تعظیم شعائر قبل از شرعی بودن مسئله‌ای عقلایی است / مسائل دینی را حزبی و جناحی نکنیم

به گزارش ایکنا، آیت‌الله ابوالقاسم علیدوست، استاد سطح خارج حوزه علمیه 24 شهریورماه در نشست علمی «رسانه‌ها و تعهد بر اقامه شعائر دینی»، که از سوی معاونت حقوقی و امور مجلس رسانه ملی برگزار شد، گفت: هر قوم و ملت و کشوری آئین و آداب و رسومی دارد؛ طبیعتا دین اسلام به عنوان دین جامع همه شئون آدمیان و جهانی و جاودان، شعائری دارد که وجه ممیزه اسلام با دیگر ادیان است و هویت مسلمانی از این راه پیدا می‌شود. اگر این نگاه را به شعائر داشته باشیم، دیگر بحث نماد و شکل و صورت در میان نخواهد بود، بلکه از درون می‌جوشد و به بیرون می‌آید و خود را در قالب نماد نشان می‌دهد.

وی افزود: ضرورت تعظیم شعائر قبل از آن که حق و تکلیف و وجوب و شرعی باشد که به راحتی می‌توان آیه 30 و 32 حج را مورد استناد قرار داد، ضرورت عقلی و عقلائی دارد؛ قرآن کریم وقتی حج را مطرح کرده فرموده است: ثُمَّ لْيَقْضُوا تَفَثَهُمْ وَلْيُوفُوا نُذُورَهُمْ وَلْيَطَّوَّفُوا بِالْبَيْتِ الْعَتِيقِ ﴿۲۹﴾ ذَلِكَ وَمَنْ يُعَظِّمْ حُرُمَاتِ اللَّهِ؛ آلودگی‌ها را در حج از خودشان بگیرند(مو و  ناخن) و به عهدهایشان وفا کرده و طواف کنند، قرآن در اینجا تعبیر به مرز و حریم الهی کرده است.

ضرورت عقلی تعظیم شعائر

علیدوست اضافه کرد: در آیات بعد هم بحث اجتناب از خودپرستی، دروغ و فرار از شرک مطرح شده و باز فرموده است: ذَلِكَ وَمَنْ يُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ ﴿۳۲﴾؛  در ذیل آیه «ثم لیقضوا تفثهم»؛ امام(ع) فرموده‌اند که این آیه ظاهر و باطنی دارد؛ ظاهر این است که حاج و معتمر باید مو کوتاه کند و ناخن بگیرد؛ ولی باطن آیه رسیدن به شعار دیگری است و آن ملاقات امام(ع) است.

وی بیان کرد: یعنی آلودگی‌های روحی و درونی را با عرضه کردن خود و دینش بر امام برطرف کند؛ اینکه در روایت داریم تمام الحج لقاء الامام؛ ملاقات امام جزء اعمال حج نیست، ولی  حج را باید با رسیدن خدمت امام زمان(عج) تمام کرد و شعار حج باید با حج پیوند بخورد. به همین دلیل شیعیان وقتی حج را به پایان می‌رساندند خدمت امام در مکه یا مدینه می‌رفتند.

استاد سطح خارج حوزه بیان کرد: در بین ایرانیان رسم بوده و هنوز هم هست وقتی از مکه می‌آیند مقید هستند به زیارت امام رضا(ع) هم بروند که مؤید این مسئله است که چون امام زمان(عج) غایب است ما به زیارت امام رضا(ع) می‌رویم. در هر صورت تعظیم شعائر بیش از مذهبی بودن انسانی و عقلی است و البته اسلام هم بر آن تاکید زیادی کرده است.

علیدوست اظهار کرد: واقعا گاهی این سؤال مطرح است که ثواب‌های عظیمی که برای اقامه عزا و گریه و گریاندن برای امام حسین(ع) بیان شده است چه فلسفه‌ای دارد؟ برخی می‌گویند که این روایات جعلی است ولی ما آن را قبول نداریم و می‌گوییم باید تبیین مناسبی از آن داشته باشیم؛ در روایت بیان شده کسی که گریه کند، بگریاند و اجتماع گریه‌کنندگان را اداره کند آتش جهنم بر او حرام می‌شود و بهشت بر او ثابت است.

اعتبار روایات ثواب عزاداری منوط به رعایت حق است

وی تاکید کرد: البته این مسئله را باید در نظام حلقوی نصوص دینی مطرح کرد یعنی رعایت حق الله، بیت‌المال وحق الناس و حفظ حریم دیگران هم باید باشد و نباید بگوییم کسی که هزار مفسده دارد با صرف گریه و گریاندن بهشتی خواهد شد. بنابراین یکی از توجیهات خوب برای این روایات این است که مصداقی از شعائرالله است.

آیت‌الله علیدوست، گفت: در قرآن تعظیم شعائر را هم به عنوان یک وظیفه فردی همگانی و خودجوش و هم به عنوان یک کار نهادی و حکومتی مطرح کرده است؛ قرآن فرموده است: الَّذِينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ وَلِلَّهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ؛  آیه تاکید دارد که یاری‌کنندگان  دین و مظلومان حقیقی کسانی هستند که وقتی امکانات به دست آوردند نماز را اقامه می‌کنند؛ چقدر خوب است که این صدا را مسئولان و کارگزاران نظام اسلامی و حتی همه مردم بشنوند.

برترین وظیفه حاکمان اسلامی

وی تصریح کرد: اولین وظیفه مسئولان، اقامه نماز در جامعه است البته نه اینکه زندگی مردم در درجه دو قرار بگیرد؛ میان اقامه و خواندن نماز تفاوت وجود دارد؛ ویژگی دیگر اینها امر به معروف و نهی از منکر است و خرافه را به نام دین جا نمی‌زنند و با آن مبارزه می‌کنند و لله عاقبة الامور. این جمله فقط خبری نیست بلکه در مقام انشاء است یعنی وظیفه حکومت این است و اگر این کار را کرد عاقبت بخیر خواهد شد و عاقبت بخیری هم در دنیا و هم در آخرت است.

استاد مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) گفت: از منظر قرآن دو تعظیم شعائر یعنی فردی، همگانی و مردمی و خودجوش و دیگری تعظیم شعائر حکومتی داریم؛ البته این تعظیم فقط گرفتن جلسه روضه توسط حکومت و دولت نیست بلکه حاکمیت باید طوری رفتار کند که مردم خودشان شعائر را تعظیم کنند و اگر حکومت کاری کرد که زمینه از بین برود ترک واجب کرده و گناه مرتکب شده است.

وی افزود: زمانی در کتاب‌های فقهی حکم کتب ضلال را می‌خواندیم که باید آن را از بین برد، ولی امروز با امواج ضلال مواجه هستیم و همانطور که امواج ضلال داریم امواج نورانی هم داریم؛ لذا اگر انسان‌هایی دوست دارند امواج ضلال را نشر دهند وظیفه همه حاکمیت‌ها حتی غیردینی این است که در برابر آن بایستد. فارغ از خدا و پیامبر(ص)، باید در جامعه بشری امواج هدایت منتشر شود.

تعظیم شعائر وظیفه حکومت است

استاد سطح خارج حوزه علمیه اظهار کرد: شبهه‌ای که برای خیلی از افراد پیش می‌آید رسالت حاکمیت نسبت به اقامه شعائر دینی است، و آن اینکه آیا این نوع برنامه‌ها داخل در دایره حاکمیت است یا حاکمیت باید دغدغه امور دیگر مردم را داشته باشد؟ اینکه بگوییم هر حاکمیتی و هر رسانه‌ای با هر سابقه‌ و قد و قواره برای تعظیم شعائر ورود کند درست نیست ولی اینکه بگوییم حکومت اساسا مسئولیتی در این عرصه ندارد و حق ورود هم ندارد خلاف تراث دینی است، زیرا کسی که قدرت پیدا می‌کند وظیفه اقامه شعائر موزون و معقول دارد.

چرا بلند باید صلوات فرستاد

وی تاکید کرد: خیلی از فقها فرموده‌اند که صلوات باید بلند فرستاده شود، صلوات آهسته محبت است ولی قرآن مودت فی القربی یعنی ابراز و اظهار محبت را خواسته است. در مودت احیای شعائر است ولی در صلوات باطن ابراز شعائر نیست بنابراین در برخی موارد صلوات را باید بلند فرستاد و باید اذان گفت گرچه نباید با صدایی باشد که مردم آزار ببینند.

مسائل دینی را جناحی نکنیم

علیدوست اضافه کرد: چه حاکمیت، چه رسانه و چه اشخاص نباید در مسائل دینی، سیاسی شوند؛ بسیار خیانت و گناه می‌دانم که ما مسائل دینی را تخته‌بند مسائل خاص سیاسی کنیم؛ عزاداری امام حسین سیاسی است ولی حزبی نیست. باید کار را به اهل آن بسپارند؛ گاهی می‌بینیم برنامه‌ای اجرا می‌شود که اعصاب خرد کن است. رسانه‌ها باید منطقی، روشن و آرام و متین مردم را به مرز اقناع و قناعت برسانند.