تأثیرگذاری روزه در جامعه امروزی نیازمند چیست

روزه ماه رمضان از ستون‌های دین اسلام است و بر همه مسلمانان بالغ، عاقل و سالم واجب است که در این ماه روزه بگیرند. دستور روزه گرفتن در ماه رمضان و بسیاری از احکام مربوط به آن در سوره بقره آیات ۱۸۳–۱۸۵ و آیه ۱۸۷ آمده ‌است. به علاوه، آیات دیگری هستند که روزه گرفتن را به عنوان کفاره برخی گناهان (سوره نسا آیه ۹۲، سوره مائده آیات ۸۹ و ۹۵ و سوره مجادله آیه ۴) یا جایگزین بعضی از آداب مراسم حج (سوره بقره آیه ۱۹۶) بیان می‌کنند.

یکی از مسائل مهم مربوط به روزه‌داری، تربیت اخلاق و نفس در کنار صورت مادی روزه‌داری یعنی نخوردن و نیاشامیدن است. کنترل نفس و غلبه بر آن یکی از آثار مهم روزه‌داری است که باعث آرامش انسان و دوری از گناهان می‌شود و زمینه اصلاح تفکر و رفتار فرد را فراهم می‌کند.

امیر احمدنژاد، عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان در گفت‌و‌گو با ایکنا، درباره موضوع روزه‌داری مؤمنانه و شاخصه‌های مربوط به آن اظهار کرد: به نظر می‌رسد که برای تمامی عبادات، تکالیف و مناسکی که در دین اسلام مقرر شده و مسلمانان به آن‌ها پایبند هستند، لازم است که بازگشتی به متن اولیه اسلام یعنی قرآن داشته باشیم و با کمک و بازخوانی قرآن بفهمیم که هدف از تشریع این تکالیف چه بوده است.

وی افزود: ممکن است در طول گذر زمان بسیاری از جهت‌گیری‌ها در تکالیف و مناسک تغییر کرده و در بهترین و خوش‌بینانه‌ترین حالت به صورت عادات اجتماعی و فردی درآمده باشد. در قرآن کریم درباره مسئله روزه‌داری دو هدف مهم و اساسی بیان شده که اولین هدف خویشتن‌داری و تقوا بوده و بسیار مهم و حیاتی است. هدف دوم نیز ارتباط روزه‌دار با مستمندان و نیازمندان و بخشیدن یک وعده غذا از سوی روزه‌داران به مستضعفان است.

احمدنژاد در ادامه افزود: روزه‌داری واقعی در بعد فردی این است که منجر به افزایش خویشتن‌داری، تحمل و عقلانیت شود و در بعد اجتماعی نیز منجر به اعطای یک وعده غذایی به مستمندان و نیازمندان شده تا همگان به صورت تقریبی از شرایطی برابری در ماه میهمانی خدا بهره‌مند شوند.

عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان تصریح کرد: شکل‌گیری معنویت در ماه رمضان نیازمند توجه است و چنانچه به صورت واقعی و حقیقی در این ماه نورانی ایجاد شود، چراغ آن در دیگر ماه‌های سال نیز روشن خواهد بود. البته مسئله مهم توجه به روح روزه‌داری و دو هدف اساسی آن در قرآن است؛ چراکه عدم توجه به این موضوع ممکن است انسان را به سمتی سوق دهد که بنا به فرمایش امیرالمؤمنین(ع) نتیجه بسیاری از روزه‌داری‌ها صرفا گرسنگی و تشنگی است و اثری ندارد.

وی افزود: البته در خود قرآن کریم نیز تعبیری شبیه به سخن امیرالمؤمنین(ع) آمده است که برای مثال می‌توان به هشدار قرآن درباره نمازگزاران غافل اشاره کرد که از ایشان با عنوان «فَوَيْلٌ لِلْمُصَلِّينَ» نام برده می‌شود. همچنین، در رابطه با روزه نیز بسیاری از مردم ممکن است دچار روزه‌ای شوند که از معنویت و معنا و درجه اصلی خالی بوده و نشانه آن نیز این است که در ماه رمضان هیچ‌گونه خویشتن‌داری به روزه‌داران افزوده نشده و بلکه در برخی حوزه‌ها مانند خلق، پایداری و صبوری و ... کاهش نیز پیدا می‌کند.

احمدنژاد با بیان اینکه نباید از روح روزه‌داری دور شد، اظهار کرد: این مسئله باعث می‌شود تا در ماه رمضان نیز شکاف بین فقیر و غنی مشاهده شده و تغییر چندانی در روابط اجتماعی متأثر از روزه ایجاد نشود. در چنین شرایطی نمی‌توان به تداوم معنویت در ایام مختلف سال خوش‌بین بود، چراکه روزه بدون روح و معنویت اثرگذاری لازم را ندارد. اما چنانچه روزه‌داری با روح معنوی خود پیش رود، تغییرات فراوانی را در انسان و اجتماعات انسانی ایجاد خواهد کرد.

عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان ادامه داد: انجام دادن اعمال و مناسک دینی بدون در نظر گرفتن اهداف و خاستگاه اولیه آن‌ها هیچ نتیجه فردی و اجتماعی در بر نخواهد داشت و جامعه را از معضلاتی همچون عدم دستگیری یکدیگر، فاصله طبقاتی و ... دور نمی‌کند. خاستگاه اولیه تمامی مناسک که در دوران رسول‌الله(ص) به مسلمانان ارائه شد، دارای هدف و اساس مشخصی بود که منجر به سعادت جامعه می‌شد، اما امروز این اعمال و مناسک صرفا به صورت یک عادت اجتماعی به جا آورده می‌شود که بسیاری از اوقات نتیجه معکوس نیز دارد و منجر به کاهش تاب‌آوری اجتماعی، عدم دستگیری از یکدیگر و ... خواهد شد.

وی در ادامه تصریح کرد: هدف اصلی روزه‌داری در دوران پیامبر(ص) دستگیری از فقرا و نیازمندان بود، اما امروز روزه‌داری به عادتی در جامعه تبدیل شده و از هدف اصلی خود نیز دور شده است. هدف از روزه‌داری در آیات قرآن کریم مساوات در جامعه و دستگیری از مستمندان است که امروز نیز باید در این مسیر گام برداشت. در قرآن کریم درباره روزه‌داران این‌گونه آمده است که «عَلَى الَّذِينَ يُطِيقُونَهُ فِدْيَةٌ طَعَامُ مِسْكِينٍ؛ بر كسانى كه (روزه) طاقت‏ فرساست، كفاره‌اى است كه خوراك دادن به بينوايى است».

احمدنژاد در رابطه با تبدیل شدن مناسک دینی همچون روزه و ... به یک عادت اجتماعی صرف نیز اظهار کرد: متأسفانه در تمامی بخش‌های مهم دین‌داری به این سمت رفته‌ایم و مسئله زیاد غیر عادی نیز نیست. حتی در سایر ادیان همانند مسیحیان و یهودیان نیز چنین سرنوشتی وجود داشته و پیروان این آئین از روح نماز، روزه و ... غافل شده‌اند که دلیل اصلی آن نیز عدم مراجعه به کتاب است. راهکار اصلی انجام صحیح و دقیق مناسک دینی بازگشت به قرآن است و همگان باید اهداف اصلی انجام آن‌ها را در قرآن جست‌و‌جو کرده و به نوعی بازخوانی کنند تا منجر به حرکت فردی و اجتماعی به سمت سعادت و کاهش مشکلات اجتماعی شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان تصریح کرد: رویکردهای دینی و مذهبی و انجام تکالیف دینی باید متناسب با شرایط و نیاز امروز جامعه باشد تا تأثیر خود را در سطح اجتماع داشته باشد. امروز همگان موظف هستند تا بیشترین بهره‌گیری از مناسک مختلف دینی را برای کاهش دردهای اجتماعی داشته باشند. پیامبر(ص) از روزه برای حل مشکل گرسنگی بخشی از جامعه و از نماز برای حل مشکلات بی‌نظمی و نظافت جامعه استفاده کردند. بنابراین، مناسک مذهبی نباید به هیچ وجه از بدنه جامعه جدا شود.