شگردهای بنی‌امیه برای وارونه کردن حقیقت عاشورا
حجت‌الاسلام سیدحسن هاشمی جزی، استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب، گفت: بنی‌امیه شگردهای تبلیغی مختلفی را برای وارونه کردن عاشورا به کار بست که از جمله می‌توان به کذاب و خارجی دانستن امام حسین(ع) اشاره کرد.
به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدحسن هاشمی جزی، استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب، شامگاه شنبه 12 شهریور در نشست علمی «دستگاه تبلیغاتی اموی و وارونه‌نمایی حقایق عاشورا»، که از سوی دانشکده الهیات پردیس فارابی دانشگاه تهران برگزار شد، گفت: عاشورا آنقدر مهم است که برای تحلیل درست آن باید به پیشینه‌ها از جمله موضوعات بین بنی‌هاشم و بنی‌امیه قبل از جاهلیت در عصر رسالت و بعد از رسالت یعنی دوره امام علی(ع) و امام مجتبی(ع) مراجعه کنیم. بنی‌امیه و بنی‌سفیان قبل از جاهلیت با بنی‌هاشم رقابت می‌کردند و این رقابت و دشمنی تا دوره‌های بعد هم ادامه داشت.
وی با بیان اینکه قیام‌های بعد از عاشورا مانند مختار زمینه‌ساز سوء استفاده بنی‌عباس و سقوط بنی‌امیه شد، افزود: دستگاه تبلیغات اموی اقدامات زیادی را برای وارونه‌سازی عاشورا انجام داد. در واقع هدف اصلی آنها سرآمد شدن در سیاست و کنار زدن خاندان رسالت بود و برای این کار یک ساختار تبلیغی چیده بودند و مخاطبان آنها شامل مردم کوفه آن روز، شام و حجاز بود و برای هر کدام متناسب با شرایط محیطی جغرافیایی، سیاسی و اجتماعی به تبلیغ می‌پرداختند. مردم کوفه عمدتا از مهاجرین بودند و از شامیان نفرت و نیز تمایل زیادی به جنگ با شامی‌ها داشتند و کوفیان در عاشورا هم امام(ع) را دعوت کردند، زیرا هدف سقوط حکومت شام بود.
هاشمی جزی اظهار کرد: در سرزمین حجاز هم کسانی مانند ابن زبیر و ابن عمر جزء مخالفان حکومت وقت بودند و انصار و مهاجرین حضور داشتند. امام علی(ع) در مکه و مدینه پایگاه مستحکمی نداشتند و بعد از جمل راهی کوفه شدند و این حرکت بسیار هوشمندانه بود، زیرا کوفه نقش مهمی در گسترش تشیع داشت. به هر حال مخاطبان حجازی بنی‌امیه هم خوراک فکری خودشان را داشتند. گروه سوم شامیان و کاملا مطیع بنی‌امیه بودند و آنها را ادامه نسل پیامبر(ص) می‌دانستند و چنان علیه خاندان رسالت تبلیغ کرده بودند که بزرگان شام قسم یاد کردند که ما خویشاوندانی جز بنی‌امیه را برای پیامبر(ص) نمی‌شناسیم و حتی بنی‌عباس را نپذیرفتند.
خیانت برخی صحابه به ائمه(ع)
وی بیان کرد: افرادی مانند عمر و عاص، ابوهریره و مغیره به جعل احادیث و مشروعیت‌بخشی به حکومت بنی‌امیه و معاویه کمک کردند و سمره بن جندب را هم می‌توان به این افراد افزود و کمک آنان به دشمنان اهل بیت(ع) بعدها تاثیر خود را در عاشورا بر جای گذاشت. در اینجا جریانی از خواص را شاهدیم که انتخاب شدند و به جعل حدیث و تقویت بنی‌امیه کمک کردند. معاویه پول و ثروت زیادی به سمره بن جندب داد تا فضائلی را که در روایات برای اهل بیت(ع) ذکر شده است آنها را برای معاویه و خاندان بنی‌امیه وارونه کند. ابتدا مبلغی به او پیشنهاد کرد و نپذیرفت و این مبلغ را چند برابر کرد و مقاومت سمره را شکست. گروه محدثین در جعل احادیث و جابه‌جایی در شأن نزول آیات و فضیلت‌سازی برای خاندان بنی‌امیه فعالیت زیادی کردند. همچنین ائمه جمعه، جماعات، اهل منبر و وعظ نقش زیادی در تخریب جایگاه خاندان رسالت داشتند. معاویه دستور داده بود تا در منابر سب و لعن امام علی(ع) را بگویند و همین موضوع زمینه‌ساز وقوع عاشورا شد.
هاشمی جزی تصریح کرد: گروه‌هایی هم به عنوان گروه‌های تبلیغی مانند جارچیان بودند. قبل از عاشورا آنچه در کوفه رخ داد این بود که تلاش کردند عنوان خارجی را بر خاندان رسالت بنهند و وانمود کنند که امام(ع) علیه حاکم اسلامی و دین خدا ایستاده است و همین روال در شام رخ داد؛ البته در کوفه چون شناخت بیشتری از امام حسین و امام علی(ع) وجود داشت، تبلیغات بنی‌امیه بازتاب کمتری داشت، ولی در شام هیچ مانعی برای این موضوع وجود نداشت. معاویه هم به یزید توصیه کرده بود که شامیان مدت زیادی از آنجا بیرون نروند و کسانی هم که وارد می‌شوند نباید در بین مردم شناخته‌شده باشند.
کلیدواژه بنی‌امیه در تبلیغ علیه امام حسین(ع)
استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب گفت: ابن زیاد در مسجد کوفه و بعد از شهادت امام حسین(ع) سخنرانی کرد و در ابتدای سخنش بعد از ستایش خدا و اینکه خدا خلافت یزید را بر مردم تحقق بخشیده است، امام(ع) را کذاب بن کذاب نامید. این تعبیر کلیدواژه عملیات تبلیغاتی بنی‌امیه بود. در روز عاشورا هم وقتی خواستند حسین بن علی(ع) را معرفی کنند گفتند: «هو ابن القتال العرب؛ او فرزند قتال عرب است»؛ یعنی آنچه برای امام علی(ع) فضیلت است وارونه جلوه داده می‌شود. امام علی(ع) در بدر و خیبر و سایر جنگها درخشیدند و دشمنان اسلام را به وحشت و نابودی انداختند، ولی بنی‌امیه این فضیلت‌ها را وارونه کرد و با تحریک تعصب قبیلگی اعراب، امام علی(ع) را کشنده اعراب معرفی می‌کردند.
وی بیان کرد: وقتی حکومت یزید دیدند که کشتن امام حسین(ع) بازتاب منفی زیادی برای آنها داشت و حداقل مردم کوفه پذیرای آن نبودند، ادبیات تبلیغشان را عوض کردند و گفتند این شهادت قضا و قدر الهی بود یا وارونه‌نمایی کردند که ابن زیاد دستور کشتن امام حسین(ع) را داده و در مسئله زیاده‌روی کرده ولی خود یزید موافق نبوده است یا گفته شده که فرماندهان اعزامی به کربلا مانند خولی و اشعث و شمر و عمرسعد مقصر اصلی هستند و ما حاضریم خونبهای کشته‌شدگان کربلا را بدهیم. در ابتدا به منظور پیروزی، از غلبه بر امام حسین(ع) یاد کردند و وقتی دیدند که ماجرا به نفع آنها نیست، طور دیگری حرف زدند.
هاشمی جزی اضافه کرد: مردم شام سرسپردگی زیادی به معاویه داشتند و خودشان را خاندان پیامبر می‌دانستند. لذا امام حسین(ع) را به عنوان خوارج و گروه یاغی معرفی کرده بودند. جارچیان در هنگام ورود اسرا و سرهای مقدس به شام تبلیغ کردند که هر کسی خلیفه را دوست دارد امروز را عید بداند و شادی کند و بیرق‌های رنگی بر شهر آویختند. یکی از راویان نقل کرده است که به کوفه رسیدم و دیدم مردم در حال شادی بودند و سرهای یکسری افراد کشته‌شده را بر نیزه دیدم و مردم طوری در رقص و آواز بودند و طبل و دهل می‌زدند که توجه هر کسی را جلب می‌کرد. یکی از محققان ما فاصله زمانی بین دروازه ورودی شام با کاخ یزید را 15 تا 20 دقیقه برآورد کرده است، ولی در تاریخ بیان شده که آنقدر ازدحام وجود داشت که نیم‌روز طول کشید تا اسرا و سرهای بریده از دروازه به کاخ یزید برسند و این نشانه سختی‌های خاندان رسالت بود.
بنی‌امیه عاشورا را عید اعلام کرد
وی با اشاره به این نکته که از دیگر مناسک مرسوم در شام این بود که عاشورا روز عید بود و در آن روز روزه گرفتن را ترویج می‌کردند، افزود: در زیارت عاشورا هم تعبیر «یوم تبرکت به بنو امیه» آمده است. در شام به تدریج روز عاشورا و مبارک دانستن آن با یکسری مناسک مانند روزه گرفتن و شادی کردن و لباس نو پوشیدن همراه می‌شود. براساس منابع اهل سنت و شیعه، روزه گرفتن در عهد جاهلی هم وجود داشت؛ روایتی از عایشه نقل شده که در عهد جاهلیت قریش در روز عاشورا روزه می‌گرفتند.
هاشمی جزی گفت: برخی احادیث از عمر در بخاری نقل شده که پیامبر(ص) فرمودند در عاشورا روزه بگیرید، ولی وقتی روزه ماه رمضان واجب شد، روزه عاشورا ترک شد. نکته مهم در روایات این است که زمینه‌سازی برای مناسک‌سازی از قبل در دستور کار بنی‌امیه بود و روزه روز عاشورا شکرانه این روز شد. گفته شده است که در روز عاشورا مناسک زیادی را باب کردند؛ از جمله ذخیره کردن آذوقه در این روز و این ذخیره مایه برکت مال خواهد شد. لباس نو می‌پوشیدند و ناخن می‌گرفتند و با یکدیگر مصافحه می‌کردند و عید مبارکی می‌گفتند و محاسن کوتاه می‌کردند و روز عاشورا را روز استجابت دعا می‌دانستند. روز عاشورا را روز خاموش شدن آتش نمرود، نشستن سفینه نوح بر زمین و غرق شدن لشکریان فرعون و نجات حضرت عیسی(ع) از دار می‌دانند. روایاتی وجود دارد که به عنوان مؤید از آنها استفاده کردند ولی باید درستی آنها بررسی شود. به هر حال بنی‌امیه کدورت خود را در عاشورا در قالب تبلیغ و فریب مردم دنبال کرد.
انتهای پیام
