حرمت ربا؛ شدیدترین لحن خداوند در قرآن برای نهی از گناه

به گزارش ایکنا از همدان، حجت‌الاسلام والمسلمین حبیب‌الله شعبانی موثقی، نماینده ولی‌فقیه در استان همدان، در بیست و هفتمین جلسه تفسیر موضوعی قرآن کریم که شب گذشته، 26 دی‌ماه در مسجد مهدیه همدان برگزار شد، بیان کرد: قرآن کریم در مناسبات مالی خود چارچوب‌هایی را مطرح کرده؛ یکی از آنها «اکل مال بالباطل» است که یکی از مصادیق بارز آن مسئله قمار است.

وی به معامله حرام دیگر که در قرآن کریم به آن تأکید شده اشاره کرد و افزود: در چهار سوره قرآن مسئله حرمت ربا مطرح شده است؛ علامه طباطبائی در تفسیر المیزان خود بیان می‌کند، خداوند در مورد دو گناه در قرآن کریم بسیار سخت و شدید صحبت کرده است که در مورد هیچ یک از محرمات دیگر این‌چنین لحنی نداشته است؛ این دو گناه ربا و دوستی با دشمنان خداست.

امام‌جمعه همدان یادآور شد: لحن خداوند در حرام کردن سایر گناهان بسیار پایین‌تر از این دو گناه است، چراکه گناه ربا از ظلم، شرب خمر، زنا و قتل نفس خیلی بالاتر است. ربا همچون یک غده سرطانی در جامعه است.

وی ادامه داد: اگر بنا باشد فلاکت و فقر در جامعه‌ای نباشد و امنیت، آرامش، سود و برکت در آن باشد در ادای صدقه است و برعکس چنین جامعه‌ای در ربا خلاصه خواهد شد.

بیشتر بخوانید:

• مصادیق معاملات حرام در قرآن و تأثیر آن بر اندیشه انسان
• چارچوب‌های قرآن کریم برای مالکیت اموال مردم
• دستورالعمل قرآن برای بهره‌مندی صحیح از مال

شعبانی با بیان اینکه در چهار مورد در قرآن کریم مسئله ربا مطرح شده است، گفت: در آیه 275 سوره بقره، آیه 108 سوره آل‌عمران، آیه 159 سوره نسا و آیه 39 سوره روم این موضوع بیان شده است. حرمت ربا به‌صورت تدریجی در قرآن کریم بیان شده که آیه 275 سوره بقره به‌عنوان آخرین آیه در حرمت این مسئله نازل شده است.

وی توضیح داد: همان‌طور که در جلسات قبل گفتیم قرآن کریم مال را عامل قوام جامعه مطرح کرده است، اما اگر ربا در جامعه رواج داشته باشد جامعه حالت انحراف و مستی پیدا می‌کند. جامعه رباخوار یک جامعه مست است که نمی‌تواند سرپا بایستد.

نماینده ولی‌فقیه در استان همدان با اشاره به آیه 275 سوره بقره، توضیح داد: «الَّذِينَ يَأْكُلُونَ الرِّبَا لَا يَقُومُونَ إِلَّا كَمَا يَقُومُ الَّذِي يَتَخَبَّطُهُ الشَّيْطَانُ مِنَ الْمَسِّ ۚ ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُوا إِنَّمَا الْبَيْعُ مِثْلُ الرِّبَا ۗ وَأَحَلَّ اللَّهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَا ۚ فَمَنْ جَاءَهُ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّهِ فَانْتَهَىٰ فَلَهُ مَا سَلَفَ وَأَمْرُهُ إِلَى اللَّهِ ۖ وَمَنْ عَادَ فَأُولَٰئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ ۖ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ؛ آنان كه ربا مى‌خورند، در قيامت چون كسانى از قبر برمى‌خيزند كه به افسون شيطان ديوانه شده باشند؛ و اين به كيفر آن است كه گفتند: ربا نيز چون معامله است. در حالى كه خدا معامله را حلال و ربا را حرام كرده است. هر كس كه موعظه خدا به او رسيد و از رباخوارى باز ايستاد، خدا از گناهان پيشين او درگذرد و كارش به خدا واگذار مى‌شود؛ و آنان كه بدان كار بازگردند، اهل جهنّم‌اند و جاودانه در آن خواهند بود.» بین ربا و تجارت فرق است و به گفته این آیه قرآن کریم اگر کسی بین دو تفاوت قائل نشود دیوانه است.

وی با بیان اینکه در این آیه ربا به‌طور مستقیم حرام اعلام شده است، گفت: سه مبادله مالی در این آیه مطرح شده است؛ بیع، صدقه و ربا که ربا در مقابل بیع و صدقه قرار دارد، بیع به معنای داد و ستد است، صدقه فقط اعطا بدون دریافت وجه است، اما ربا فقط ستد و اخذ بلاوجه است، ربا به معنای رشد و افزایش است، قرآن کریم رشد سودهای مالی بلا وجه را حرام کرده است.

شعبانی با اشاره به اینکه در معامله‌ای که فقط اعطا کردن است خدا به آن برکت می‌دهد، بیان کرد: به گفته امام صادق(ع) «خداوند با ربا، برکت را از جا می‌کند و به صدقه برکت می‌دهد»، در یکی از روایات معتبر از امام صادق(ع) که در منابع شیعی و سنی آمده است و به تعبیر علم رجال صحیحه است، از امام صادق(ع) روایت شده است که «یک درهم ربا (یک درهم 2.5 گرم نقره بوده است،) بدتر از 70 بار زنا با محرم در بیت‌الله حرام است.»، یک درهم ربا تمام دین را از بین می‌برد.

وی افزود: در آیه 278 سوره بقره خداوند می‌فرماید «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَذَرُوا مَا بَقِيَ مِنَ الرِّبَا إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِين؛ اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، از خدا بترسيد، و اگر ايمان آورده‌ايد، از ربا هر چه باقى مانده است رها كنيد» و در آیه 279 همین سوره می‌فرماید «فَإِنْ لَمْ تَفْعَلُوا فَأْذَنُوا بِحَرْبٍ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ ۖ وَإِنْ تُبْتُمْ فَلَكُمْ رُءُوسُ أَمْوَالِكُمْ لَا تَظْلِمُونَ وَلَا تُظْلَمُونَ؛ و هرگاه چنين نكنيد، پس جنگ با خدا و رسول او را اعلام كنيد و اگر توبه كنيد، اصل سرمايه از آن شماست. در اين حال نه ستم كرده‌ايد و نه تن به ستم داده‌ايد.» اگر خدا را باور دارید ربا انجام ندهید و اگر انجام دهید اعلام جنگ با خدا و پیغمبر است.

شعبانی ادامه داد: یکی از توصیه‌های اخلاقی اسلام این است که اگر از کسی طلب دارید و او انسان درستی است، اما پولی ندارد که قرضش را پس دهد به‌طور مثال ورشکست شده است، در صورتی که ما از لحاظ فقهی می‌توانیم او را به زندان بیندازیم دستور قرآن در این شرایط بخشش است که در آیه 280 سوره بقره می‌فرماید «وَإِنْ كَانَ ذُو عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ إِلَىٰ مَيْسَرَةٍ ۚ وَأَنْ تَصَدَّقُوا خَيْرٌ لَكُمْ ۖ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ»، اگر به این آیه شریفه عمل کنیم تا این اندازه افراد به دلیل جرائم مالی غیرعمد در زندان‌ها نخواهند بود.