مردم دنبال دیدن اسلام هستند و نه شنیدن آن / بزرگترین چالش ایمانی بعد از انقلاب چیست؟

به گزارش ایکنا، سلیمان خاکبان، شامگاه 12 مردادماه در نشست علمی «الگوی اسلامی ایرانی توسعه و پیشرفت، بزرگترین چالش ایمانی ایران پساانقلاب»، گفت: اسلام را به دو صورت می‌توان تبلیغ کرد، بیان و بنان و قلم و حرف و سخنرانی و دیگری روش عملی یعنی بدون اینکه در مورد اسلام حرف بزنیم آن را پیاده کنیم؛ بحث بنده این است که امروز مردم بیشتر دنبال دیدن اسلام هستند و نه شنیدن آن زیرا ما قبل از پیروزی انقلاب، خیلی درباره اسلام حرف زدیم و گفت‌وگو کردیم و اساسا پذیرش جمهوری اسلامی هم به دلیل این آشنایی است.

استاد دانشگاه قم با بیان اینکه ما از مرحله تئوریک عبور کردیم که توانستیم مارکسیسم و لیبرالیسم را به عنوان دو تئوری بزرگ جهانی کنار بزنیم، تصریح کرد: مردم بعد از انقلاب از ما می‌خواهند آنچه را که در منابر و سخنرانی‌ها و کتب گفتیم و نوشتیم به مرحله اجرا درآوریم؛ وعده داده شده بود که اگر ما نظام را به دست بگیریم یک سر و گردن از نظام‌های موجود جهانی پیشتر خواهیم بود. به عبارت دیگر شعار نه شرقی و نه غربی، یک معنای سقف و یک معنای کف دارد؛ کف آن این است که ما زیر بار سلطه شرق و غرب نخواهیم رفت و معنای آرمانی و سقف آن این است که ما نه تنها بنا داریم زیر سلطه نباشیم بلکه می‌خواهیم مدلی از زیست اجتماعی ارائه دهیم که از مدل‌های شرقی و غربی برتر است؛ مدلی که نهایت آن کمال مطلوب است. حال اگر نتوانیم مدل توسعه در نظر و عمل ارائه دهیم که برتر از مدل‌های جهانی باشد حکایت از این دارد که ما شکست خورده‌ایم.

توسعه؛ بالاترین ارزش مدرنیته

استاد دانشگاه قم با بیان اینکه از بعد اجتماعی، توسعه بالاترین ارزش در جهان مدرن و پسامدرن است، اظهار کرد: اگر بخواهیم اسلام را در بعد اجتماعی به جهان و مردم نشان دهیم، با توسعه و پیشرفت امکان دارد؛ شهید مطهری در فرمایشات خود آورده است که مردم ما احساس می‌کنند عقب‌مانده هستند و عجله دارند تا این عقب‌ماندگی را جبران کنند و اگر نتوانیم این عقب‌ماندگی را جبران کنیم مردم به صورت ناخودآگاه به سمت ایسم‌های دیگر مانند لیبرالیسم گرایش خواهند یافت.

خاکبان ادامه داد: وقتی ما شعار نه شرقی نه غربی می‌دهیم یعنی خودمان مدلی متفاوت برای اداره جامعه داریم؛ این باور رهبران انقلاب و توده مردم بود و باور درستی هم هست زیرا اگر ما به قرآن و اهل بیت(ع) رو بیاوریم حتما به مدلی برتر از مدل‌های توسعه بشری دست خواهیم یافت. ولی سؤال این است که چرا در این مسیر قدم برنداشتیم. اگر شعار نه شرقی و نه غربی تئوریزه و تبدیل به الگوی مفهومی و عملی نشود پیامدهای منفی بزرگی خواهد داشت و همه تلاش‌های انجام شده برای نظام بی‌ثمر خواهد بود. جهان مدرن درست یا غلط تلاش کرد که باورهای تئوریک خود را به عرصه اجتماعی و عملی بیاورد که نتیجه آن هم توسعه بوده است و سازمان ملل هم کشورهای دنیا را براساس شاخصه‌های توسعه به چند دسته مانند توسعه‌یافته، در حال توسعه و عقب‌مانده تقسیم می‌کنند و این باور در کشور ما هم پذیرفته شده است.

مطالبه کلیدی جامعه، پیشرفت است

خاکبان با بیان اینکه ما منتقد مدل توسعه غربی، شرقی هستیم ولی اکثر مردم و حاکمان دنیا این شاخصه‌ها را پذیرفته‌اند، اظهار کرد: متاسفانه امروز در درون خودمان نتوانسته‌ایم مطالبه اصلی و کلیدی جامعه را پیدا کنیم که فرهنگی است یا اقتصادی و سیاسی و ...؛ بنده معتقدم مهمترین مطالبه و مطالبه شماره یک جامعه، توسعه و پیشرفت است؛ بحث امروز ما فردی و یا خانوادگی و حتی نهادی نیست، زیرا ممکن است یک فرد و خانواده و حتی یک نهاد و کارخانه طبق دستورات اسلامی چه در حکومت طاغوتی و ... اداره شود و مدل زندگی اسلامی ارائه دهد؛ صحبت ما بر سر اداره کلان جامعه است.

چالش مهم امروز چیست؟

استاد دانشگاه قم با بیان اینکه هنوز نتوانسته‌ایم الگوی پیشرفت ارائه دهیم که واقعا خطرآفرین است، اضافه کرد: مردم تحقیق نمی‌کنند ببینند که این عقب‌ماندگی محصول اسلام است یا رفتار و عملکردهایی به نام اسلام، کما اینکه وقتی بلوک شرق دچار فروپاشی شد مردم و حتی نخبگان، دنبال این نبودند که ببینند مارکسیسم باعث فروپاشی شده یا رفتارهایی که به نام مارکسیسم صورت گرفت و یکسره آن را کنار می‌گذارند. امروز اسلام در معرض چنین چالشی قرار دارد؛ روحانیت و متدینین و روشنفکران دینی بعد از 1400 سال، فرصت یافته‌اند تا شعار «الاسلام یعلوا و لا یعلی علیه» را تحقق ببخشند و اگر ما نتوانیم مدلی از پیشرفت را عرضه و جرا کنیم، مستقیما آثار منفی آن در ایمان مردم نمودار خواهد شد؛ در این صورت مردم اشکال را ممکن است متوجه اسلام بدانند و نه رفتارهای متدینین.

خاکبان با بیان اینکه الگوی پیشرفت بزرگترین چالش ایمانی پسا انقلاب است،اظهار کرد: یکی از مشکلات جناح‌های سیاسی این است که می‌گویند توسعه و پیشرفت مقوله‌ای است که در غرب کشف و قانون شده و به اجرا درآمده است، به غلط برخی از نخبگان جامعه که سخنانشان تاثیرگذار است رسما اعلام می‌کنند و کتاب نوشته‌اند که توسعه، قانون علمی و اجتماعی است و فرمول آن مانند درجه جوش آب، کشف شده است؛ این افراد معتقدند که متولیان الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، دنبال کشف چرخه جدید هستند که امکانپذیر نیست.

استاد دانشگاه قم گفت: ما هنوز تکلیف خودمان را با این مسئله که توسعه، قانونی قطعی و مسلم است یا قابل تغییر، روشن نکرده‌ایم؛ لذا برخی می‌گویند ما باید زانوی ادب در برابر مدل توسعه غرب بزنیم و آن را در کشور پیاده کنیم و توسعه اسلامی بی‌پایه و اساس است. حتی برخی مسئولان ما هم چنین باوری ندارند. چرا بعد از 40 سال وضع ما باید این باشد که از بعد تئوریک هم تکلیفمان روشن نیست. ما اگر کاخ سفید را هم به تعبیر برخی حسینیه کنیم ولی نظریه و مدل توسعه نداشته باشیم باز مغلوب هستیم.

استاد دانشگاه قم با بیان اینکه آیا می‌توانیم مدعی شویم فرهنگ و سیاست و اقتصاد، شهرسازی و دادگاه‌های ما اسلامی هستند؟ اضافه کرد: ما بیش از اندازه درگیر مباحث سیاسی و درگیری با نظام سلطه شده‌ایم و از درون غفلت داریم؛ مقام معظم رهبری در مقام نظر، مسئله را به درستی تشخیص داده‌ و مطرح کرده‌اند ولی اینکه نهادها و سیستم متناسب با آن عمل کرده‌اند یا خیر بحث دیگری است؛ رهبری رهنمود درستی به جامعه می‌دهند؛ ایشان فرموده است که اگر ما در انقلاب هر کاری بکنیم ولی نظریه و الگوی پیشرفت اسلامی را روی میز حاکمیت نگذاریم گویا هیچ کاری نکرده‌ایم زیرا همه فعالیت‌های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، قضایی و فرهنگی ما باید در یک راستا حرکت کنند تا میوه واحدی را عرضه کند، ولی متاسفانه دست ما در بعد نظری هم خالی است.

توسعه جزء مسائل علم کلام است

خاکبان با اشاره به اینکه استادان کلام ما نباید فکر کنند فقط اثبات وجود خدا و توحید بحث کلامی است، افزود: امروز بحث توسعه و پیشرفت هم بحث کلامی شده است؛ زیرا هر مسئله‌ای که به دین آسیب بزند بحث کلامی است؛ مثلا دیات و مباحث قضایی ما با اینکه فقهی است جنبه کلامی دارد. تئوری داروین بحث زیستی است و ظاهرا کلامی نیست ولی وقتی با آموزه‌های دینی ما در باب خلقت در تعارض باشد چون اصل اعتقاد به دین زیرسؤال می‌رود، بعد کلامی می‌یابد، ما یا نباید قائل به اقتصاد اسلامی باشیم ولی اگر قائل به آن شدیم باید برتر از رقبای خود عمل کنیم در غیر این صورت چالش اعتقادی هم خواهیم داشت.

بزرگترین چالش ایمانی بعد از انقلاب

استاد دانشگاه قم افزود: ریچارد پیت که از استادان بنام توسعه در غرب است، در اولین جمله کتابش آورده که توسعه به باور بنیادین انسان و جامعه مدرن تبدیل شده است یعنی جزء اصول دین جهان امروز است؛ اگر ما مدعی هستیم که دین برای حیات اجتماعی انسان مفید است که البته تز انقلاب ما و امام(ره) بوده است، پس باید بتواند نیازهای ما را از گهواره تا گور در صحنه عمل محقق کند. نخبگان حوزه و دانشگاه در زمینه توسعه بر مبنای دین حرف برای گفتن دارند ولی به گفتمان و پارادایم غالب تبدیل نشده است؛ با وجود اینکه رهبری تاکید دارند که باید پیشرفت ما بر مبنای الگوی اسلامی ایرانی باشد ولی از سوی مسئولان و حوزه و دانشگاه جدی گرفته نشده است. 

وی تاکید کرد: اگر نتوانیم الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت را به نخبگان و مردم معرفی کرده و آن را اجرایی کنیم شعار نه شرقی نه غربی ادعای بدون پشتوانه بوده و این مستقیما در اعتقادات و دینداری مردم اثر تخریبی و منفی برجای می‌گذارد لذا من این مسئله را به عنوان بزرگترین چالش ایمانی بعد از انقلاب می‌دانم. ما در این زمینه قطعا می‌توانیم موفق شویم به شرط آن که همه قوا و نیروی فکری و اقتصادی و سیاسی و اجتماعی را به کار بگیریم. ما همه مؤلفه‌های قدرت را در داخل داریم که پراکنده است و اگر بتوانیم همه اینها را در یک کانون جهت داده و متحد کنیم به پیشرفت مطلوب می‌رسیم.