چشم استارتاپ‌های جهان اسلام به بازار «کریپتو»

به گزارش ایکنا، ابراهیم الکورد هنوز روزی را که درباره بیت کوین شنید به یاد دارد «اولین کاری که انجام دادم این بود که در گوگل جستجو کردم که آیا بیت کوین حلال است؟».

تقریباً یک دهه بعد، این کارآفرین 25 ساله، مجموعه‌ای از سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر(Venture Capital)  را تأسیس کرده است. یکی از اینها روی دارایی‌های دیجیتال و دیگری بر روی استارتاپ‌های حلال متمرکز شده است و حالا برای یافتن سرمایه‌گذاری‌های رمزارز که منطبق با شریعت باشد تلاش می‌کند.

الکورد به Middle East Eye گفت: اینطور نیست که شما 50 پروژه را انتخاب کنید. تعداد شرکت‌های موجود در بازار کم است و وقتی به شرکت‌های خوب نگاه می‌کنید، بیشتر محدود می‌شوید.

محبوبیت ارزهای دیجیتال افزایش یافته و بر اساس گزارش  CoinMarketCap  در حال حاضر ارزش کل آنها به 1.2 تریلیون دلار در سطح جهان می‌رسد.

در شرایطی که دارایی‌های دیجیتال به جریان اصلی در اقتصاد تبدیل می‌شوند، مسلمانان هم وارد این بازار شده‌اند و مانند سایر سرمایه‌گذاران با نوسانات شدید قیمت روبرو هستند، اما بسیاری از آنها دغدغه‌های شرعی نیز دارند.

اسلام رهنمودهای سختگیرانه‌ای را در مورد امور مالی وضع کرده که معروف‌ترین آنها شاید منع بهره و ربا باشد. یک صنعت مالی 3 تریلیون دلاری(تأمین مالی اسلامی) که به احکام شریعت و نظر کارشناسان دینی متکی است برای خدمت به مسلمانان وجود دارد و در شرایطی که بانکداری سنتی برای قرن‌ها در سیستم مالی حضور داشته، ارز دیجیتال ورودی نسبتاً جدیدی است.

مزین خلیل، معاون مدیر خدمات مالی اسلامی در شرکت گرنت تورتون (Grant Thorton) در ابوظبی، به Middle East Eye  گفت: هیچ مرجع مرکزی در اسلام وجود ندارد که حلال یا حرام بودن ارز دیجیتال را اعلام کند. شکاکان آن را فعالیتی مجازی تلقی می‌کنند و به‌طور سنتی، حتی ارزهای فیات(بدون پشتوانه) مانند دلار آمریکا حرام تلقی می‌شود، زیرا به دارایی ملموسی مانند طلا مرتبط نیست، اگرچه بیشتر علمای اسلام از این مانع عبور کرده‌اند.

او همچنین گفت که «ابهام بیش از حد» در قیمت‌های کریپتو می‌تواند به عنوان نوعی قمار تعبیر شود.

علی‌رغم عدم قطعیت طولانی برخی از افراد، ارزهای دیجیتال با سرمایه‌گذارانی مانند الکورد مورد توجه قرار گرفته و در حال گسترش در جهان اسلام است.

در سال 2021، پاکستان رتبه سوم جهانی را در پذیرش رمزارزها کسب کرد. هند با 15 درصد جمعیت مسلمان در رتبه دوم و نیجریه، کشوری که نیمی از جمعیت آن از اسلام پیروی می‌کنند در رتبه ششم قرار گرفتند.

ابراهیم خان، یکی از بنیانگذاران IslamFinanceGuru ـ پلتفرم متمرکز بر سرمایه‌گذاری حلال ـ در این باره گفت: در این مرحله کنترل از دسترس خارج شده و بخش‌های عظیمی از جمعیت مسلمان از ارز رمزنگاری استفاده می‌کنند.

lslamicFinanceGuru فهرستی از دارایی‌های دیجیتال حلال دارد که به گفته ابراهیم خان به «مجرای کلیدی» برای دنیای ارز رمزنگاری اسلامی تبدیل شده است.

او گفت: محصولاتی که حلال تلقی می‌شوند قطعاً با سرمایه‌گذاران مسلمان برتری دارند.

این شرکت با علمای شریعت مشورت و تعیین می‌کند که آیا رمز ارز مورد نظر با ‌فعالیت‌های حرام مانند بهره یا مشروبات الکلی مرتبط است یا خیر. اگر صندوق خود lslamicFinanceGuru دارایی را در اختیار داشته باشد، تصمیمات و سهام خود را تجزیه و تحلیل می‌کند. نام‌های شناخته‌شده‌ای مانند بیت کوین، اتریوم و تتر همگی حلال در نظر گرفته می‌شوند.

خان می‌گوید: در میان سرمایه‌گذاران مسلمان ارز دیجیتال، تمایل به داشتن گزینه حلال یا حداقل داشتن محصولاتی با اصول اسلامی وجود دارد.

توجه به سرمایه‌گذاران رمزارز مسلمان نسل Z

در این فضا، تعداد کمی از استارتاپ‌های بلندپروازانه، فرصتی را حس کرده‌اند و از صرفاً توکن‌های غربالگری فراتر می‌روند. یکی از این شرکت‌ها Marhaba De-Fi است که در دسامبر 2021 راه‌اندازی شد و خود را به عنوان اولین اکوسیستم مالی غیرمتمرکز حلال در جهان معرفی می‌کند.

امور مالی غیرمتمرکز یک جایگزین مبتنی بر بلاک‌چین برای سیستم مالی سنتی است که به کاربران اجازه می‌دهد بدون واسطه مانند بانک یا کارگزار ارزهای دیجیتال را قرض بگیرند، وام دهند و معامله کنند. سرمایه‌گذاران این پتانسیل را دارند که خارج از دارایی های دیجیتالی خود بازدهی ایجاد کنند، اما خطر زیان را نیز دارند.

خالد هاولادار، رئیس «مرحبا دی‌فای»(Marhaba De-Fi) مستقر در دبی، به Middle East Eye  گفت که این شرکت تقاضای زیادی در بین سرمایه‌گذاران رمزارز مسلمان نسل Z  (متولدان بین 1990 تا 2010) برای محصولات حلال خود می‌بیند.

او گفت: این نسل جدید از نظر اجتماعی آگاه و متفکر است و آنچه می‌بینیم جوانان مسلمان هستند که اخلاق خود را از طریق دین خود بیان می‌کنند.

برای هاولادار، مأموریت مرحبا فراتر از ارائه یک محصول حلال است. او بیش از دو دهه در دنیای تأمین مالی سنتی کار کرد و شاهد بحران مالی (بحران مالی 2008) که خطرات پول فیات و نرخ‌های بهره را به یادگار گذاشت، بود.

تابستان امسال مرحبا سازوکار شرط‌بندی حلال را راه‌اندازی خواهد کرد. این سازوکار شرط‌بندی حلال که Staking نام دارد، فرآیندی است که در آن شرکت‌کنندگان سکه‌های خود را قفل می‌کنند تا از بلاک‌چین یک ارز پشتیبانی و تراکنش‌ها را تأیید کنند. این حرکت ارزش ارز را افزایش می‌دهد و در ازای آن، به شرکت‌کنندگان کوین‌ (رمزارز) داده می‌شود.

برخی از اشکال شرط‌بندی باعث ایجاد ربا می‌شود. این کار از نظر قوانین مالی اسلامی حرام است اما هاولادار گفت که به کار انداختن دارایی‌های خود برای ایجاد ارزش جدید و کسب بازده «یکی از حلال‌ترین چیزهایی است که تا کنون وجود دارد» و مرحبا می‌خواهد این گزینه را در اختیار کاربران قرار دهد. تأمین مالی اسلامی به شدت بر تقسیم سود متکی است.

این شرکت در حال حاضر یک کیف ارزهای رمزنگاری شده حلال به نام سحال (Sahal Wallet) و توکن مخصوص خود را دارد. در آینده، مرحبا قصد دارد تا امکان برداشت نقدی را ارائه دهد و به سرمایه‌گذاران راهی حلال برای قرض دادن کوین‌های خود به صرافی‌ها بدهد. مرحبا همچنین روی توکن‌های فیزیکی با پشتوانه طلا کار می‌کند.

هاولادار، که تنها در فضای حلال پتانسیل بکر کافی را می‌بیند، می‌گوید: سعی نمی‌کنیم آن را گسترش دهیم و نیمی از محصولات موجود در دنیای رمزارز را به مردم بدهیم. تأمین مالی اسلامی یک صنعت 3 تریلیون دلاری است. تصور می‌کنیم اگر بتوانیم 1 درصد از آن بازار را بدست آوریم، 30 میلیارد دلار در اختیار خواهیم داشت.

یکی دیگر از شرکت‌های فعال در این صنعت شرکت فاست (Fasset) است. فاست اخیراً یک جعبه شنی (آزمایش محیط نرم‌افزاری) را در بحرین تکمیل کرده است و در حال انجام یک حرکت بزرگ در جهان در حال توسعه صنعت رمزارز است. این شرکت مجوز تأسیس یک صرافی ارز دیجیتال در اندونزی را دریافت کرده و در مراحل اولیه ارائه وام‌های ارز دیجیتال همتا به همتا (P2P) در پاکستان است.

دانیل احمد، که پس از کار به عنوان مشاور در دفتر نخست‌وزیر امارات متحده عربی یکی از بنیانگذاران این شرکت است، به Middle East Eye گفت: متوجه شدیم که رمزارز محصولی است که واقعاً برای بازارهای نوظهور طراحی شده است و بسیاری از آنها در جهان اسلام قرار دارند.

احمد می‌گوید: ارز دیجیتال و امور مالی غیرمتمرکز راه‌حل‌های منحصربه‌فردی را در کشورهایی ارائه می‌کنند که ریسک سیاسی بالاست و دولت‌ها در حال کاهش ارزش پول هستند. سال گذشته در ترکیه، با کاهش شدید لیر، مردم به سمت دارایی‌های دیجیتال هجوم آوردند. استفاده از بیت کوین از آوریل 2020 تا 2021 نزدیک به 600 درصد افزایش یافت و تراکنش‌های ارز دیجیتال چهار برابر شد. پتانسیل کریپتو برای کمک به رفع مشکلاتی مانند تعداد بالای افراد بدون دسترسی به بانک در کشورهای در حال توسعه و افزایش دسترسی به خدمات مالی، بسیاری را بر آن داشته است که بر شک و تردید در مورد پیروی آن از شریعت غلبه کنند.

کریپتو و کمک به اکوسیستم در جهان اسلام 

احمد گفت: مزیت فاست توانایی آن برای بومی‌سازی خود در بازار است. شما نمی‌بینید که بازیگران بزرگ صنعت فردا از خواب بیدار شوند و بگویند که از شریعت پیروی می‌کنند. خانواده ما اهل پاکستان و بنیانگذار فاست اهل بنگلادش است. میراث ما در این مناطق است، ما نیازها را درک می‌کنیم.

او اعتراف می‌کند که گاهی اوقات تشخیص حلال بودن یک دارایی یا خدمات رمزارز دشوار است و می‌گوید: در میان علما نظرات مختلف زیادی وجود دارد و طیف وسیعی از گروه‌ها گواهی‌های منطبق با شریعت را صادر می‌کنند. آنچه ما می‌گوییم این است که هنگام ساخت محصولات خود رعایت مسائل شرعی را جدی می‌گیریم. دارایی‌های دیجیتال به خودی خود نه مطابق با شریعت هستند و نه مخالف آن، بلکه باید مورد به مورد به آنها نگاه کرد.

تغییر دیدگاه افراد در بازارهای اسلامی به ارزهای دیجیتال هنوز یک چالش کلیدی برای این صنعت است.

مارک زوبوف(Mark Zubov)، بنیانگذار استارتاپ امت فاینانس(Umma Finance ) مستقر در دبی است. بنیان‌گذار این استارتاپ که به دنبال برقراری ارتباط بین سرمایه‌گذاران رمزارز حلال است، گفت: رقیب اصلی، دیگر پلتفرم‌های سرمایه‌گذاری نیست؛ پول‌‌های زیر تشک است. ما در تلاش هستیم تا مردم را در مورد گزینه‌های سرمایه‌گذاری در کسب و کارها‌ی بازارهای نوظهور آموزش دهیم.

همانطور که بسیاری از این سرمایه‌گذاری‌های جدید شروع به کار می‌کنند، نظرات مخالف بیشتری ممکن است در راه باشد. ارزش رمزارزها در هفته‌های اخیر به شدت کاهش یافته است. بیت کوین حدود 50 درصد از زمان رسیدن به بالاترین رکورد خود کاهش یافته و  تقریباً 1 تریلیون دلار از ارزش ارزهای دیجیتال از سال گذشته تا به امروز از بین رفته است.

سلمان مسعود، اداره کننده صندوق سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر Australian Gulf Capital  با محوریت تأمین مالی اسلامی که در مرحبا سرمایه‌گذاری کرده است از حضور در بازار کریپتو ناراحت نیست و می‌گوید سرمایه‌گذاری‌هایش بلندمدت است و شرکتش فعالانه به دنبال پروژه‌های جدید است.

مسعود گفت: ما فرصت‌های باورنکردنی را برای استارتاپ‌هایی می‌بینیم که هم به مسلمانان در غرب با گزینه‌های حلال خدمات می‌دهند و هم این فناوری را به کشورهای در حال توسعه می‌آورند.

Australian Gulf Capital اخیراً دفتری را در ابوظبی افتتاح کرد. مسعود گفت که از حمایت امارات از پروژه‌های ارزرمز دلگرمی و نیرو گرفته است.

امارات در حال رقابت برای تبدیل شدن به قطب‌های صنعتی است. بایننس (صرافی رمزارز آنلاین) در اوایل سال جاری فروشگاهی را در دبی راه‌اندازی کرد و در ماه آوریل ابوظبی به کراکن (شرکت خدمات مالی آمریکایی) مجوز داد تا یک بورس دارایی مجازی را اداره کند.

مسعود گفت: بسیاری از کشورهای خاورمیانه از این صنعت حمایت کرده و این به اکوسیستم در جهان اسلام کمک می‌کند.

خبرنگار: امین قدسی