مصادیق معاملات حرام در قرآن و تأثیر آن بر اندیشه انسان

به گزارش ایکنا از همدان، حجت‌الاسلام والمسلمین حبیب‌الله شعبانی موثقی، نماینده ولی‌فقیه در استان همدان، در بیست‌وششمین جلسه تفسیر موضوعی قرآن کریم که شب گذشته، 19 دی‌ماه در مسجد مهدیه همدان برگزار شد، بیان کرد: در جلسه پیش در مورد سنت امداد از سوی خداوند صحبت شد اینکه خداوند می‌فرماید شما در هر مسیری که قرار بگیرید من هم شما را در آن مسیر یاری می‌دهم چه مسیر حق باشد چه مسیر باطل، آیات 18 و 19 سوره اسراء، آیه 75 سوره مریم و آیه 20 سوره شوری ناظر بر این سنت خداوند است.

وی با بیان اینکه در مسائل اقتصادی در قرآن کریم تعابیر مختلفی وجود دارد که در آیه 42 سوره مائده نیز مطرح شده است، افزود: «فضل» و «خیر» تعابیری است که در مورد مال و اقتصاد در قرآن کریم از آن تعبیر شده است، اما آنچه قرآن تلاش می‌کند که تسهیل شود نوع انتقال و دسترسی ما به اموال است.

شعبانی با اشاره به منظور قرآن کریم از «اکل مال به باطل» که تصرف عدوانی مال است، تصریح کرد: خداوند می‌فرماید برای مبادلات خود ضوابطی داشته باشید، در روایات نیز مسئله مال مؤمن مثل جان او دارای احترام است و نمی‌توان به آن تعرض داشت.

وی در ادامه توضیح داد: اگر جامعه عادت کند به تصرف مال دیگران و یا اینکه مبادلات مالی منطبق بر احکام الهی نباشد که با عنوان «اکل مال به باطل» در آیات از آن تعبیر می‌شود آن جامعه دچار فساد می‌شود. خداوند در آیه 85 سوره هود که ناظر بر غش در معامله و کم‌فروشی است، می‌فرماید «وَيَا قَوْمِ أَوْفُوا الْمِكْيَالَ وَالْمِيزَانَ بِالْقِسْطِ ۖ وَلَا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْيَاءَهُمْ وَلَا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ؛ ای قوم، در سنجش وزن و کیل اجناس عدالت کنید و آن را تمام دهید و به مردم کم نفروشید و در زمین به فساد برنخیزید.» لذا اگر جامعه مبتلا به مسائل اقتصادی ناسالم باشد آن جامعه فاسد می‌شود.

بیشتر بخوانید:

• چارچوب‌های قرآن کریم برای مالکیت اموال مردم
• دستورالعمل قرآن برای بهره‌مندی صحیح از مال

نماینده ولی‌فقیه در همدان یادآور شد: اگر مبادلات ما در جامعه فاسد باشد فرهنگ ما نیز فاسد می‌شود؛ این‌ها مسائلی است که به هم مرتبط است و نمی‌توان آن‌ها را از هم جدا کرد. مال حرام در فکر و اندیشه افراد اثر می‌کند، مشکل اقتصاد فقط فساد اقتصادی در جامعه ایجاد نمی‌کند، اگر رباخواری در جامعه‌ای باشد مفاسد اقتصادی، بی‌بند‌وباری و طلاق هم زیاد می‌شود. هر چقدر فساد در جامعه توسعه پیدا کند اخلاق، حق و فرهنگ نیز دچار فساد می‌شود.

وی افزود: همان‌طور که سیدالشهدا(ع) در روز عاشورا که برای سپاه یزید صحبت می‌کردند و آن‌ها سروصدا می‌کردند امام فرمود شکم‌های شما از حرام پر شده است، حرام اندیشه انسان را عوض می‌کند.

شعبانی با اشاره به مصادیق معاملات حرام در قرآن کریم اظهار کرد: در برخی از آیات فساد مالی سریعاً به آتش و عذاب وعده می‌دهد؛ اولین مسئله مالی حرامی که در قرآن کریم مطرح شده مسئله قمار است. امام صادق(ع) در تبیین آیه 29 سوره نساء یکی از موارد «اکل مال به باطل» را قمار و شرط‌بندی در برد و باخت معرفی می‌کنند.

وی با بیان اینکه در قرآن کریم از واژه «مَیسِر» در مورد قمار استفاده شده است، ادامه داد: آیه 219 بقره اولین آیه نازل شده در مورد مسئله شرب خمر و قمار است که می‌فرماید «يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ ۖ قُلْ فِيهِمَا إِثْمٌ كَبِيرٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَإِثْمُهُمَا أَكْبَرُ مِنْ نَفْعِهِمَا؛ ای پیغمبر از تو از حکم شراب و قمار می‌پرسند، بگو: در این دو کار گناه بزرگی است و سودهایی برای مردم، ولی زیان گناه آن دو بیش از منفعت آنهاست» در عرب حتی افراد در این قمار خانواده خود را هم معامله می‌کردند. با نزول این آیه عده‌ای از خمر و میسر دست برداشتند، اما عده‌ای نه که آیه دیگری یعنی آیه 90 سوره مائده «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ وَالْأَنْصَابُ وَالْأَزْلَامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ؛ ای اهل ایمان، شراب و قمار و بت‌پرستی و تیرهای گروبندی همه اینها پلید و از عمل شیطان است، از آن البته دوری کنید تا رستگار شوید.» نازل شد و بر این اساس قمار به طور صریح حرام اعلام شد.

نماینده ولی‌فقیه در همدان با توضیحی در مورد موارد و مصادیق قمار، گفت: بازی کردن با ابزاری که برای قمار آماده شده حتی اگر در آن برد و باخت هم نباشد حرام است. امروز در فضای مجازی سایت‌های شرط‌بندی که وجود دارد، حرام است.

شعبانی گفت: یکی دیگر از مقصودهای اکل مال به باطل قسم‌های دروغ در حین معامله است در صورتی‌ که قسم راست هم مکروه است، اجرای حدود الهی در جامعه فساد را می‌خشکاند، همان‌طور که در حدیثی از رسول خدا(ص) داریم «اگر یک حد در جامعه اجرا شود نفع آن برای جامعه از 40 روز باران الهی بیشتر است.» هزینه کردن پول و سرمایه انسان که خدا رضایت ندارد نیز حرام است.