هنوز مقدس‌انگاری علوم اجتماعی غرب در برخی دانشگاه‌ها وجود دارد

به گزارش ایکنا، سیدمهدی محسنی باغ‌سنگانی، پژوهشگر سیاستگذاری فرهنگی، 4 آبان‌ماه در نشست علمی «تأثیرات ایالات متحده آمریکا در نحوه ورود علوم اجتماعی به ایران در دوره جنگ سرد» از سلسله‌نشست‌های علمی «جهان پساآمریکا» با طرح این سؤال که آیا ما قبل از آمریکایی‌ها علوم اجتماعی نداشتیم؟ گفت: ما در سنت صدها ساله خود قطعاً علوم اجتماعی داشته‌ایم. بنابراین بحث بر سر مداخله آمریکاست. همچنین سؤال دیگر این است که نحوه مداخله آمریکا سبب تغییرات شدیدی در تصورات ما شده و تبعات آن چه بوده است؟ ما قبل از مداخله آمریکایی‌ها علوم اجتماعی داشتیم، اما آنها موفق شدند تصور ما از علوم اجتماعی را طوری تغییر دهند که در درجه اول داشته‌های خود را فراموش کنیم و در درجه بعد جامعه را با عینک آنها ببینیم.

وی افزود: استادان طیف‌های مختلف فکری منتقد علوم اجتماعی در ایران هستند، از جمله آقای حمید پارسانیا، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و استاد حوزه و دانشگاه، که معتقد است نظام دانشگاهی ما از بدو ورود مبتنی بر اندیشه غربی بود؛ محمدرضا تاجیک هم گفته است که فقط برای مفاهیم جامعه‎‌شناسی غربی برابریابی کرده و به جای پرداختن به مسائل اجتماعی از بر دیکته نوشته‌ایم. کچوئیان هم معتقد است که بی‌ربطی مسائل اجتماعی با علوم اجتماعی باید حل شود؛ اباذری هم گفته است که ما در کتب درسی فقط بر تعاریف تأکید کرده و ذهن دانشجویان را به چیزی که خود فلسفه علم جدید در مورد آن تردید دارد معطل کرده‌ایم.   

محسنی باغ‌سنگانی افزود: آنان علوم اجتماعی را کاملا ترجمه‌ای و غیرپاسخگو و وارداتی می‌دانند. لذا تبعات زیادی هم داشته و فهم ما از علوم اجتماعی دستکاری شده است و تا وقتی خوانشی انتقادی نداشته باشیم، تداوم این راه بازی در زمین حریف است. علوم اجتماعی فعلی محلی برای مطالعات نظریاتی است که در خارج ایران پیگیری می‌شود.

پژوهشگر سیاستگذاری فرهنگی تصریح کرد: براساس اسناد لانه جاسوسی، خود آمریکایی‌ها اعتراف کرده‌اند که بعد از انقلاب اسلامی ارتباطشان به صورت مستقیم با محیط‌های دانشگاهی و استادان دانشگاه قطع شده است؛ همچنین در اسناد آنها مدام از رصد فعالیت‌های استادان حتی ازدواج‌های میان دانشگاهی سخن به میان آمده است، لذا در موارد متعددی در اسناد لانه جاسوسی شواهدی مبنی بر دخالت آمریکا در علوم اجتماعی وجود دارد.

محسنی باغ‌سنگانی با انتقاد از بدیهی‌ و مقدس‌انگاری علوم اجتماعی کنونی در ایران، تصریح کرد: حتی در برخی دانشگاه‌های دولتی تراز اول ایران دانشجو نمی‌تواند موضوعی را برای پایان‌نامه خود انتخاب کند که خارج از استانداردهای تعریف‌شده علوم اجتماعی آمریکایی و غربی است؛ هنوز ساختار و شاکله علوم اجتماعی آمریکایی در ایران حفظ شده است، در حالی که 40 سال از انقلاب می‌گذرد و یک دانشجوی دکتری باید برای عصیان علیه این سیستم هزینه زیادی بپردازد و با این عینک فقط نظریات خاصی را برای مسائل اجتماعی ایران داریم. لذا هر روز شاهدیم که جامعه به سمتی در حال حرکت است و تحقیقات ما در علوم اجتماعی به سمتی دیگر.

علوم اجتماعی بریده از جامعه

این پژوهشگر سیاستگذاری فرهنگی بیان کرد: امروز با علوم اجتماعی‌ای روبه‌رو هستیم که نسبتی با جامعه فعلی ایران ندارد و این مسئله مورد تأیید افراد متعدد در طیف‌های مختلف فکری است. علوم اجتماعی کنونی در انجام وظیفه اصلی خود یعنی شناخت جامعه ایران ناموفق است، از جمله در شیوع کرونا خیلی‌ها وعده فروپاشی جامعه را دادند و این اتفاق رخ نداد یا تشییع میلیونی سردار سلیمانی موجب حیرت همه جامعه‌شناسان شد یا یکی از استادان دانشگاه تهران در قضایای مرتبط با دوره ترامپ پیش‌بینی‌هایی کرده بود که محقق نشد. این نمونه‌ها نشان می‌دهد که علوم اجتماعی ما اشکالاتی دارد که نمی‌تواند تحلیل درستی را ارائه دهد.

وی اضافه کرد: ایجاد یکسری رشته‌های تازه‌تأسیس که بتواند به تقویت دانش علوم اجتماعی مانند مطالعات استعمار و تاریخی بینجامد بسیار مهم است؛ ما حتی در حوزه‌های سیاستگذاری درگیر سیاست‌هایی هستیم که از بیرون برای ما تعریف می‌شود و حتی ترجمه‌های انجام‌شده به صورت هماهنگ هژمونی خاصی را در جامعه تشدید می‌کنند و باید آرام آرام این قطار در حال حرکت را تعمیر کنیم. 

محسنی باغ‌سنگانی تصریح کرد: رهبری فرمودند که ما وابستگی سیاسی را با انقلاب قطع کردیم، ولی وابستگی‌های دیگر باقی هستند و از جمله آنها وابستگی علمی است که می‌تواند نتایج بدی داشته باشد و جامعه‌شناسی می‌تواند ابزار مناسبی برای رشد علمی ما باشد، ولی تاکنون در اختیار جمهوری اسلامی نبوده و دین خود را ادا نکرده و در برخی موارد هم مانع بوده است.