چگونگی و شرایط نمایه‌سازی یک نشریه علمی در اسکوپوس

به گزارش ایکنا، شادی حسنلو، پژوهشگر و کارشناس نمایه‌سازی مجلات علمی، 14 مهر در کارگاه نمایه‌سازی نشریات علمی در اسکوپوس که از سوی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم برگزار شد، گفت: نمایه‌سازی فراهم کردن شرایطی برای یک نشریه است تا عنوان آن در سایت‌ها و پایگاه‌های اینترنتی رؤیت شود. در این صورت بازدید از این نشریه بیشتر می‌شود و اعتبار آن افزایش خواهد یافت و مراجعه به نشریه بیشتر خواهد شد و محققان تمایل بیشتری برای چاپ مقالات خود در آن خواهند داشت.

 

وی افزود: اسکوپوس بزرگترین پایگاه استنادی در جهان است که در سال 2002 از سوی یک ناشر هلندی ایجاد شد و استفاده از اطلاعات آن رایگان نیست. این پایگاه ابزار خوبی برای پژوهشگران در حوزه‌های مختلف است که نه تنها اطلاعات مقالات و چکیده آنها بلکه میزان استنادها را نیز بیان می‌کند. به عبارت دیگر علاوه بر جست‌وجو و دسترسی به مقالات معتبر می‌توان فعال‌ترین نویسنده، سازمان، مراکز تحقیقاتی و مجلات هسته را در حوزه موضوعی خاص تعیین و رتبه‌بندی کرد. این پایگاه با پوشش میان رشته‌ای وسیع خود، مجلات علمی، کتب و مجموعه مقالات کنفرانسی را در زمینه‌های تکنولوژی، پزشکی، علوم اجتماعی، هنر و علوم انسانی ارائه می‌دهد. همچنین امکان جست‌وجو در ثبت اختراعات را فراهم می‌کند.

حسنلو بیان کرد: اسکوپوس اطلاعات کتاب‌شناختی بیش از ۵۶ میلیون سند از بیش از ۵۰۰۰ ناشر جهان را جمع‌آوری کرده است. در مجموع این پایگاه اطلاعات بیش از 20 هزار مجله علمی پژوهشی را در خود نمایه کرده و نیز امکان جست‌وجو در مقالات Article-in-press (مقالاتی که برای چاپ پذیرفته شده‌اند ولی هنوز به مرحله چاپ نرسیده‌اند) را فراهم کرده است. 

وی با ذکر اینکه چند کار برای نمایه کردن مجلات ضروری است، افزود: از جمله اینکه آیا مقالات نشریه داوری می‌شود یا خیر؟ آیا مجله وابسته به نهاد و مرکز معتبری است؟ همچنین چکیده مقالات باید انگلیسی باشد و هر نشریه برای درخواست نمایه شدن در اسکوپوس دو سال پیشینه چاپ داشته باشد. مجله باید شامل محتوای همتراز باشد و منظم منتشر شود و برای خوانندگان بین‌المللی مناسب و خوانا باشد؛ یعنی در ترجمه چکیده دقت لازم انجام شود و چکیده انگلیسی فصیح باشد و مجله وب‌سایت و رویه‌ای اخلاقی در نشر داشته باشد. علاوه بر این، داوری همتراز، ارزیابی کیفیت مقالات برای انتشار در یک مجله است. لذا مقاله قبل از نشر باید مسیر کارشناسی را طی کند و داوران آن بی‌طرف باشند و هم بحث اخلاقی یعنی عدم سرقت ادبی و هم محتوای علمی را در نظر بگیرند و تعدادشان بیش از سه نفر باشد.

 

این کارشناس با اشاره به بحث ارجاع منابع، گفت: همانطور که چکیده انگلیسی است، مآخذ و منابع هم باید انگلیسی باشد و حتماً در یک صفحه جدا درج شود. همچنین بیانیه اخلاق در نشر داشته باشد. این بیانیه مشخص می‌کند که ناشر و صاحب نشریه پذیرفته است که از اصول اخلاقی تبعیت کند، یعنی عضو کپ(cope) باشد یا اعلام کند که از قانون اسکوپوس تبعیت می‌کند. ضمن اینکه برابری در انتخاب مقالات و نویسندگان و دست اول بودن هم از جمله شرایط اخلاقی است. از دیگر موارد ضروری این است که در وب‌سایت اهداف و چشم‌اندازها و اخلاق نشر و مجوز کپی‌رایت آورده شود. نام نشریه هم باید منحصر به فرد باشد، زیرا اگر شبیه نشریه دیگری باشد، ممکن است نویسنده به اشتباه برای مجله مشابه مقاله بفرستد. خط مشی هزینه‌ها باید روشن باشد، یعنی دریافت مقاله رایگان است یا هزینه دریافت می‌شود. 

 

حسنلو تصریح کرد: جدول انتشار و اینکه مجله فصلنامه یا سالنامه یا... است باید درج شود. همچنین نحوه دسترسی به مقالات نشریه باید در سایت مشخص باشد. بایگانی مقالات نشریه هم از دیگر موضوعاتی است که یکی از روشها نمایه کردن نسخه‌ای از نشریه در پایگاه‌های معتبر است. مبحث دیگر شفاف‌سازی درآمد نشریه و وابستگی آن به نهاد مربوطه و نحوه بازاریابی است که باید قید شود. یکی از کارهایی که سبب رد شدن یک نشریه در اسکوپوس می‌شود درخواست‌های مکرر و مشابه است که نباید انجام شود. فرایند ارزیابی مجله هم ممکن است تا یک سال طول بکشد و مقالات ارسالی باید به صورت پی‌دی‌اف و آخرین نسخه مقاله باشد. نوشتن عنوان نشریه ضروری است، ولی عنوان دوم ضرورت ندارد. نوع چاپ هم از مسائل دیگر است و موضوعات اصلی نشریه هم باید مشخص شود، مثلاً کشاورزی، زیستی و میان‌رشته‌ای است.

 

علاقه‌مندان برای دریافت صوت کامل سخنان وی و کسب اطلاعات بیشتر برای نمایه‌سازی نشریات علمی خود در پایگاه استنادی اسکوپوس می‌توانند به معاونت پژوهشی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم مراجعه کنند.