حدیث کساء سند عصمت اهل بیت(ع) است

به گزارش ایکنا، ماجد نجاریان، استاد دانشگاه آزاد اسلامی فلاورجان، ششم شهریورماه در نشست علمی «تدبری روان‌شناسانه بر حدیث کساء» که به صورت مجازی برگزار شد، با اشاره به جایگاه حدیث کساء، گفت: آیت‌الله بهجت بارها بر قرائت روزانه فردی و به خصوص جمعی این حدیث تاکید می‌کردند؛ راوی این حدیث شریف حضرت زهرا(س) و یکی از مهمترین براهین شیعه برای اثبات عصمت است گرچه نکات روان‌شناسی و تربیتی زیادی وجود دارد.

نجاریان افزود: اصل این حدیث مورد اتفاق راویان شیعه وسنی است ولی در نحوه بیان و مباحث سندی این حدیث اختلاف وجود دارد. نامگذاری این حدیث به خاطر کساء یمانی بوده که اهل بیت(ع) زیر آن جمع شده بودند؛ کساء هم به نوعی جامه و عبا گفته شده که به عنوان زیر و یا روانداز استفاده شده است و هنگامی که اهل بیت(ع) در زیر عبا بودند بحث عصمت ایشان مطرح شد.

وی افزود: پیامبر(ص) در خانه ام‌سلمه بودند و به ایشان فرمودند که هیچ کسی را به خانه راه ندهد و حضرت زهرا(س) هم غذای خاصی را برای آن روز تهیه کردند، ام‌سلمه می‌گوید من نتوانستم مانع ورود حضرت زهرا(س) به خانه شوم و وقتی ایشان داخل شدند، پیامبر(ص) به وی فرمودند که برو علی(ع) و حسنین(ع) را هم همراه بیاور. وقتی تشریف آوردند پیامبر(ص) عبا را بر سر هل بیت(ع) انداخت و دست به سوی آسمان بلند و دعا کرد خدایا اینها اهل بیت من هستند و آنها را از هر رجس و پلیدی مطهر گردان و سپس آیه شریفه؛ «إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا» نازل شد؛ ام‌سلمه گفت که من در شمار اهل بیت نیستم؟ و پیامبر فرمود تو در راه خیر و نیکی و از همسران خوب پیامبر(ص) هستی.

استاد دانشگاه آزاد اسلامی بیان کرد: این نقل با اندکی اختلاف در کتب شیعه و سنی بیان شده است؛ به گفته علامه حلی نزول این آیه در خانه ام‌سلمه مورد اجماع اصحاب است. ابن حجر هم محل نزول را خانه ام‌سلمه دانسته و آورده است که از خلیفه دوم در این‌باره پرسیدند و او به عایشه ارجاع و عایشه هم به ام‌سلمه ارجاع داد و ام‌سلمه تایید کرد که آیه در خانه من نازل شده است؛ علامه جعفر مرتضی نزول آن را مدتی پس از تولد امام حسن(ع) و امام حسین(ع) دانسته و گفته در ماه ذی‌الحجه نازل شده است.

تواتر حدیث کساء

نجاریان تصریح کرد: حدیث شریف کساء مستفیض و بلکه متواتر است؛ مستفیض یعنی هیچ شک و شبهه‌ای در آن نیست و متواتر هم اینکه از راویان زیادی نقل شده است؛ طبری گفته است که مسلمین اتفاق نظر دارند که با نزول آیه تطهیر، پیامبر(ص)، اهل بیت(ع) را فراخواند و آنها را با کساء یمانی پوشاند و بقیه ماجرا رخ داد. در تمامی کتب شیعه این حدیث آمده؛ در فرات کوفی، مجمع‌البیان، اصول کافی، البرهان، امالی و ... آمده و در کتب حدیثی اهل تسنن مانند مسنداحمدبن حنبل و صحیح بخاری، جامع البیان طبری، کشاف زمخشری، تفسیر کبیر فخررازی و در آثار سیوطی و در منهاج‌السنه ابن تیمیه هم با سند صحیح نقل شده است.  

وی افزود: در صحیح مسلم آمده است؛ روزی پیامبر(ص) که عبایی بر دوش داشت ابتدا حسن(ع) سپس حسین(ع) و بعد فاطمه(س) و علی(ع) آمدند و آنها را زیر عبا جای داد و فرمود انما یرید الله... . نکته جنجال‌برانگیز درباره آیه تطهیر این است که بخشی از آیه 33 سوره احزاب است که در سیاق مطالبی است که در مورد زنان پیامبر(ص) بیان شده است «وَقَرْنَ فِي بُيُوتِكُنَّ وَلَا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِيَّةِ الْأُولَى وَأَقِمْنَ الصَّلَاةَ وَآتِينَ الزَّكَاةَ وَأَطِعْنَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا»؛ لذا برخی از علمای اهل تسنن تلاش کردند تا زنان پیامبر(ص) و حتی بنی عباس و در دوره بنی‌امیه، همه آنها را جزء «اهل بیت» برشمارند. 

وی افزود: در آیات قبل از این آیه و بخش ابتدایی خود آیه نوعی تهدید برای زنان پیامبر(ص) بیان شده است همچنین خطاب مستقیم به زنان پیامبر(ص) است که هر کدام از شما کار زشتی مرتکب شوید عذابش برای شما دوچندان خواهد بود، و اگر کار خوبی بکنید هم ثواب مضاعف برای شما حساب می‌شود؛ تعابیر لستن، ان اتقیتن و ... در آیه«يَا نِسَاءَ النَّبِيِّ لَسْتُنَّ كَأَحَدٍ مِنَ النِّسَاءِ إِنِ اتَّقَيْتُنَّ فَلَا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَيَطْمَعَ الَّذِي فِي قَلْبِهِ مَرَضٌ وَقُلْنَ قَوْلًا مَعْرُوفًا» هم مؤید خطاب به زنان پیامبر(ص) است تا آیه 33 که باز ابتدای آیه؛ «قرن فی بیوتکن ...» به صیغه مؤنث به کار رفته است تا به بخش معروف به تطهیر می‌رسیم.

نفی اهل بیت برای زنان پیامبر(ص)

استاد دانشگاه آزاد اسلامی بیان کرد: بیش از 70 راوی از بزرگان صحابه پیامبر(ص) عضویت زنان پیامبر(ص) به عنوان اهل بیت(ع) را نفی کرده‌اند و حتی ام‌سلمه هم اجازه ورود به زیرعبای پیامبر(ص) را پیدا نکرد. کسانی که می‌خواهند دایره اهل بیت(ع) را توسعه دهند دقت ندارند که اولا شان نزول این بخش از آیه 33 متفاوت و ضمایر این قسمت هم مذکر و متفاوت با قبل و بعد است. همچنین آیات زنان پیامبر(ص) تذکر و سرزنش دارد در حالی که تطهیر کمال مدح و ستایش است؛ مسئله دیگر اینکه آیه تطهیر حکم جمله معترضه و صنعت التفات دارد یعنی مطلبی داخل پرانتز بیان شده است. همچنین آیات سوره‌ها به ترتیب نازل نشده است لذا آیه تطهیر در بین آیات مرتبط با زنان پیامبر(ص) نمی‌تواند دال بر مشمولیت زنان پیامبر(ص) هم باشد.

استشهاد ائمه(ع) به حدیث کساء

نجاریان گفت: ائمه(ع) هم از امام علی(ع) تا امام صادق(ع) به حدیث کساء استشهاد فرمودند؛ امام علی(ع) در اثبات حقانیت خود در جانشینی پیامبر(ص) به این حدیث شریف استناد فرمود و وقتی اصحاب پیامبر(ص) در مورد فضائل خود سخن می‌گفتند امام علی(ع) و امام حسن(ع) به این حدیث اشاره کردند.

وی افزود: البته حدیث کسایی که در مفاتیح الجنان مشهور شده است با این کیفیت در کتب معتبر شیعه وجود ندارد و فقط در کتاب طریحی از بزرگان شیعه و مفسران قرآن در چند قرن قبل بیان شده است؛ این حدیث در کتاب طریحی در 400 سال پیش نقل شده بدون آنکه سندی برای آن نقل شود آمده است؛ به گفته آیت‌الله ری شهری حدیث کسای مشهور از فخرالدین طریحی بدون سند نقل شده است.

تشویق علما به قرائت حدیث کساء

وی افزود: گفته شده که صاحب مفاتیح الجنان هم خودش رضایت نداشت که این حدیث(روایت مشهور) در مفاتیح بیاید و بعد از وفاتشان اضافه شده است گرچه فرزند شیخ عباس گفته است که پدرم در اواخر عمر به اینکه در مفاتیح چاپ شود رضایت داد؛ آیت‌الله مکارم شیرازی هم معتقد است که برخی علما به قصد رجاء این حدیث را قرائت کرده و به آن متوسل می‌شدند. آیت‌الله بهجت هم علاقه وافری به این حدیث داشتند و هر شب آن را می‌خواندند و حتی اعضای خانواده را هم تشویق به آن می‌کردند.

وی افزود: باور آیت‌الله بهجت این بود که امام زمان(عج) به مجالسی که در آن حدیث کساء خوانده شود توجه ویژه دارند؛ ایشان معتقد بود معجزات و عجایب زیادی در این حدیث است؛ وقتی کسانی شبهه به سند این حدیث وارد می‌کردند واکنش نشان داده و می‌فرمود اهل تعمق و تدبر عجایب آن را درمی‌یابند و آنقدر برکات دارد که نیازی به سند وجود ندارد.

نجاریان تصریح کرد: روایت صحیح و متفق‌الرای کساء که همه صحابی نقل کرده و از 70 طریق به دست ما رسیده است همان بخش کوتاه حدیث است و آنچه امروز معروف شده برای اولین بار از سوی طریحی در چهار قرن قبل بیان شده است؛ البته همان طور که برخی بزرگان تاکید دارند برکات عجیب این حدیث نیازی به سند آن را نشان نمی‌دهد.

وی افزود: مضمون حدیث مطول شریف کساء ایرادی ندارد و ممکن است واژگان آن تغییراتی داشته باشد؛ در اصل آن هیچ تردیدی نیست و مخالفان اهل بیت(ع) هم اذعان به آن دارند.