فخیمی: تشکیل انجمن نگارش موسیقی ایرانی واجب است + صوت

به گزارش خبرنگار ایکنا، در برنامه این هفته مجله موسیقی «ایل بانگ» که در ساعات پایانی پنجشنبه 8 اردیبهشت 1401 از رادیو فرهنگ پخش شد به کتاب سه جلدی «رساله نوین موسیقی ایران» پرداخته شد.

در این برنامه صادق چراغی کارشناس موسیقی و مجری برنامه به همراه بهروز فخیمی نویسنده این کتاب، پیرامون این کتاب گفت‌وگو شد.

کتاب سه جلدی «رساله نوین موسیقی ایران» درسال 1400 از سوی انتشارات ایران فردا به چاپ رسیده و اکنون نیز چاپ دوم آن منتشر شده است. در این کتاب قرار است با زبانی شیوا برخی از جستارهای بنیادین درباره ویژگی‌های موسیقی ایرانی با رویکردی تازه باز تعریف شود و با تعریفی جدید با آن روبرو شویم. همچنین درباره ویژگی‌های هستی‌شناسانه یا ژنتیک موسیقی ایرانی نیز سخنانی تازه در این کتاب به میان آمده است.

فخیمی در رابطه با کتاب «رساله نوین موسیقی ایران» گفت: سال‌های سال است که در حوزه تئوری نظری موسیقی کار جدیدی انجام نشده بود و اساتیدی هم که متقدمتر بودند کتاب‌های پیشین را کار می‌کردند و به نوعی اکثریت مطالب آن یکسان بود. در اوایل شروع کار موسیقی کاملاً احساس می‌کردم که با یکسری چالش‌ها در حوزه تئوری روبرو هستیم که برای آنها پاسخی وجود نداشت و هنگام سوال از بسیاری از اساتید به پاسخ قانع ‌کننده‌ای نمی‌رسیدم.

وی ادامه داد: مسائلی مانند دستگاه که توضیحات هر فرد بسته به اوست و در قالب آکادمیک دانشگاهی گنجانده نمی‌شود. به همین دليل است که ما در سراسر دنیا در حوزه آکادمیک و کرسی‌های دانشگاهی دچار اشکال، بحران و کمبود هستیم.

نویسنده کتاب «رساله نوین موسیقی ایران» اضافه کرد: بنابراین تحقیقاتی را از همان زمان شروع کردم و به دنبال این بودم که به اطلاعات کاملی در این زمینه دسترسی پیدا کنم و بعد موفق شدم تا تئوری موسیقی ایرانی را کاملاً نظام‌مند و یکپارچه از موسیقی ادواری تا موسیقی دستگاهی بپردازم همچنین متعاقب آن به موسیقی غربی نیز تعمیم دهم و اکنون دارای یک تئوری یکپارچه‌ای هستیم که می‌تواند مطالب این مجموعه را پشتیبانی کند. این موضوع نقطه قوت موسیقی ماست که دیگر نخواهیم به صورت پراکنده در رابطه با آن صحبت کنیم.

فخیمی اظهار کرد: واقعیت این است که تعریف گام‌ها، اسامی آنها، فاصل‌ها و خیلی از مسائل وجود داشته که برای آنها تعریف آکادمیک وجود نداشته اما اکنون با این کتاب می‌توان گفت که دیگر وجود دارد با یکدیگر همخوانی دارد متضاد نیستند.

این پژوهشگر با بیان اینکه این موضوع که ما فکر کنیم ما تافته جدابافته هستیم یکی از موضوعاتی که همیشه برای من آزاردهنده است، ادامه داد: برای مثال این گمان که همه موسیقی‌های دنیا در موسیقی ما جمع شده است نظری بود که وجود داشت. من موفق شدم با منابع قدیمی که از کتب قدیمی وجود داشت آنها را واکاوی و ریشه‌یابی کنم تا وراثت آن را پیدا کنم تا به این سیستم یکپارچه دست پیدا کنم.

وی تصریح کرد: وجود منابع متعدد در آموزش سازها مانند ساز سه‌تار نشان‌دهنده این است که اساتید روش‌های یکدیگر را قبول ندارند و هر يك کتابی تالیف کرده‌اند در صورتی که موسیقی کلاسیک غربی دارای ساختار آموزشی واحد است و تعاریف پراکنده در آن وجود ندارد. اگر یک فرد خارجی بخواهد موسیقی ایرانی را آموزش ببیند به خاطر تعدد کتب دچار بحران‌ می‌شود.

فخیمی ادامه داد: در موسیقی ایرانی بعضاً گفته می‌شود برای یادگیری آن باید هفت الی هشت سال ردیف موسیقی ایرانی را کار کند با توجه به اینکه روایت‌های مختلفی از ردیف نیز وجود دارد در صورتی که این درست نیست زیرا فرد تازه‌وارد پیش‌نیازهای لازمه‌ ردیف موسیقی ایرانی را ندارد زیرا آن فرد ممکن است مادرزادی ایرانی نباشد و بسیاری از این ساختارها زمانبر است تا با این فرهنگ آشنا شود.

وی افزود: بنابراین ما باید برای تعریف موسیقی خودمان یک تعریف آکادمیک قرار بدهیم و یکی از کارهایی که کتاب «رساله نوین موسیقی ایران» انجام داده و به زودی هم تبعات آن دامنگیر بقیه لایه‌های آموزشی کشور خواهد شد این است که بسیاری از این کتاب‌ها که قبلاً نوشته شده است دوباره باید بازنگری و بازنویسی شود زیرا ساختارها تغییر کرده است. ما باید با حضور چند تن از اساتید مختلف و زبده یک آکادمی یا انجمنی را با عنوان «انجمن نگارش موسیقی ایرانی» تشکیل دهیم تا هرکتاب آموزشی موسیقی که قرار است در کشور چاپ شود ابتدا از این انجمن مجوز بگیرد سپس از وزارت ارشاد.

نویسنده کتاب «رساله نوین موسیقی ایران» بیان کرد: همانطور که مستحضر هستید الان هرکسی کتاب آموزشی می‌نویسد و بدون اینکه اعتبار علمی آن سنجیده شود در اختیار عموم قرار می‌گیرد. به عبارت ساده‌تر تمام آزمون و خطاهای کتب موسیقی ما به درون جامعه می‌رود و سبب می‌شود چند نسل درگیر آن شوند. کمااینکه تئوری موسیقی ایرانی نزدیک به 80 سال از زمان آقای وزیری می‌گذرد که نوشته شده است و ما با همان سیستم جلو آمدیم و من پس از تحقیقاتم متوجه شدم که یکسری از ساختارهای آن درست نیست. یکی از موضوعات سختی که برای همه وجود دارد این است که بسیاری سالیان طولانی به همان روش موسیقی کار کردند اکنون چطور می‌توانم آن ساختار را تغییر دهم؟ ولی واقعیت این است که همه ما باید به این تغییر احترام بگذاریم و خود را مجاب کنیم که تغییر باید حاصل شود تا پیشرفت هم رخ دهد.

فخیمی افزود: اینکه بنده بخواهم که کسی با من مخالفت نکند حرف غیرعلمی است اما بحث بر سر این است که کارشناسان مطالعه کنند و اگر جایی به جواب نرسیدند ما در خدمت آنها هستیم و به صورت تمام وقت پاسخگوی آنها خواهم بود ولی منوط بر این است که مطالعه انجام شود و چه بسا با مطالعه این کتاب بسیاری از نقطه نظرهایی که دوستان دارند برطرف و منتفی شود.

گزارش از سجاد محمدیان