توزیع نامناسب زمین به احتکار و بی‌عدالتی منجر شده است

به گزارش خبرنگار ایکنا، هفته ششم دوشنبه‌های اندیشه‌ورزی با عنوان «آرمان‌شهر تعاون» 19 اردیبهشت، از سوی اندیشکده تعاون و توسعه در ساختمان معاونت امور تعاون برگزار شد.

عباس جهانبخش، عضو هیئت علمی دانشگاه و عضو گروه تحقیقات کاربردی فرهنگستان علوم اسلامی قم با عنوان «الگوی شهرسازی تعاون‌پایه» گفت: مهمترین پرسشی را که هر نظریه‌پرداز اجتماعی باید به آن پاسخ دهد این است که انگیزه اجتماعی در جامعه چگونه تولید می‌شود؟ چه چیزی سوخت جامعه را تولید می‌کند؟ و یا قرار است جامعه با چه سوختی حرکت کند؟ پاسخی که در ادوار گذشته به این سؤالات داده می‌شد این بود که مردم به دنبال نفع فردی خود هستند و یا اگر جامعه جنبشی دارد برای این است که همه به نفع فردی خود برسند. بعد از پاسخ به این پرسش، پرسش بعدی به وجود می‌آید و این است که اگر همه به دنبال نفع فردی باشند در جامعه اختلاف و درگیری ایجاد می‌شود و انسان گرگ انسان خواهد شد. پاسخ جهان قدیم به این پرسش هم این بود که مملکت شاه می‌خواهد و بارها شنیده‌ایم که همه باید از جبر لویاتان حاکم در توازن زندگی کنند و جبر و ترس از طغیان جلوگیری می‌کند و به این موضوع نظریه استیلا هم می‌گویند.

وی افزود: آدام اسمیت پاسخ پرسش دوم را تغییر داد و گفت که طمع سوخت جامعه است و باید کنترل شود و کنترل آن از طریق بازار صورت می‌پذیرد. مثلاً یک نانوا از ترس شاه نان را ارزان نمی‌فروشد، بلکه به خاطر رقابت است که تصمیم به فروش ارزان نان می‌گیرد و از این نظریه باید به‌عنوان نظریه بازار یاد کرد.

عضو گروه تحقیقات کاربردی فرهنگستان علوم اسلامی قم گفت: انبیاء مخالف این نظریه‌ها هستند. در جامعه انبیا بال عمودی را مثل جامعه استیلا داریم ولی وارونه آن، یعنی به جای رابطه واگرا یک رابطه همگرا داریم. همچنین به جای رابطه برابر-برابر و رقابت بازاری رابطه اخوت و برادری مطرح است و صورت ایده‌آل هم می‌شود خانواده و به این نظریه می‌گویند نظریه امت. همچنین براساس نظریه امت کسی که توان ایثار و آگاهی‌بخشی بیشتری دارد می‌تواند نفع جمعی را تأمین کند.

جهانبخش بیان کرد: علاوه بر نظریه استیلا، بازار و امت نظریه چهارمی هم تحت عنوان نظریه آنارشیسم وجود دارد. براساس این نظریه هرکس جامعه را متحد کند به جامعه ظلم کرده است و اجازه دهید مردم در کلونی‌ها مجزا زندگی کنند که مارکس به اینها سوسیالیست‌های تخیلی می‌گوید. همچنین بر اساس این نظریه باید شوراهای گروهی کوچک‎مقیاس انگیزه و نفع جمعی را که سوخت جامعه به شمار می‌روند، تأمین کنند.

وی با بیان اینکه تعاون به سه بخش خودیاری، همیاری و دگریاری تعریف می‌شود، گفت: دگریاری با ایثار هم‌خوانی دارد و خودیاری و هم‌یاری با آنارشیسم مفهوم مشترک دارد.

وضعیت بد شاخص قدرت خرید خانه در ایران

عضو گروه تحقیقات کاربردی فرهنگستان علوم اسلامی قم با بیان اینکه در ایران یک خانواده با درآمد متوسط سال‌ها باید تلاش کنند تا توان خرید یک خانه را داشته باشند، عنوان کرد: ایران از انتهای جدول هفتمین کشور محسوب می‌شود که مردمانش وضعیت خوبی را از نظر قدرت خرید خانه ندارند و به خاطر نوع نگاهمان به مسئله مدیریت زمین به این بلیه دچار شده‌ایم و اتفاقاً هم‌اکنون اگر در نهضت ملی مسکن نگاهمان را تغییر ندهیم با ریل قبلی پیش خواهیم رفت و این مسئله نیازمند اصلاح و توجه است.

جهانبخش ادامه داد: این مسئله با موضوعات فقهی و فرهنگی و قاعده احیای اراضی سازگاری ندارد. امام راحل اولین نهاد سازندگی را تشکیل دادند و هنوز دو ماه از پیروزی انقلاب اسلامی نگذشته بود که بحث زمین را مطرح کردند و گفتند همه بندگان خدا باید از این محبت الهی استفاده کنند و مقام معظم رهبری هم می‌فرمایند زمین مسئله یک کشور است.

زمین کارآمدترین وسیله تولید و منبع برکت

وی اضافه کرد: ما از نظر مدیریت زمین جزء بدترین کشورهای جهان هستیم و این مسئله زندگی را برای خیلی از مردم سخت کرده است، درحالی که از نظر اقلیمی و سرزمینی وضعیت مناسبی داریم و از نظر فرهنگی قرار نبود در اینجا باشیم. زمین کارآمدترین وسیله تولید و منبع برکت است اما اگر به درستی توزیع نشود احتکار و بی‌عدالتی را به دنبال دارد.

عضو گروه تحقیقات کاربردی فرهنگستان علوم اسلامی قم با بیان اینکه در مسکن مهر تراکمی وجود دارد که اگر به یک شهر تبدیل شود و در آمارها ذکر شود، تراکم آن از بنگلادش بدتر خواهد شد، گفت: تراکم مسکن مهر از بدترین شهرهای جهان هم بدتر شده است و هرچند در نهضت ملی گفته‌ایم شرابط را بهتر می‌کنیم اما فعلاً به وضعیت خوب و مطلوب دست نیافته است.

آمایش نامتوزان سرزمینی و آفت‌های اجتماعی

جهانبخش با اشاره به آمایش نامتوازن سرزمینی به عنوان یکی از آفت‌های ساخت مسکن افزود: در حوزه آمایش سرزمینی بارگزاری‌های نامتوازنی وجود دارد. مثلاً از چهار میلیون مسکن ملی قرار است 600 هزار واحد مسکونی در تهران ساخته شود، یعنی دوباره یک بارگزاری متراکم! اما در نیمه جنوبی و شرقی کشور تراکم چهار نفر در کیلومتر مربع است و این وضعیت درستی نیست و باید آمایش متوازن سرزمینی شکل بگیرد، در غیر این‌صورت مشکلات عدیده زیست‌محیطی و غیره را به دنبال خواهد داشت.

وی با بیان اینکه طبیعت برای تعاون و هم‌دلی ساخته نشده است، عنوان کرد: مثلاً تلفیق آپارتمان‌نشینی با مستأجری باعث می‌شود تا شما اسم همسایه را هم به یاد نسپارید چه برسد به اینکه بخواهید روابط همسایگی مطلوب اسلام را محقق کنید. باید طبیعتی ساخته شود که همسایگان با هم خوب رفتار کنند.

عضو گروه تحقیقات کاربردی فرهنگستان علوم اسلامی قم درباره تلفیق اثر ریکاردویی با بلندمرتبه‌سازی گفت: تلفیق این دو باعث می‌شود تا در هر نقطه از جهان با پدیده‌های چادرخوابی، کارتن‌خوابی و اتوبوس‌خوابی مواجه باشیم. از سوی دیگر تلفیق این دو به زندگی روانی و فردی افراد آسیب وارد می‌کند و آسیب‌های اجتماعی را به دنبال دارد.

استاد دانشگاه به ضرورت پرهیز از بخشی‌نگری اشاره کرد و افزود: به عنوان مثال مشکل مسکن را می‌خواهیم حل کنیم اما به مقوله اقتصاد و فرهنگ توجه نداریم. این منجر می‌شود که شهر خوابگاهی شکل بگیرد و هرچقدر این جوی آب را پهن کنیم، پُر می‌شود. تردد بین شهر اغماری با شهر مادر فایده‌ای ندارد و نمی‌شود این مشکل را حل کرد. راه‌حل این است که تقاضا برای سفر و با محل مقیاسی را کم کنیم و نیازهای روزمره و هفتگی در مقیاس محلی برآورده شود.

جهانبخشی ادامه داد: آسیب بعدی مربوط به سبک زندگی است، درصورتی‌که باید محیط زندگی و شهر را به‌گونه‌ای بسازیم که به فرموده مقام معظم رهبری تحقق سبک زندگی اسلامی را تسهیل کند.

وی پیشنهاد کرد: خانه‌های وسیع و مولد باید در شهرها ساخته شود و طراحی خانه‌ها باید طوری باشد که حریم خانواده حفظ شود و روابط همسایگی مطلوب را پیاده‌سازی کند.

مشارکت فعال مردم

عضو گروه تحقیقات کاربردی فرهنگستان علوم اسلامی قم گفت: باید مردم مشارکت فعال در تصمیم‌گیری و تصرف در محیط داشته باشند و نباید همانند دموکراسی غربی رأی بدهیم و یک نفر تصرف کند، یعنی خود مردم باید کشاورزی شهری انجام دهند و اگر شهرداری هنری دارد در اختیار آگاهی‌بخشی و هماهنگ‌سازی قرار دهد. شهید مطهری می‌گوید اگر ما به جای مردم انتخاب کنیم ولو درست انتخاب کنیم، کار اشتباهی انجام شده است، چرا؟ چون مردم تا ابد بی‌لیاقت بار می‌آیند. موجود مختار از طریق آگاهی و اختیار رشد پیدا می‌کند.

جهانبخشی با بیان اینکه مشارکت تعاون مهم است، اظهار کرد: تعاون بار تصدی‌گری دولت را کاهش می‌دهد و از همه مهمتر اینکه تعاون با نظام دینی ما برای رشد کشور سازگارتر است، چون خود مردم هستند که در محیط تصرف می‌کنند و از این مسیر رشد خواهند کرد.

وی بیان کرد: در حوزه ساخت مسکن هم باید مردم مشارکت داشته باشند، چون اگر دولت بخواهد خانه بسازد شاید نیازها را برآورده نکند اما اگر مردم را مشارکت دهیم قطعاً تعداد مسکن بیشتری ساخته می‌شود. در نهضت ملی مسکن اگر مردم را مشارکت دهیم، هم مردم امید پیدا می‌کنند و هم اینکه مسکن سریع‌تر و ارزان‌تر ساخته خواهد شد.