نقدهایی به بیانیه کمیته تحول فعالیت‌های قرآنی/ درخواست شفاف‌سازی از وزیر ارشاد

به گزارش خبرنگار ایکنا، صد و نوزدهمین جلسه مجمع مشورتی شورای توسعه فرهنگ قرآنی صبح امروز 28 آذرماه به منظور بررسی سه دستور به صورت نیمه‌حضوری در دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی برگزار شد.

در ابتدای این جلسه دستورِ «بررسی بیانیه کمیته تحول فعالیت‌های قرآنی» مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت و تقریباً تمام وقت جلسه را نیز به خود اختصاص داد. در ابتدا حجت‌‌الاسلام والمسلمین حمید محمدی،‌ دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی با اشاره به مهلت دوماهه مقام معظم رهبری برای تحول در حوزه فرهنگی، گفت: بعد از طرح این مطالبه و تشکیل کمیته تحول در شورای توسعه فرهنگ قرآنی جلسات متعددی برپا شد.

وی افزود: برداشت ما از مطالبه مقام معظم رهبری این است که منظور معظم‌له از تحول این نیست که سندی برای تحول نوشته شود و به اسناد دیگر اضافه کنیم، بلکه به اعتقاد من منظور این بوده است که چند نقطه پیشران برای این کار تعیین شود. پس از اینکه جلسات کمیته تحول برگزار و نتایج به دست آمد، نتایجی به دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه شد.

گزارشی از اقدامات کمیته تحول 

جواد شیخ‌اکبری، مسئول کمیته تحول در حوزه فعالیت‌های قرآنی به ارائه گزارشی از جلسات این کمیته پرداخت و گفت: به لحاظ روشی برای اینکه به خروجی‌های مطلوب برسیم باید قبل از هر چیز آسیب‌شناسی نسبت به وضعیت موجود صورت می‌گرفت. خوشبختانه این کار از سوی دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی صورت گرفته بود. ‌در آسیب‌شناسی به عمل آمده مهم‌ترین بحثی که همه بر آن تأکید داشتند این بود که موارد مطرح شده در منشور اجرایی نشده است و خروجی این عدم اجرا هم جاری نشدن قرآن در متن زندگی افراد بوده است.

مدیر شبکه قرآن و معارف سیما تصریح کرد: بعد از بررسی این آسیب‌شناسی وارد جزئیات شده و در سه حوزه نگرشی، فرایندی و ساختاری بحث‌های تحولی ارائه شد. قبل از ورود به بحث چند اصل برای ما مهم بود. یک بحث این بود که حتماً دستاوردهای چهل سال قبل را نادیده نگیریم. نکته دوم در مورد خود منشور بود، این منشور سه حوزه هماهنگ‌سازی، فرهنگ‌سازی و نظام‌سازی قرآنی را دارد که قرار بوده است توسعه پیدا کند و توسعه‌ای حاصل نشده است، در این جلسه نیز این موضوع ریشه‌یابی شد.

وی با اشاره به اینکه مهم‌ترین بحث ساختار شورای توسعه، کمیسیون‌ها،‌ کارگرو‌ه‌ها و فرایند پیچیده اداری در این حوزه بود،‌ گفت: نکته مهم دیگری که وجود داشت پراکندگی اهداف در منشور بود. لذا مقرر شد تا خود منشور نیز یک بار بازنگری شود.

شیخ‌اکبری با اشاره به اینکه در حوزه تحول باید واقع‌بینانه باشیم و طرح‌هایی که ارائه می‌شود باید قابل اجرایی شدن باشند، گفت: لذا نباید موضوعی را مطرح کنیم که قابلیت اجرایی نداشته باشد، به همین خاطر در جلسات کمیته تحول اولویت بر روی مباحث فرایندی بود. در این بخش سه فرایند «فرایند تامین نیروی انسانی»، «فرایند مالی» و «فرایند اداری» ارزیابی شد. اگر اصلاح و تحول در این سه حوزه صورت گیرد می‌تواند مقدمه‌ای برای اصلاحات ساختاری باشد.

مسئول کمیته تحول فعالیت‌های قرآنی بیان کرد: در بحث ساختار نیز دو بحث متمرکز بودن فعالیت‌ها و شبکه‌ای بودن مطرح شد. در این بخش تأکید بر این موضوع بود که اصلاحات ساختاری باید حتماً مبتنی بر واگذاری حداکثری امور به مردم باشد و به دنبال فربه کردن ساختارهای موجود نباشیم. بحث کاهش تداخلات و موازی‌کاری هم مطرح و مصادیق این فعالیت‌ها در دستگاه‌ها نیز احصاء شد.

مدیر شبکه قرآن و معارف سیما با تأکید بر اینکه در بحث تحول به دنبال افزایش شفافیت بودیم، بیان کرد: باید مکانیسمی طراحی شود که شفافیت را تقویت کند. کیفی‌سازی فعالیت‌ها و‌ اثربخشی از دیگر اهداف اعلام شد ضمن اینکه هدف‌گذاری اصلی هم کاربردی کردن قرآن در زندگی فردی و اجتماعی بود. بحث گروه‌های مرجع و تأثیرگذار نیز در مباحث مطرح شده مورد توجه قرار گرفت و بحث فضای مجازی هم به عنوان یکی از اصولی که باید به آن توجه ویژه شود، اعلام شد.

شیخ‌اکبری به بیانیه گام دوم انقلاب و توجه به آن در بیانیه طرح تحول اشاره و اظهار کرد: ماحصل مباحث مطرح شده این بود که خروجی جلسات به عنوان دستور شورا مطرح شود. همچنین باید به این نکته اشاره کنیم که این طرح از سال 1401 اجرایی شود،‌ لذا باید مباحث تا پایان سال جمع‌بندی و نهایی شود تا از ابتدای سال به سمت اجرای آن برویم.

مدیران تحول‌خواه نیاز اصلی بحث تحول

شیخ‌اکبری در پایان بیان کرد: مهم‌ترین اصل در حوزه تحول، مدیران تحول‌خواه هستند، تا زمانی که در سیستم مدیریتی به سمت مدیرانی که اهل تحول باشند حرکت نکنیم نمی‌توانیم جهت‌دهی درستی در حوزه تحول داشته باشیم.

بر اساس گزارش ایکنا، رضا سلامت‌پناه، معاون دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی نیز به بیان نکاتی در مورد مباحث مطرح شده در کمیته تحول پرداخت و گفت: تحولی که برای عرصه فعالیت‌های قرآنی در نظر گرفته شده است بخشی از تحول در شورای عالی انقلاب فرهنگی خواهد بود و بر همین اساس است که همه نگرانی این است که آنچه به عنوان تحول در عرصه قرآنی دیده شود، در فضای شورای عالی انقلاب فرهنگی نادیده گرفته شود.

سلامت‌پناه با تأکید بر اینکه کارهای صورت گرفته در کمیته تحول ابتدای کار است، به بحث مطالبه‌گری اشاره کرد و افزود: در حال حاضر مهم‌ترین مسئله مطالبه‌گری از سوی افراد مرجع، اعضای جلسه و ... است. لذا لازم است دوستان در هر جایگاهی که حضور دارند مطالبه‌گری خود را انجام دهند. دوستان باید پیگیری کنند تا جای خوبی برای تحول قرآنی در تحول فرهنگی کشور دیده شود.

نقدهایی به دانشگاه علوم و معارف 

وی با اشاره به اینکه ثقل اصلی ما در کمیته تحول بر بحث توانمندسازی نیروی انسانی بوده است،‌ گفت: دانشکده‌های علوم قرآنی سازمان اوقاف امسال 50 میلیارد تومان بودجه گرفته است و ثقل اصلی تربیت نیروی قرآنی ما در همین جاست. مشقت‌های بسیار زیادی تحمل شد تا رشته علوم قرآنی تحول پیدا کند،‌ در مسیر این تحول دو مشکل اساسی وجود داشت. یک مشکل این بود که ما اعتقاد داشتیم در رشته علوم قرآن یک دور باید کل قرآن خوانده شود که اساتید با آن بسیار مخالف بودند. این مخالفت در حالی صورت گرفت که بسیاری از کشورهای عربی و غربی در حوزه دین چنین رویکردی داشته‌اند.

معاون دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی بیان کرد: ما در تحول رشته علوم قرآن و حدیث رشته‌ای را ایجاد کرده‌ایم که پنج گرایش اصلی دارد، در حوزه آموزشی تربیت مربی و تربیت معلم و در حوزه پژوهشی هم مطالعات قرآن و حدیث و فرهنگ و هنر رسانه از جمله این گرایش‌ها هست اما نکته جالب این است که در گرایش فرهنگ و هنر و رسانه شاهد هیچ اقبالی نبوده‌ایم. با اینکه اوقاف اعلام کرده است. این دانشکده‌ها موقوفه است ولی همه از بودجه‌های دولتی تأمین می‌شوند. لذا اصل تحول فعالیت‌های قرآنی در حوزه نیروی انسانی همین دانشکده‌های علوم قرآنی هستند. در حوزه تبلیغ و ترویج تمام مسائل بر محور نیروی انسانی می‌چرخد و متأسفانه سی سال است که مغفول مانده است و این نشان می‌دهد نگاه راهبردی در امور قرآنی کشور وجود ندارد.

به گزارش ایکنا، سیدعلی سرابی، قائم‌مقام شورای عالی قرآن نیز به بیان برخی نکات پرداخت و گفت: بحث منابع انسانی و جذب استعدادهای برتر در حوزه فعالیت‌های قرآنی یک بحث راهبردی بوده و از دوران دانش‌آموزی آغاز می‌شود. واقعیت مطلب این است که پایه کار در دوران دانش آموزی است وقتی در سیستم آموزش عمومی کشور جایگاه مناسب با شأن قرآن، وجود ندارد و قرآن به عنوان یک درس حاشیه‌ای مطرح است طبعاً این روند و این نوع نگرش ادامه پیدا می‌کند و در آموزش عالی نیز به چشم می‌خورد.

سرابی با اشاره به اینکه با این سیستم آموزشی نمی‌توان استعدادهای برتر را جذب حوزه فعالیت‌های قرآنی کنیم،‌ گفت: اگر وضعیت بودجه و ساختارها را هم اصلاح کنیم، تا وقتی در این حوزه جذابیت برای عناصر با استعداد ایجاد نکنیم نباید منتظر تحول چشمگیری باشیم. قرآن باید در نظام آموزش کشور از پایه تا بالاترین سطح، مرجعیت داشته باشد. اگر بخواهیم علوم ما اسلامی شود باید چه کار کرد، باید با نگرش اسلامی و قرآنی تدریس شود در حالی که همه کتاب‌ها بر مبنای نگرش سکولاری تدریس می‌شود و هیچ تأکیدی بر عمق‌بخشی به دین و ... در تمام سطوح وجود ندارد.

تأکید بر تهیه پیوست قرآنی برای اسناد در تمامی حوزه‌ها 

سرابی بیان کرد: همچنان اعتقاد دارم تمام اسناد مهم و سیاست‌ها و راهبردها در حوزه‌های مختلف و به خصوص در حوزه فرهنگی باید دارای پیوست قرآنی داشته باشد و رابطه خود با دستورهای اصیل قرآنی را مشخص کند. شاید لازم باشد کمیته‌ای ویژه در شورای توسعه فرهنگ قرآنی تشکیل و این موضوع را رصد کند.

در ادامه این جلسه حجت الاسلام والمسلمین مهدی اخوان‌صباغ، رئیس سازمان دارالقرآن‌ الکریم گفت:‌ شورایی که در آن حضور داریم عنوان شورای توسعه فرهنگی قرآنی را دارد و نه «قرآن»،‌ لذا باید به همه نظامات با نگاه قرآنی بنگیریم، موضوع اصلی قرآنی شدن نظام و جامعه است. اگر دوستان توجه داشته باشند با تمام خوبی‌هایی که این بیانیه دارد، اما فقط به وضع موجود نگاه شده است، وضع مطلوب و پیامدهای این تحول تعریف نشده است.

اخوان‌صباغ با اشاره به اینکه باید مشخص شود خروجی طرح تحول چه چیزی خواهد بود، افزود: نظامات در نظر گرفته در شورای توسعه فرهنگ قرآنی بسیار خوب است، اما چگونه می‌توانیم خودمان را به آن نظامات برسانیم؟ باید یک بار دیگر به دور از کلی‌گویی مرور کنیم و در این مرور نقطه مطلوب را نیز به دست بیاوریم.

تغییر نیروی انسانی را از همین امروز شروع کنیم 

محمد انجم‌شعاع، مدیرعامل اتحادیه کشوری موسسات و تشکل‌های قرآن و عترت نیز در این نشست بر تعطیل نکردن مبحث تحول اشاره کرد و گفت: درست است در مطالبه مقام معظم رهبری مهلت دوماهه‌ای در نظر گرفته شده است، اما معتقدم این موضوع می‌تواند با عنوان دیگری مورد بررسی بیشتر قرار گیرد و به عنوان مثال بحث‌های اجرایی این تحول در کمیته‌ای بررسی شود.

وی به برگزاری دوره‌های ویژه برای مدیران فعلی اشاره و اظهار کرد: نیاز است دوره‌های خاصی برای مدیران فعلی تعریف کنیم تا این تغییر شروع شود و آن را متوقف به رفتن و گردش کار کردن نکنیم، به اعتقاد من تغییر در سرمایه‌های انسانی را از همین امروز می‌توانیم شروع کنیم.

از بیانیه بویی از تحول به مشام نمی‌رسد 

در ادامه مهدی قره‌شیخلو، رئیس مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف و امور خیریه نیز به موضوع دانشکده‌های علوم قرآنی و انتقاداتی که به آن مطرح شد اشاره و اظهار کرد: پیشنهاد می‌دهم در یک جلسه مسئولان این دانشگاه دعوت شوند تا همه چیز شفاف مطرح شود.

وی افزود: برداشت من از بیانیه کمیته تحول این است که این بیاینه با بحث تحول هماهنگی چندانی ندارد و بیشتر توصیه‌هایی است که سال‌هاست همه ما این حرف‌ها را می‌گوییم و می‌شنویم، برخی هم اتفاق افتاده و برخی نیفتاده است. لذا با این بیانیه بویی از تحول به مشام نمی‌رسد. در این بیاینه وضعیت موجود تایید شده و در ادامه یک سری توصیه ارائه شده است،‌ در حالی که مطالبه مقام معظم رهبری در مورد تحول بسیار جدی‌تر از این توصیه‌هاست.

خلاء چشم‌انداز در بیانیه کمیته تحول 

بر اساس گزارش ایکنا محمدحسین حسنی،‌ رئیس سازمان قرآنی دانشگاهیان نیز به بیان دیدگاه‌های خود درباره بیانیه طرح تحول پرداخت و گفت:‌ نکته اول برای نوشتن هر سند این است که در زمان نگارش، یک چشم‌انداز تعریف شود، در حالی که در این بیانیه نوشته نشده است. الزامات جابجایی از وضع موجود به وضع مطلوب مشخص نیست، لذا به وضع مطلوب اشاره شود تا بعداً بتوانیم در مورد آن قضاوت کرد.

حسنی با اشاره به اینکه احساس می‌شود در عرصه فعالیت‌های قرآنی با اعتماد به نفس پائینی به مسائل ورود داریم،‌ اظهار کرد: در اغلب جلساتی که طی این سال‌ها حضور داشته‌ام، اغلب به مسائل داخلی خودمان پرداخته شده است،‌ در بیانیه نیز همین وضعیت مشاهده می‌شود، این در حالی است که همه ما اعتقاد داریم، قرآن بالاترین سند در این نظام است که باید در نظام‌های تصمیم‌سازی کشور حضور پررنگ داشته باشد. به نظر می‌رسد باید در حیطه نگرشی این قید را بیاوریم که حضور در عرصه‌های تصمیم‌سازی کشور بالاتر از وضعیت فعلی باشد. ای کاش یک کمیسیون تصمیم‌سازی قرآنی در مجلس یا شوراهای مهم سیاستگذاری وجود داشت تا این نقش را ایفا می‌کرد.

ناموزونی موضوعات در بیانیه 

مدیرعامل ایکنا با اشاره به اینکه سندنویسی یک سری الزامات نیاز دارد، گفت: وزن موضوعات مطرح شده یکسان یا نزدیک به هم نیست. به عنوان مثال در یک موضوع به بحث ساماندهی جلسات خانگی قرآن کریم اشاره شده و در بحث دیگر شفافیت امور مالی مورد اشاره قرار گرفته است. به غیر از حیطه نگرشی که این یکسان بودن وزن رعایت شده است در بقیه موارد وزن‌ها چندان برابر نیست و همین باعث شد که نیاز به بازنویسی بیانیه احساس شود.

در ادامه این جلسه حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی زارع بی عیب، رئیس مرکز تبلیغ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در مجمع با اشاره به اینکه قرآن در حال حاضر در یک گوشه قرار داده شده است،‌ گفت: این موضوع در مورد بیانیه تحول نیز وجود دارد. ما در بیانیه تحول در مورد ایرانیان خارج از کشور هیچ بحثی نکرده‌ایم. این در حالی است که وقتی کوچک‌ترین کاری در خصوص قرآن و دین در خارج از کشور انجام می‌شود با استقبال بسیاری همراه است.

وی افزود: یکی از نیازمندی‌های‌های خارج از کشور بحث قرآن است و شرایط فعلی بهترین زمان برای پرداختن به این موضوع است. لذا لازم است در بیانیه به این موضوع نیز توجه شود.

ایکنا؛ نهاد موفق در حوزه بین‌الملل

دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی در پاسخ به نقدهای صورت گرفته در مورد نپرداختن به مباحث بین‌المللی در بیانیه کمیته تحول، گفت: ما در جمهوری اسلامی داعیه جهانی بودن داریم، اما در حوزه قرآن تقریباً تمام محتوای تولید شده به زبان فارسی است. البته به جز خبرگزاری ایکنا که در عرصه بین‌الملل به تولید محتوا به زبان‌های زنده دنیا می‌پردازد، سایر تولیدات صرفاً برای مصرف داخل بوده است.

پاسخ به نقدهای مطرح شده 

بر اساس گزارش ایکنا، شیخ‌اکبری به تبیین برخی مطالب اشاره شده در این جلسه پرداخت و گفت: چشم‌انداز بیانیه تحول کاملاً مشخص است،‌ چشم انداز همان مطالبه مقام معظم رهبری است که فرمودند: قرآن کتاب دستور زندگی است و نسخه‌های قرآنی را باید در ساخت‌های مختلف فردی و اجتماعی احصاء و به آن عمل کنیم. طبیعتاً لوازمی نیاز دارد. ما نمی‌خواهیم سنگ بزرگ برداریم که نتوانیم حرکت کنیم.

وی با اشاره به اینکه در بیانیه حتی به مباحث ریز نیز اشاره شده است،‌ افزود: به عنوان مثال به نقش مادران در خانواده نیز اشاره کرده‌ایم. در مورد اینکه برای رسیدن به اهداف چه سازوکاری باید داشته باشید باید در شورای توسعه مشخص شود.

شیخ‌اکبری به نقد برخی دیدگاه‌ها در مورد تعطیلی شبکه قرآن و رادیو قرآن پرداخت و اظهار کرد: برخی اعتقاد دارند در حوزه تحول همه چیز را از اول بسازیم. در صورتی که تشکیلات لازم در این حوزه وجود دارد، اینکه برخی به بحث قرآن می‌پردازند و برخی نمی‌پردازند یک موضوع دیگر است. چیزی که در بیاینه دیده شده، دست‌یافتنی و قابل اجراست.

بر اساس گزارش ایکنا مقرر شد نکات ارائه شده به دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی ارائه شود و پس از تصویب کلیات آن در مجمع مشورتی، برای طرح در صحن اصلی شورای توسعه فرهنگ قرآنی آماده شود.

فرصتی کوتاه به منتقدان انتصابات اخیر 

دومین دستور صد و نوزدهمین جلسه مجمع مشورتی شورای توسعه فرهنگ قرآنی بررسی انتصابات صورت گرفته در معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود. در این ابتدا حجت‌الاسلام والمسلمین حسین سلیمانی، از منتقدان این انتصابات به بیان برخی نکات پرداخت و گفت: هیچکس منکر صلاحیت افراد معرفی شده در معاونت قرآن و عترت نیست، اما ممکن است این فرد صلاحیت اداره یک کارخانه تولیدی را داشته باشد. داشتن چنین صلاحیتی به منزله آن نیست که در حوزه تخصصی قرآن کریم نیز تخصص دارد.

وی با اشاره به اینکه نقدهای مطرح شده با رویکرد شفاف‌سازی است، افزود: در فضای قرآنی باید حیطه مسئولیت افراد با سوابقشان منطبق باشد. اگر من در حوزه رسانه و تبلیغ و ترویج سابقه دارم، نمی‌توانم در حوزه وقف و ابتدای مسابقات داوری کنم. این انتصابات در حالی صورت گرفته است که دولت سیزدهم با شعار شایسته‌سالاری روی کار آمده است. برای این کار هم سامانه معرفی مدیران راه‌اندازی شد، برای همه ما سوال است، افرادی که در این حیطه معرفی شده‌اند از طریق این سامانه بوده یا معرفی افراد ذی‌نفوذ بوده‌اند. نمی‌توانیم نسبت به این حوزه بی‌تفاوت باشیم. بنابر این تقاضای شفاف‌سازی داریم.

در این بخش برخی اعضای جلسه به بیان نکاتی پرداختند که مهم‌ترین آن نقد به شورای توسعه فرهنگ قرآنی مبنی بر پیگیری نکردن ابلاغیه‌ها و مصوبات(شاخص‌های انتصاب مدیران قرآنی) و نیز تشکیل کمیته‌ای جهت اعطای مجوز فعالیت مدیران قرآنی دستگاه‌ها بود. در پایان این دستور و با توجه به کمبود وقت مقرر شد در جلسه آینده به این موضوع پرداخته شود.

گزارش ایکنا حاکی است، در ادامه به سومین دستور این جلسه که «ارائه گزارش نتایج کارگروه توسعه مشارکت مردمی در خصوص مصادیق فعالیت‌های حاکمیتی و تصدی» بود، پرداخته شد. در این بخش با توجه به پایان وقت جلسه محمد انجم‌شعاع، مدیرعامل اتحادیه کشوری موسسات و تشکل‌های قرآن و عترت به بیان نکات کوتاهی پرداخت و گفت: تنها درخواست من این است که با توجه به اینکه پیشرفت خوبی به وجود آمده است، کارگروهی در دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی تشکیل شود تا طی یک تفاهم‌نامه دستگاه‌ها به یک تفاهم برسند.