اند. علامه امینی از 360 نفر از اهل تسنن که حدیث غدیر را آورده‌اند نام می‌برد. جالب است بدانیم که ابن تیمیه آورده کسی که منکر آن چیزی شود که به اجماع و تواتر بین مسلمین ثابت است، کافر محسوب می‌شود. محمدبن عبدالوهاب، رئیس فرقه ضاله وهابیت، هم در رساله «رد علی الرافضه» در مورد غسل پا در وضو آورده که کسی اگر منکر این مسئله شود، منکر حدیث متواتر شده و حال کسی که متواتری از دین را منکر شود معلوم است و حداقل آن فسق خواهد بود. وی نگفته کفر زیرا مسئله در باب فقه است نه اعتقادات و اگر مسئله اعتقادی بود تکفیر می‌کرد.

استاد حوزه علمیه گفت: حدیث غدیر در منابع علمای اهل سنت جزء متواترات است، لذا طبق نظر ابن تیمیه و محمدبن وهاب اگر کسی منکر حدیث متواتر شود کافر است؛ طبق منابع سنی، بسیاری این حدیث را نقل به تواتر کرده‌اند؛ از جمله زید بن ارقم، عمر، ابوهریره، طلحه، ابن عباس، بریده، عبدالله بن عمر، ابن جناده، جریر، سعد ابی وقاص و انس  بن مالک. از احمدبن حنبل نقل است که 30 تن از صحابه این حدیث را از خود پیامبر(ص) شنیده‌اند؛ در کتاب ابن کثیر دمشقی هم بیان شده: «من کنت مولاه فعلی مولاه» متواتر است و او گفته من یقین دارم که صدر حدیث از پیامبر(ص) نقل است. البته وی ذیل روایت (یعنی وال من والاه ...) را متواتر نمی‌داند و روزه این روز و ثواب آن را هم منکر شده است. 

دیدگاه آلوسی و ذهبی درباره غدیر

رفعتی تصریح کرد: منبع دیگری که در زمینه حدیث بحث کرده، تفسیر روح المعانی آلوسی است که از ذهبی نقل کرده: «من کنت مولاه ...» متواتر است و خود آلوسی هم آن را می‌پذیرد؛ ذهبی از متعصبان اهل تسنن است که راویان شیعه را به راحتی قبول نمی‌کند و در بین اهل تسنن هم کسانی را که کمترین جرحی داشته باشند نمی‌پذیرد؛ چنین فردی این حدیث را متواتر و یقینی می‌داند. ذهبی هم البته دعای «وال من والاه ...» را با اینکه معتقد است سند قوی دارد متواتر نمی‌داند و روزه مستحبی با ثواب فراوان برای روز غدیر را هم صحیح نمی‌داند.   

وی اضافه کرد: در کتاب فتح الباری ابن حجر عسقلانی هم نقل شده است که حدیث «من کنت مولاه ...» را هم ترمذی و هم نسائی نقل کرده و طرق این حدیث واقعا زیاد و فراوان است و ابن عقده در یک کتاب، مستقلا حدیث و طریق اسانید و راویان آن را آورده است. صاحب فتح الباری می‌گوید که من طرق ابن عقده را بررسی کردم و تعداد زیادی از اسانید آن صحیح و حسن بودند و 30 تن از صحابه از پیامبر(ص) آن را نقل کرده‌اند. همچنین در تهذیب التهذیب این حجر عسقلانی از طریق طبری، تواتر حدیث آمده و طبق آمار 26 تن از علمای اهل تسنن مستقلا کتاب درباره این حدیث نوشته‌اند. علامه امینی در الغدیر هم 110 صحابی که روایت را نقل کرده‌اند، آورده است. صحیح بخاری و مسلم روایت غدیر را نقل نکرده‌اند نه به خاطر اینکه آن را صحیح ندانند، بلکه در مقدمه اثر خود گفته‌اند که بنا نداشته‌اند همه روایات صحیح را ذکر کنند و روایات صحیح را گزینش کرده‌اند که این مسئله جای سؤال دارد. البته بخاری در کتاب دیگر خود روایت غدیر را بیان کرده است.

تمسک امام علی(ع) به حدیث غدیر

رفعتی تصریح کرد: کتاب دیگر الصواعق المحرقه است که می‌گوید این حدیث صحیح است و هیچ شبهه‌ای در آن نیست؛ ترمذی و نسائی و احمدبن حنبل آن را نقل کرده و طرق آن زیاد است و ابن حنبل هم گفته که 30 نفر آن را نقل کردند و علی(ع) هم به این حدیث در بحث منازعه بر سر خلافت در شورای شش نفره تمسک کردند. 

رفعتی بیان کرد: منبع دیگر در این زمینه کتاب التیسیر است که از سیوطی نقل کرده که این حدیث متواتر است؛ کتاب فیض الغدیر علامه مناوی هم از هیثمی نقل کرده که رجال روایت غدیر که احمدبن حنبل ذکر کرده همگی ثقه هستند. عمربن عبدالعزیز هم گفته است که من از تعدادی صحابه، که از زبان پیامبر(ص) این روایت را شنیده بودند، شنیدم. 

استاد حوزه علمیه گفت: در کتاب «اسنی المطالب» جزری شافعی هم در مورد این حدیث آمده وقتی امام علی(ع) قسم داد که هر کسی از صحابه این حدیث را شنیده است شهادت بدهد 12 نفر از بدریون برخاستند و شهادت دادند البته زید برنخاست و مورد نفرین امام(ع) قرار گرفت. از دید وی این حدیث از وجوه و طرق کثیر صحیح و متواتر است و اصلاً نمی‌توان اعتباری برای کسانی قائل شد که خواسته‌اند این حدیث را تضعیف کنند و اگر کسی تضعیف کند دانش حدیثی لازم را ندارد.

رفعتی بیان کرد: سبط ابن جوزی که به نظر ما حنفی است ولی وهابیت او را شیعه می‌دانند، در تذکره خود در مورد این حدیث آورده است که مورخان اتفاق نظر دارند که ماجرای غدیر در حج وداع در 18 ذی‌الحجه رخ داد و پیامبر(ص) 120 هزار نفر از صحابه را جمع کرد و با نص صریح و بدون تلویح و اشاره، مسئله امامت و ولایت امیرالمؤمنین(ع) را مطرح کرد.  

تواتر حدیث غدیر در آثار وهابیون

این پژوهشگر افزود: کتاب «کشف الخفاء» هم نوشته است که حدیث را طبرانی، احمد و زید و علی(ع) و 30 نفر از صحابه نقل کرده‌اند و لفظ «وال من والاه و عاد من عاداه» هم در آن وجود دارد. همچنین در کتاب توضیح الافکار صنعانی هم، که از سوی وهابیون تحقیق و در مدینه چاپ شده است، نوشته شده که ائمه حدیث، آن را جزء متواتر شمرده‌اند و آنقدر نقل شده که قابل انکار نیست؛ صنعانی در کتاب اصول فقه هم در توضیح تواتر معنوی به حدیث غدیر مثال زده، زیرا 150 طریق برای آن ذکر شده است.

وی گفت: علامه مقبلی هم گفته است اگر این حدیث را متواتر ندانیم، بنابراین هیچ روایت دیگری قابل اعتماد نیست و بنده هم بر آن می‌افزایم که حتی به قرآن هم نمی‌توانیم اعتماد کنیم و آن را قطعی بدانیم، زیرا پیامبر(ص) دست خطی از جبرئیل درباره قرآن نداشتند.

رفعتی تصریح کرد: جالب اینکه البانی وهابی که 22 سال قبل در عربستان مرد و امام الحدیث وهابیت بود احادیث صحیح صحاح سته را جمع کرده و گفته حدیث غدیر طرق فراوانی دارد و به حدی است که هر محققی به صحت آن قطع و به صدور آن یقین پیدا می‌کند. غزالی هم در سرالعالمین آورده است که اجماع جماهیر اهل تسنن بر روایت غدیر و متن آن و صدور آن در روز عید غدیر وجود دارد؛ او نقل می‌کند که عمر آن را تبریک گفت و با علی(ع) بیعت کرد ولی بعد از رحلت پیامبر(ص) هوای نفس غلبه کرد و دیگران عمود خلافت را به دست گرفتند. او حتی به حدیث قرطاس و منع عمر از کتابت آن اشاره می‌کند. بنابراین حدیث غدیر قطعاً متواتر است و چند نفر مانند ابن حزم و ابن تیمیه و کشمیری و تعداد بسیار معدودی منکر این حدیث شده‌اند که سخن آنها هم هیچ اعتباری ندارد.