3 ضلع توسعه فرهنگ قرآنی از طریق تلاوت

به گزارش ایکنا، برنامه زنده مصباح شبکه قرآن و معارف سیما به تاریخ 17 اردیبهشت‌ماه با حضور مهدی قره‌شیخلو، پیشکسوت قرآنی کشورمان به روی آنتن این شبکه تلویزیونی رفت.

قره‌شیخلو در بخشی از این برنامه با تأکید بر اینکه باید خوشحال باشیم که شخص اول کشور و رهبر انقلاب نسبت به موضوع قرآن این همه اهتمام دارند، گفت: وقتی بخش‌های مختلف فرمایشات حضرت آقا را مطالعه می‌کنیم متوجه میزان تسلط ایشان به مسئله تلاوت قرآن کریم می‌شویم.

وی افزود: امیدوارم دیگر مسئولان علاوه بر سرمشق قرار دادن این ویژگی، نسبت به اجرای آن نیز اهتمام بیشتری داشته باشند. مقام معظم رهبری در طول سال دو بار در جمع قرآنیان حضور می‌یابند، خود این عمل یک پیام دارد اما به نظر می‌رسد برخی از مسئولان متوجه این پیام نمی‌شوند و به راحتی از کنار آن می‌گذرند.

رئیس سابق مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف و امور خیریه تصریح کرد: دیدار اخیر به صورت حضوری و بعد از دو سال تأخیر که دلیل آن کرونا بود، برگزار شد. اگر جامعه قاریان توجه بیشتری به این موضوع داشته باشند، فرمایشات حضرت آقا در این دیدار می‌تواند فتح باب جدیدی در مسیر تلاوت قرآن کریم باشد.

قره‌شیخلو با تأکید بر اینکه نباید به قرائت قرآن به عنوان یک کار ثواب و سنتی نگاه کنیم، به فرمایشات مقام معظم رهبری در سال‌های گذشته و اطلاق عنوان فعالیت‌های راهبردی به فعالیت‌های قرآنی اشاره کرد و گفت: شاید در ذهن برخی این تصور از تلاوت قرآن وجود داشته باشد که قرآن را تلاوت می‌کنند تا صرفاً ثوابی جمع کرده باشند، اما تلاوت قرآن اگر در مسیر درست خود قرار گیرد، می‌تواند در جامعه بسیار موثر باشد و به ایجاد فضای معنوی در کشور و در بین افراد کمک کند. لذا باید تلاش کنیم مطالبات و رهنمودهای مقام معظم رهبری در این جلسات تا جایی که امکان دارد عملیاتی شود و در حد شعار باقی نماند.

این پیشکسوت قرآنی کشورمان به برخی بیانات مقام معظم رهبری در دیدار اخیر با جامعه قرآنی در طلیعه ماه مبارک رمضان پرداخت و افزود: اولین نکته‌ای که ایشان فرمودند معرفی تلاوت قرآن به عنوان یک هنر مقدس است؛ مقدس بودن این هنر پیام‌های بسیاری دارد. در دنیا هنرهای بسیاری داریم که شاید قید مقدس بودن به آنها نچسبد. اینکه تلاوت قرآن را به عنوان هنر معرفی کنیم برای بسیاری جا نیفتاده است. یعنی وقتی از هنر سخن به میان می‌آید هیچ وقت اسم تلاوت قرآن نیست. در بسیاری از برنامه‌های صدا و سیما در مناسبت‌های مختلف نمایندگان گروه‌های گوناگون به عنوان هنرمند دعوت می‌شوند اما کمتر دیده‌ایم از یک قاری قرآن به عنوان یک هنرمند دعوت به عمل بیاید. وقتی لفظ مقدس برای یک هنر قائل می‌شویم با هنرهای دیگر خیلی متفاوت می‌شود، لذا حدود این هنر باید رعایت شود.

وی در بخش دیگری از این گفت‌وگو به بحث مهندسی تلاوت اشاره و اظهار کرد: مقام معظم رهبری در این بخش به ذکر بودن قرآن اشاره فرمودند. قاری قرآن وقتی شروع به تلاوت می‌‌کند در واقع دارد یک یادآوری برای مستمع انجام می‌دهد. استاد خدام‌حسینی سال‌ها پیش جمله‌ای داشت و می‌گفت «قاری قرآن سخنگوی خداوند است» یعنی وقتی در جایگاه تلاوت قرآن می‌نشینیم سخنگوی خدا شده‌ایم و حدود این باید بسیار رعایت شود. با این وجود در بحث تلاوت قرآن برخی مواقع شاید زیاده‌روی‌هایی هستیم که شاید در شأن قرآن نباشد.

وی بیان کرد: نکته دیگر که مقام معظم رهبری فرمودند این بود که اهل قرآن باید در قرآن کنکاش کند، یعنی قاری قرآن باید اهل فهم قرآن نیز باشد. لازمه یک قاری قرآن که می‌خواهد پیام الهی را به مردم برساند، این است که پیام الهی ابتدا بر روی خود قاری تأثیر گذاشته باشد. هر کس به مقداری که از قرآن بهره ببرد به همان مقدار هم می‌تواند بر شنونده اثر بگذارد. لذا قاری قرآن باید اهل فهم و تدبر در قرآن باشد.

قره‌شیخلو با تأکید بر اینکه برای تحقق مهندسی تلاوت و رسیدن به توسعه فرهنگ قرآنی از طریق تلاوت یک مثلث سه ضلعی وجود دارد، بر نقش اساتید به عنوان ضلع اول این مثلث تأکید کرد و گفت: از ابتدا وقتی یک قاری با استعداد پیدا می‌شود باید جامع مطالب به این قاری آموزش داده شود؛ گاهی مشاهده می‌شود استاد قالب وقت را به آموزش نغمات اختصاص می‌دهد و از برخی مطالب همچون فهم قرآن غافل می‌شود. اساتید وقتی می‌خواهند آموزش دهند همراه با اصول و فنون تخصصی تلاوت، اخلاق‌مداری و رفتار قرآنی را نیز باید تذکر دهند.

این قاری بین‌المللی کشورمان گفت: در سیره استادان عبدالباسط و محمد الیثی شنیده‌ایم که اینها وقتی محفلی داشته‌اند چند ساعت قبل از تلاوت در اتاقی خلوت می‌کرده یا چند ساعت قبل از تلاوت در جایگاه مستقر می‌شدند تا حس و حال تلاوت بگیرند. این نشان می‌دهد قاری برای تلاوت باید برخی مراقبه‌ها را داشته باشد و به این نکات توجه کند.

وی سومین ضلع از مثلث توسعه فرهنگ قرآنی از طریق تلاوت را مربوط به مستمعین دانست و اظهار کرد: همانقدر که اساتید و قاریان باید به مباحث مربوط به تلاوت و فهم آیات دقت داشته باشند مستمعین نیز وظایفی بر عهده دارند که مقام معظم رهبری در سخنرانی طلیعه ماه مبارک به گوشه‌ای از آنها اشاره فرمودند. مستمع باید فهم درستی از تلاوت داشته باشد.

این قاری بین‌المللی کشورمان تصریح کرد: با این نگاه و این مسیری که از سوی مقام معظم رهبری ترسیم شد، باید تجدید نظری در بسیاری از موضوعات و از جمله آیین نامه، مسابقات و ... داشته باشیم و مدل کار را از توجه بیشتر به موسیقی به موضوعات دیگر سوق دهیم.

قره‌شیخلو در بخش پایانی صحبت‌هایش با طرح این سوال که فرق بین هنر و مقدس بودن هنر کجاست؟ گفت: من برای خودم اینگونه تبیین کرده‌ام که اگر نتیجه تلاوت قرآن جذب شنونده به قرآن باشد معلوم است آن تلاوت در مسیر درستی بوده است اما اگر تلاوت قرآنی به گونه‌ای باشد که مستمع جذب هنرنمایی‌های معمولی شود، معلوم است که این تلاوت در مسیر صحیح خود قرار نگرفته است.

بر اساس این گزارش در بخش دیگری از این برنامه تلویزیونی سیدمحسن موسوی‌بلده، پیشکسوت قرآنی کشورمان به عنوان مهمان تلفنی روی خط برنامه آمد و به بیان نکاتی پرداخت. وی گفت: پرداختن به امر مقدس تلاوت و بحث مهندسی تلاوت از سوی مقام معظم رهبری در واقع تبیین یک سیاست بسیار حیاتی و اصلی بود که با مطرح شدن از سوی حضرت آقا شکل رسمی به خود گرفت، وگرنه عملاً همه جلسات اساتید بزرگ حول محور همین مهندسی تلاوت می‌گذرد. در واقع رهبر انقلاب با مواضع بسیار بالایی که دارند به مسئله مهندسی تلاوت رسمیت دادند و این فرمایش رهبری به نحوی همه ما را تشویق می‌کند تا بیشتر به این مسئله بپردازیم.

وی افزود: مهندسی تلاوت چیزی است که به شکل ناخودآگاه در تلاوت قراء مصری وجود دارد و ما باید این را مدون و در کشور خودمان جاری کنیم، یعنی در جلسات آموزش تلاوت آن را یادآوری کنیم. مهندسی تلاوت یعنی قاری اشراف فنی و معنایی به آیات تلاوت شده داشته باشد. اشراف فنی این است که آیاتی که می‌خواند از نظر تجوید، فصاحت و معنا در سطح خوبی باشد. مهندسی تلاوت یعنی اینکه قاری در تلاوت خود طرح کلی آیات را در وجود خود حس کند.

موسوی‌بلده در پایان تصریح کرد: یک قاری خوب وقتی می‌خواهد تلاوت خود را طراحی و مهندسی کند باید بداند تا زمانی که به اوج داستان نرسیده است، اوج لحن خود را به کار نبرد.