خدمت به دیگران را با روی گشاده و رغبت انجام دهید

به گزارش ایکنا، آیت‌الله محسن فقیهی، استاد سطح خارج حوزه علمیه، هشتم خردادماه در ادامه سلسله مباحث تفسیری سوره بقره به آیه شریفه «إِنَّ الصَّفَا وَالْمَرْوَةَ مِنْ شَعَائِرِ اللَّهِ فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِ أَنْ يَطَّوَّفَ بِهِمَا وَمَنْ تَطَوَّعَ خَيْرًا فَإِنَّ اللَّهَ شَاكِرٌ عَلِيمٌ» اشاره کرد و گفت: سعی بین صفا و مروه از واجبات حج تمتع و از شعائر الهی است. در زمان جاهلیت یک بت در کوه صفا و یک بت هم در کوه مروه گذاشته بودند و بت‌پرستان بین صفا و مروه سعی می‌کردند ولی این سعی‌شان برای احترام و تکریم بت‌ها بود؛ بعد از اینکه پیامبر(ص) مبعوث به رسالت شدند و بت‌ها را شکستند، مسلمین به علت اینکه سعی صفا و مروه در دوره جاهلیت انجام می‌شد از انجام آن کراهت داشتند ولی خداوند آیه‌ای نازل فرمود و آن را جزء شعائر و واجبات برشمرد.

آیت‌الله فقیهی بیان کرد: در آیه شریفه بر این نکته تاکید دارد کسی که حج می‌رود و یا عمره انجام می‌دهد گناهی بر او نیست که طواف و سعی بین صفا و مروه را انجام دهد. این عمل از دوران حضرت ابراهیم(ع) بوده است و صفا و مروه همان دو کوهی است که حضرت هاجر هفت مرتبه بین آنها رفت و آمد کرد تا آبی برای جلوگیری از نابودی حضرت اسماعیل(ع) بیابد و در نهایت با اعجاز الهی، آب زمزم از زیر پای اسماعیل(ع) جوشید.

معنای طواف

استاد سطح خارج حوزه علمیه با اشاره به معنای طواف اضافه کرد: طواف یعنی اینکه شروع از یک نقطه و بازگشت به آن. تعبیر فلاجناح هم چندین مرتبه در قرآن کریم مورد استفاده قرار گرفته است از جمله در آیه شریفه مربوط به قصر خواندن نماز 101 نساء، به کار رفته و دلالت بر وجوب است؛ وَإِذَا ضَرَبْتُمْ فِي الْأَرْضِ فَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَنْ تَقْصُرُوا مِنَ الصَّلَاةِ، یعنی قصر خواندن نماز در مسافرت بر شما واجب است. کما اینکه در بحث سعی صفا و مروه هم تعبیر فلاجناح به معنی وجوب در حج است.

آیت‌الله فقیهی با بیان اینکه سعادت بزرگی است که انسان به بیت‌الله مشرف شود به تعبیر «بِهِمَا وَمَنْ تَطَوَّعَ خَيْرًا فَإِنَّ اللَّهَ شَاكِرٌ عَلِيمٌ» اشاره و تصریح کرد: تطوع یعنی کاری که از روی شادمانی و رغبت از کسی سر بزند و آن را انجام دهد نه اینکه از روی ادای تکلیف و کراهت باشد، مانند کسی که نماز می‌خواند ولی آن را در خارج از اول وقت می‌خواند یا نه اذان می‌گوید و نه اقامه و به سرعت هم نماز را به پایان می‌برد و به زعم خود زودتر راحت شود؛ ولی اگر کسی برای نماز ابتدا، اذان و اقامه بگوید و بعد استغفار کرده و دعاهای مختلف بخواند و بعد با آرامش نماز بخواند و آداب آن را رعایت کرده و سجده و رکوع طولانی داشته باشد تطوع حساب می‌شود.

خدمت به دیگران را با روی گشاده

آیت‌الله فقیهی بیان کرد: در روایات بیان شده است که انسان اگر در مخمصه باشد مثلا بول و غائط بر او فشار آورد، نیازی نیست در آن موقع نماز بخواند، بلکه نماز باید در حالت آرامش و با تمرکز ذهنی باشد وگرنه کراهت دارد؛ انسان باید با علاقه و رغبت به سوی خیرات از جمله نماز بشتابد. کسی آمده با شما کاری دارد با اخم و بی اعتنایی و تندی انجام ندهید بلکه از روی میل و رغبت بپذیرید و خوشحال باشید که مشکل یک انسان مؤمن و مسلمانی به دست شما انجام می‌شود.

استاد سطح خارج حوزه علمیه اضافه کرد: اگر انسان عبادتی با رغبت و میل انجام داد خداوند هم از او قدردانی و تشکر می‌کند، بنابراین همه اعمال خیر را باید طوع و رغبت انجام دهیم تا وعده الهی در حق ما محقق شود؛ ما اگر کار خیری بکنیم منافع و سعادت و بهشت آن برای خود ما هست ولی باز خداوند شاکر و علیم است. نباید فکر کنیم خداوند نمی‌فهمد و یک کاری را با سستی و سرعت انجام دهیم که فقط تمام شود، بلکه خدا علیم و آگاه بر همه چیز حتی بر خطورات فکری ماست و البته صفت شاکر هم در کنار علم آمده است.

تاکید بر تعظیم شعائر

آیت‌الله فقیهی بیان کرد: مسئله دیگری که باید به آن توجه شد تعظیم شعائر است؛ ذَلِكَ وَمَنْ يُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ؛ مسئله انجام واجبات و ترک محرمات یک مسئله است ولی وظیفه دیگر ما تعظیم و تکریم شعائر الهی اعم از واجب ومستحب است از جمله حج بیت الله الحرام و سعی صفا و مروه و طواف بر دور کعبه.

استاد سطح خارج حوزه علمیه با اشاره به اینکه درسی که از این آیه می‌توانیم بگیریم این است که ما باید کار را درست انجام دهیم و ملاک ما جلب رضایت خدا باشد، اظهار کرد: اشاره شد که مسلمین در ابتدا از سعی صفا و مروه استنکاف داشتند ولی آیه نازل شد که این کار انجام شود، در دنیای امروز هم آنچه حرف منطقی و صحیح باشد می‌پذیریم و نباید تعصب داشته باشیم چون شرق و غرب فلان کار را انجام داده‌اند ما انجام ندهیم بلکه ملاک، عقلانی‌بودن و درستی و منطقی بودن یک کار است؛ این همه پیشرفت در غرب ایجاد شده و ما هم نباید خودمان را از اخذ این پیشرفت‌ها محروم کنیم.

تلاش در راه خدا منجر به پیروزی است

آیت‌الله فقیهی تصریح کرد: نکته دیگر در آیه عبرت‌گیری از این است که اگر کسی تلاش و کوششی در راه خدا داشته باشد و آن را درست انجام دهد در نهایت به پیروزی خواهد رسید، کمااینکه تلاش هاجر به نتیجه رسید. انسان نباید در زندگی مایوس شود، ایشان دو بار و سه بار و چهار بار سعی صفا و مروه کرد ولی نومید نشد، و همین امید سبب شد تا خداوند پاداش کوشش و صبر او را بدهد.

وی افزود: نکته دیگر اینکه ما باید از تجربیات خوب مردم و دیگران نهایت استفاده را ببریم و نباید تعصب جاهلی و بی منطق داشته باشیم؛ گاهی صحبت می‌شود کسی دخترش را شوهر داده ولی به داماد بی توجهی و بی احترامی کرده و حتی در دوره عقد او را به خانه خود راه نمی‌دهد؛ این تعصب بی‌جا و غیر شرعی است زیرا دختر وقتی به عقد پسر درآمد همسر او و حلال برای اوست و نباید بدون دلیل غیرت‌ به خرج بدهیم و جالب اینکه گاهی در این موارد تعصب به خرج می‌دهیم ولی در جایی که باید غیرت بورزیم کوتاهی می‌کنیم.

تاکید بر محبت بین همسران

آیت‌الله فقیهی با بیان اینکه کمک به تقویت مهر و محبت بین زوجین مورد تاکید اسلام است، اظهار کرد: اگر کاری مورد پسند دین و شرع است آن را انجام دهیم ولو اینکه این کار قبلا از سوی کفار و برای بتها انجام می‌شده است ولی ما قصد داریم با نیت خالص برای خدا انجام دهیم.

وی با بیان اینکه سعی صفا و مروه از اعمال حج است نه اینکه امر  مستقل باشد، اضافه کرد: از آیه شریفه می‌فهمیم صفا و مروه از شعائر خداست و کسی که حج بیت‌الله را انجام داد باید سعی را هم انجام دهد برخلاف طواف خانه خدا که واجب و مستحب مستقلی است.

پاداش عبادت خالصانه و با رغبت

آیت‌الله فقیهی تصریح کرد: در انتهای آیه هم بحث تشکر خدا از انسان است که نهایت کرامت قائل شدن برای کسی است که کار خیری مانند حج را انجام می‌دهد و آن هم با طوع و رغبت و میل. خداوند شهید مطهری را رحم کند که نماز باصفایی می‌خواند و با آرامش زیاد و با توجه نمازش را می‌خواند و از شاگردانش می‌خواست که نماز و سایر عبادات را با توجه و حال انجام دهند.