تزریق واکسن با وجود احتمال خطر هم امری عقلایی است

به گزارش ایکنا، آیت‌الله محمدجواد فاضل لنکرانی، استاد درس خارج حوزه علمیه، هشتم دی در نشست علمی «واکاوی فقهی واکسن کرونا» که در مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) برگزار شد، گفت: منشأ کرونا و اهداف سیاسی آن باید دنبال شود، ولی به عنوان یک واقعیت برای بشر وجود دارد و درباره آن سؤالات فقهی فراوانی مطرح است؛ از جمله آیا واکسن نزدن برای کسی که احتمال می‌دهد مبتلا شود واجب است یا خیر؟ آیا حکومت می‌تواند افراد جامعه را در چنین شرایطی مجبور کند که واکسن بزنند یا خیر؟ البته فعلا از بُعد فقه شخصی وارد آن می‌شویم.

موضوع معالجه ربطی به شارع ندارد

استاد سطح خارج حوزه علمیه افزود: فرض کنیم ممکن است واکسن در ده یا 20 سال آینده در جسم و روح و نسل انسان اثرگذار باشد و نمی‌توانیم منکر این موضوع شویم. همچنین فرض کنیم که عوارض آن یقینی است. آیا باز می‌توان گفت که نباید واکسن را تزریق کرد؟ موضوع معالجه ربطی به شارع ندارد و بشر همان‌طور که نیاز به لباس و غذا دارد، جسم او نیز بیمار می‌شود و به دنبال درمان می‌رود. شارع فقط حدود و ثغور و توصیه‌هایی در مورد غذا دارد، ولی نمی‌گوید که انسان گرسنه باید غذا بخورد یا خیر. واکسن زدن امر ارتکازی فوق عقلا و کاملاً عقلی است. فطرت انسان و غریزه حیوانات هم بر مراقبت از جان تأکید می‌کند.

وی با بیان اینکه در زمان ائمه(ع)، هم خودشان و هم پیروانشان به اطبا مراجعه می‌کردند و هیچ خبری مبنی بر نهی از این کار نداریم، اظهار کرد: در روایتی بیان شده که فردی خطاب به امام معصوم(ع) گفته است که من برای درمان دردهای مردم از طب عربی استفاده می‌کنم؛ قطعاً در آن دوره طبی قوی‌تر از عربی هم بود، ولی حضرت حتی نفرمودند که شما به طب اقوا مراجعه کنید. البته حکم عقلایی رجوع به اقواست، کما اینکه مراجعه به مرجع تقلید هم رجوع به خبره و کاری عقلایی است. با این فرق که اگر در رجوع به مرجع تقلید اطمینان به او مطرح است، در امر معالجه حتی نیازی به اطمینان نیست و همین که انسان احتمال عقلایی برای درمان بیماری بدهد کفایت می‌کند.

آیت‌الله فاضل لنکرانی اظهار کرد: برای درمان مبتلایان به سرطان، هزاران سلول سالم را در اطراف عضو مبتلا به سرطان می‌سوزانند. بماند که در گذشته، از طریق آهن داغ آن را می‌سوزاندند و دارویی روی آن می‌گذاشتند، ولی باز وقتی درباره این درمان از امام(ع) سؤال شد با آن مخالفتی نکردند. هیچ کسی نگفته که دارو باید صددرصد معالج باشد تا استفاده شود. مقداری که احتمال عقلایی داشته باشد کافی است و همین که احتمال دارد واکسن جلوی بیماری را بگیرد و اثر آن را کم کند کفایت می‌کند. البته راه‌های دیگری برای جلوگیری از بیماری هست؛ مثلا فرد می‌تواند داخل خانه بنشیند و بیرون نیاید، ولی فردی که مجبور است بیرون بیاید چه کند؟ آیا درست است که بگوییم واکسن نزند، چون ممکن است عوارض داشته باشد؟ واکسن یک طریق عقلایی است که فرض بگیریم 40 درصد اثر دارد و انسان را از مردن حفظ می‌کند و مورد تأیید عقل است. اگر کسی از گرسنگی در حال مرگ است، می‌تواند از مردار و گوشت خوک هم استفاده کند، ولی استفاده از گوشت مصلحت‌دار نمی‌شود. در ضمن عوارض بد خود را دارد.

وی ادامه داد: اگر فرض کنیم که جوانی سالم بر اثر زدن واکسن مرده است، آیا مردن مثلاً هزار و حتی ده هزار نفر بهتر است یا اینکه چندین میلیون انسان به دلیل نزدن واکسن بمیرند. طبق روایات، تا جایی که انسان می‌تواند بدنش را مقاوم کند، نباید به طبیب مراجعه کند، ولی این در مورد بیماری شخصی است نه اجتماعی. وقتی یک بیماری مسری است کسی حق ندارد واکسن‌نزده وارد اجتماع شود. اگر دکتر به مرحوم امام و والد ما می‌گفت که فلان قرص را رأس فلان ساعت بخورید، محال بود آن را ترک کنند و قطعاً دلیل شرعی داشتند.

تزریق واکسن با وجود احتمال خطر عقلایی است

رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) تصریح کرد: مرجع تقلیدی که در سن بیش از صد سالگی است، آیا می‌گوید چون همه واکسن می‌زنند من هم بزنم؟ یا دلیلی برای آن دارد؟ پس احتمال عقلایی برای استفاده از دارو مورد تایید شرع است ولو اینکه عوارضی هم داشته باشد. در روایت آمده است که فردی نزد طبیب رفته و او رگ فرد را برای درمان زده است، زدن رگ ممکن است باعث درمان او شود و حتی سبب مرگ ولی امام(ع) حکم به جواز داده‌اند. یک واکسن و دارو هم ممکن است صد نفر را خوب کرده باشد ولی چند نفر هم مرده باشند. امراض مختلفی هست؛ طبق روایت، اگر انسان در وقت بیماری صبر کند رجحان دارد، ولی دو سال است که کرونا شیوع یافته و شاید چند سال دیگر وجود داشته باشد. آیا باز هم باید صبر کنیم؟ اگر فردی سرطان دارد، شیمی‌درمانی نکند می‌میرد. اگر بکند هم ممکن است یکسال دیگر بمیرد. باز در این وضع درمان اولویت دارد.

آیت‌الله فاضل لنکرانی بیان کرد: از حیث فقه حکومتی هم آیا دولت اسلامی یا غیراسلامی می‌تواند مردم را مجبور به زدن واکسن کند؟ پاسخ این است که وقتی شئون اجتماعی مانند تأمین امنیت و سلامت جامعه حتی وظیفه دولت نامشروع است، دولت می‌تواند از بُعد اجتماعی مردم را به تزریق واکسن مجبور کند. حال در حکومت اسلامی حفظ سلامت و امنیت جامعه واجب‌تر است. حاکم اسلامی باید برای تأمین امنیت، اخلاق و سلامت جامعه بهترین برنامه‌ها را اجرا کند. بنده براساس قاعده قرآنی «لا تلقوا ایدکم الی التهلکه...»، تزریق واکسن را واجب می‌دانم. لا تلقوا فقط جنبه ایجابی ندارد و گاهی ترک یک عمل موجب هلاکت می‌شود و ترک واکسن از مصادیق این آیه است. قاعده خوف از ضرر هم مؤید تزریق واکسن است؛ ظن در موضوعات هم همین‌طور، یعنی لازم نیست که ما صددرصد یقین داشته باشیم که واکسن لازم است، بلکه احتمال کافی خواهد بود.

وی با ذکر اینکه سیره مراجع برای ما حجت نیست، ولی نظراتشان را مانند بقیه ندانیم، تأکید کرد: مراجع مقیدند که مکروه انجام ندهند. بنابراین در هر کاری دقت لازم را به خرج می‌دهند. البته حتی اگر مراجع بر اساس فضاسازی کاری را انجام دهند، باز حجت عقلایی برای آنها وجود دارد؛ مثلاً اطبا گفته‌اند که تزریق واکسن در کاهش بیماری مؤثر است. البته نباید نگاه بدبینانه به مراجع داشته باشیم که مواضع و رفتار آنها فقط متأثر از فضای کشور است.