سینما حقیقت، رویدادی در جهت صیانت از هویت ملی است/ مدافعان سلامت در جشنواره پانزدهم

به گزارش ایکنا، طی یک دهه گذشته، سینمای مستند ایران جایگاه و اعتبار خاصی نزد مردم، متولیان امور فرهنگی و مسوولین کشور پیدا کرده و همزمان در جهان فرهنگ و رسانه، به درجه اهمیت بالایی رسیده است. درباره این گونه‌ خاص سینما گفته‌اند که فیلم مستند در مقام مهم‌ترین ابزار ارتباط جمعی و بسان پدیدهای هشدار دهنده و آگاهی‌بخش، اقشار مختلف جامعه شهری را به مسیر تعالی هدایت می‌کند. مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی سازمان امور سینمایی کشور، در دوره جدید فعالیت حرفه‌ای خود در مقام متولی اصلی سینمای مستند ایران، ضمن رایزنی با جامعه سینمای مستند و نمایندگان صنوف مرتبط، اقدام به طراحی و برگزاری جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران «سینما حقیقت» کرد که اولین دوره این جشنواره در مهرماه 1386 برگزار و با استقبال گسترده مستندسازان، اصحاب رسانه و علاقه‌مندان سینمای مستند مواجه شد.

ایجاد امید با تقویت سینمای مستند خلاق ایران و صیانت از هویت ملی مبتنی بر انگاره‌های دینی و ایرانی؛ بازنمایی فرهنگ، تاریخ و جامعه ایرانی - اسلامی؛ بیان نسبت و نزدیکی سینمای مستند به واقعیت‌های اجتماعی و حقیقت؛ آشنایی فیلمسازان کشور با تحولات نوین سینمای مستند جهان؛ توجه به مباحث اقتصادی سینمای مستند در زمینه‌ی ایجاد امکان برای تولید مشترک، و نمایش و پخش، از اصول و اهداف برگزاری جشنواره بین‌المللی سینما حقیقت است. این جشنواره مستقل سینمای مستند ایران از پتانسیل بالایی در سطح منطقه خاورمیانه برخوردار است تا پاییز هر سال، «ایران» را به محل ملاقات شرق و غرب و میعادگاه پژوهشگران، مستندسازان، مدیران شبکه‌ها و جشنواره‌های معتبر خارجی و خریداران و پخش‌کنندگان جهانی فیلم مستند بدل کند.

طی سال‌های گذشته همواره شاهد نمایش بهترین فیلم‌های مستند ایرانی و خارجی در این جشنواره بوده‌ایم. از سویی بسیاری از مستندسازان سرشناس ایرانی، تقویم کاری خود را با نمایش جدیدترین اثرشان در جشنواره سینما حقیقت تنظیم کرده‌اند. حضور بزرگان سینمای مستند جهان برای شرکت در این جشنواره و برپایی کارگاه‌های تخصصی آموزشی، از دیگر ویژگی‌های جشنواره «سینما حقیقت» است.

در جشنواره پانزدهم، چند ویژگی بارز را می‌توان مشاهده کرد. ابتدا این‌که در بخش ملی بیشترین فراوانی در حوزه آثار اجتماعی و دفاع مقدسی قابل مشاهده است. موضوعاتی که در آثار وجود دارد عمدتا مضامینی چون؛ انقلاب اسلامی، دفاع مقدس و مقاومت اسلامی، پرتره شخصیت‌های فرهنگی، علمی و اجتماعی، محیط زیست، آسیب‌های اجتماعی، هویت دینی و باورهای مذهبی، قوم نگاری و کرونا و مدافعان سلامت را در بر می‌گیرد. نکته حائز توجه این است که گوناگونی مفهومی آثار سبب شده جشنواره شکلی سفارشی به خود نگرفته و اصطلاحا تصویرگر حقیقت باشد.

مبحث ویژه در این گزارش جایگاه مدافعان سلامت در میان تولیدات این دوره از جشنواره است. آثاری که در این رابطه روی پرده رفتند، تلاش کردند گوشه‌ای از ایثار مدافعان سلامت را به تصویر بکشند اما در این میان نقدی وجود دارد آنهم اینکه برخی آثار به قالب‌های کلیشه‌ای روی آورده‌اند که عموما در تولیدات مستند گرفتار آن هستیم. در مستندسازی مشکلی کلی در کشورمان وجود دارد؛ اینکه وقتی قرار است درباره فرد یا شخصیتی کاری تولید کنیم نگاهمان به او کاملا یک سویه و غلو شده است. این نوع نگاه نیز از آنجا نشئت می‌گیرد که فکر می‌کنیم ضعف‌های علمی خود را می‌توانیم با کارهای سطحی پوشش بدهیم، والا برای نشان دادن ایثار، نیازی به غلو نیست.

جایزه سرباز وطن

در این جشنواره جایزه‌ای ویژه با عنوان سرباز وطن وجود دارد. از شهید سلیمانی به عنوان یک الگو برای تمام جهان اسلام نام می‌برند و در همین راستا نام و یاد این شهید بزرگوار می‌بایست در فعالیت‌ها، آیین‌ها و رویدادهای هنری بیش از پیش برجسته شود تا نخبگان و هنرمندان را به مشارکت برای پرداختن به این الگو ترغیب کند. این جایزه قدمی در راه رسیدن به این خواسته است. در این مسیر نیز جایزه‌ای به مبلغ 25 میلیون تومان به فیلمی با محور انقلاب، دفاع و مقاومت اسلامی اختصاص دارد. این جایزه به پیشنهاد هیئت داوران بخش‌های اصلی جشنواره (بخش جایزه شهید آوینی و بخش مسابقه ملی) با انتخاب نهایی دبیر جشنواره به اثر برگزیده اهدا می‌شود. لازم به ذکر است صرف برگزاری این رویداد به خودی خود امری مطلوب است، اما اگر بخواهیم تنها به دادن جایزه در این بخش اکتفا کنیم جریان‌سازی انجام نداده‌ایم و شاید لازم است عمیق‌تر به این موضوع بیندیشیم، برای همین باید منتظر ماند و دید آیا بعد از چند دوره، این جشنواره مستند می‌تواند محلی برای تبلیغ اندیشه‌های شهید سلیمانی باشد.

اما بخش جایزه شهید آوینی؛ این قسمت از جشنواره تا چند دوره پیش خود یک جشنواره مستقل بود که بنا به دلایل بودجه‌ای برگزاری آن به صورت مستقل منتفی شده و چند سالی است به صورت حاشیه‌ای در حاشیه جشنواره سینما حقیقت برگزار می‌شود. درباره این اتفاق محمد حمیدی‌مقدم؛ دبیر جشنواره در نشست خبری جشنواره گفت؛ «بخش شهید آوینی قسمتی جنبی یا سنجاق شده به جشنواره نیست. شهید آوینی بخشی ویژه برای جشنواره است که همانند دیگر جشنواره‌های معتبر دنیا فیلم‌های آن با محتوا و بسته مخصوص به خود اکران می‌شوند. «شهید آوینی» بخش جدانشدنی جشنواره است و کسانی که آثار خودشان را به این بخش ارسال می‌کنند، فیلم‌هایی با کیفیت دارند که نمایان‌گر رنگین‌کمانی از آثار ملی است. این بخش جایزه جداگانه هم دارد و شاهد این هستیم که آثاری بسیار جسورانه در این بخش ساخته شده‌اند. از «الهه انتقام» تا درگیری با داعش در «صبایا».

در این بخش 29 فیلم در پانزدهمین دوره به نمایش درآمد؛ آثاری که عمدتا مفاهیمی مرتبط با انقلاب اسلامی را مدنظر قرار داده‌اند. درباره جایزه شهید آوینی ذکر نکته‌ای ضروری‌ست. آن‌هم اینکه این بخش با هدف ارتقا سطح کیفی، مضامین و مسائل حوزه انقلاب اسلامی، دفاع مقدس و مقاومت برگزار می‌شود اما اینکه آیا این خواسته رخ داده یا خیر، پاسخش مشخص نیست، ولی این نکته را می‌توان گفت که در کمیت شاهد رشد تولیدات اینچنینی هستیم.

بحث دیگر به مسائل تبلیغی بر می‌گردد. سینمای مستند و جشن سالانه آن؛ «سینما حقیقت» در مقام ابزار رسانه‌ای جمعی امروز، فرصت تبلیغی بارزی برای برندها و بنگاه‌های اقتصادی است تا ضمن بهره‌گیری از عنصر فرهنگ که وجه غالب سینمای مستند و پیونددهنده مردم و ملل مختلف است، به معرفی خدمات یا کالای خود بپردازند.

فرهنگ مجموعه‌ای از باورها، آیین‌ها، اندیشه‌ها، آداب و رسوم و ارزش‌های حاکم بر یک جامعه است؛ مقوله‌ای که در سطح گروه و جامعه و در تعامل بین آن‌ها معنا پیدا و شیوه برقراری ارتباط را میان افراد بیان می‌کند. تبلیغ نیز یک ابزار مهم فرهنگ‌ساز است که از طریق مدیوم فیلم مستند در قالب مدرن امروزی در اشاعه و شتاب فرهنگی هر جامعه موثر است.

وسایل ارتباط جمعی و در راس آن سینمای مستند با تکیه بر دانش بومی و فناوری‌های نوین، درپی اطلاع‌رسانی ارزش‌های اجتماعی و فرهنگی ملل مختلف هستند تا در بین مردم جوامع دیگر نیز تاثیرگذار بوده و تبادل اندیشه‌ها و رفع نیازهای افراد را موجب شوند. پس فرهنگ، تبلیغ و سینمای مستند، سرمنشاء حصول اهدافی است که می‌تواند وجه اشتراک مسوولان، صاحبان صنایع و عموم مردم باشد و آن، رسیدن به شرایطی بهتر در جامعه‌ای پیشرو است.

با توجه به توضیحات فوق؛ جشنواره بین‌المللی «سینما حقیقت» که همه ساله پذیرای جمع زیادی از مهمانان خارجی (پژوهشگران، اساتید دانشگاه، فیلمسازان، مدیران جشنواره‌ها، خریداران و پخش‌کنندگان جهانی فیلم مستند) و عموم دانش‌پژوهان و فرهیختگان سینمای ایران، اصحاب رسانه و دوستداران فیلم مستند است، یکی از مهم‌ترین منابع تبلیغی معرفی خدمات و کالاهای صاحبان مشاغل گوناگون است که می‌تواند در بحث تبادل فرهنگی از گستره‌ی بین‌المللی هم برخوردار باشد.

به قلم؛ داوود کنشلو