دروس فقهی برای پاسخ به نیازهای جامعه کافی نیست

به گزارش ایکنا، آیت‌الله مهدی هادوی تهرانی، استاد سطح خارج حوزه علمیه، 11 مهرماه در ادامه سلسله جلسات تفسیر سوره مبارکه جمعه به آیه 9 به بعد اشاره کرد و گفت: در آیه نهم سوره مبارکه جمعه «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نُودِيَ لِلصَّلَاةِ مِنْ يَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلَى ذِكْرِ اللَّهِ وَذَرُوا الْبَيْعَ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ» فرموده است: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید وقتی برای نماز جمعه ندا داده شد به سرعت به سمت ذکر الهی(نماز جمعه) بشتابید و خرید و فروش را رها کنید»؛ به تعبیر علامه طباطبایی بیع در این آیه هر نوع کاری غیر از نماز است. در آیه دهم هم فرمود وقتی نماز خاتمه یافت، در زمین پراکنده شده و دنبال کسب رزق و روزی باشید ولی از یاد خداوند غافل نشوید.

وی ادامه داد: آیه پایانی این سوره هم در مورد یک ماجرای زشتی است که از سوی برخی از افراد در حق پیامبر(ص) صورت گرفت، یعنی برخی از نمازگزاران جمعه وقتی صدای لهو و یا کاروان تجاری را شنیدند در حالی که پیامبر(ص) مشغول خواندن خطبه نماز جمعه بود ایشان را رها کردند، خداوند فرموده است که به آن‌ها بگو آنچه در نزد خداوند است از تجارت و لهوی که به خاطر آن پیامبر را ترک کردید بهتر است و خدا بهترین روزی‌دهنده است.

آیت‌الله هادوی تهرانی بیان کرد: شیخ طوسی از نقل حسن بصری و جابر بن عبدالله نقل کرده است که شترهای تجار، غذا به شهر مدینه آوردند آن هم زمانی که شهر گرفتار جوع و کم‌غذایی شدیدی بود و مردم در زمان نماز جمعه سراغ کاروان دحیه کلبی رفتند و متفرق شدند و پیامبر(ص) را در حال ایستادن در جایگاه قرائت خطبه جمعه رها کردند و این آیه نازل شد.

خدا بهترین روزی‌دهنده است

استاد تفسیر حوزه گفت: طبق این روایت، شرایط عادی نبوده و مردم گرفتار قحطی و کمبود شدید مواد غذایی بوده‌اند. خداوند در این آیه شریفه تأکید دارد که حتی در شرایط سخت توجه داشته باشید که خدا بهترین روزی‌دهنده است. البته گفتن این حرف، آسان است و عمل به آن دشوار.

استاد حوزه علمیه اضافه کرد: معنای لهو در اینجا هم مرتبط با کاروان تجاری بود یعنی کاروان مذکور با سر و صدا و طبل و تنبور آمده بودند تا مواد غذایی خود را به مردم بفروشد و در چنین شرایطی خداوند خواسته رزاقیت او فراموش نشود و زیاد به یاد خدا باشیم و باید از خدا بخواهیم که در عمل چنین باوری در وجود ما ایجاد شود.

آیت‌الله هادوی تهرانی همچنین در ادامه تفسیر سوره مبارکه منافقون، گفت: در آیه نهم این سوره فرموده است: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُلْهِكُمْ أَمْوَالُكُمْ وَلَا أَوْلَادُكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَمَنْ يَفْعَلْ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ. اى كسانى كه ايمان آورده‏ ايد [زنهار] اموال شما و فرزندانتان شما را از ياد خدا غافل نگرداند و هر كس چنين كند آنان خود زيان‌كارانند. این آیه با آیه 9 سوره مبارکه جمعه هماهنگ است و شاید یکی از دلایلی که این سوره در نماز جمعه خوانده می‌شود، همین موضوع باشد.

لزوم انفاق و صدقه قبل از فرا رسیدن اجل

وی ادامه داد: در آیه دهم سوره منافقون هم فرموده است که از آن چیزی که به شما روزی داده شده است به دیگران انفاق کنید قبل از آن که عمر شما به پایان برسد و در آن وقت خواهید گفتید آیا فرصت کوتاهی به ما می‌دهید که ما صدقه بدهیم و انفاق کنیم و جزء صالحین باشیم ولی خدا در آیه 11 این سوره می‌فرماید: وَلَنْ يُؤَخِّرَ اللَّهُ نَفْسًا إِذَا جَاءَ أَجَلُهَا وَاللَّهُ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ؛ وقتی اجل قطعی شما فرا رسید دیگر هرگز هیچ تأخیری در اجل شما صورت نخواهد گرفت تا فرصتی برای جبران و انفاق داشته باشید. در انتهای آیه هم فرموده خداوند از آن چه شما انجام می‌دهید خبیر و آگاه است.

آیت‌الله هادوی تهرانی گفت: ما این آیات را می‌خوانیم و قبول داریم ولی اینکه واقعاً عمل هم بکنیم و عمل ما از این باور برخیزد، موضوع دیگری است؛ گفته شده سیر و سلوک و تهذیب نفس، جهاد اکبر است زیرا آسان نیست و از جهاد در میدان مبارزه با دشمن هم دشوارتر است. در آیه دهم و یازدهم در حقیقت به صدقه و انفاق به عنوان جهاد با مال اشاره شده است.

وی تصریح کرد: اینکه در برخی روایات بیان شده که اگر کسی صدقه بدهد و یا صله رحم کند، باعث برکت مال و عمر طولانی می‌شود، مربوط به اجل غیر قطعی و به تعبیری معلق و مشروط است. بنابراین قدر فرصت عمر را بدانیم قبل از آن که خاتمه یابد.

این استاد حوزه علمیه همچنین در سخنانی با بیان اینکه طلاب قدر فرصت تحصیل در حوزه را مغتنم بشمارند، گفت: درس خارج صرفاً این نیست که طلاب درسی را گوش بدهند و بنویسند و فرابگیرند، بلکه باید قبل از آن پیش‌مطالعه داشته و بعد هم مباحث داشته باشند و حتی از مباحث، نتیجه‌گیری کنند.

وی افزود: آیت‌الله سیدکاظم حائری که بنده 12 سال در درس ایشان شرکت داشتم، در برخی موضوعات به ما می‌فرمود فتوای شما چیست؟ یعنی دنبال این بود که ما فقط مطالبی را یاد نگیریم، بلکه نتیجه‌گیری هم داشته باشیم.

دروس فقهی به اندازه نیاز جامعه نیست

آیت‌الله هادوی تهرانی با بیان اینکه برخی می‌گویند ما نیازی به فقه نداریم و فقیه زیاد از حد هم هست، اظهار کرد: گفته می‌شود این همه فقه و فقیه چه فایده‌ای دارد و یک مرجع تقلید کافی است؛ بنده عرض می‌کنم گرچه دروس فقهی در حوزه زیاد است ولی به اندازه نیاز جامعه نیست و اینطور نیست که کافی باشد. مسائل بسیاری وجود دارد که فقه باید پاسخگو باشد و نیاز به تحقیقات گسترده دارد ولی ما یا پاسخ نداده‌ایم و یا دقیق نبوده است.

ورود به مسائل جدید فقه نیاز به تسلط بر مسائل سنتی دارد

وی ادامه داد: بنده بارها تأکید کرده‌ام کسی که می‌خواهد در مسائل جدید فقهی پاسخگو باشد، باید در مسائل سنتی هم مسلط باشد؛ مثلاً اگر کسی نتواند در مورد تیمم که از سوی فقهای زیادی بحث شده و تراث زیادی در این زمینه داریم، اجتهاد کند چگونه می‌خواهد وارد بورس و معاملات جدید و متاورس و ... شود و اگر بشود هم فایده ندارد؛ بنابراین اینطور نیست که در فقه به بی نیازی رسیده باشیم.

استاد حوزه علمیه بیان کرد: دامنه مسائل فقهی خیلی گسترده است لذا به راحتی به کفایت لازم نمی‌رسیم. نکته دیگر هم این است که اگر یک مسئله فقهی را به ما بدهند و جواب بخواهند، حداکثر باید در نیم تا یک‌ساعت پاسخ دهیم البته بحث تحقیق فقهی، موضوع دیگری است. مجتهد کسی است که وقتی کتاب وسائل را نگاه می‌کند، انگار روزنامه می‌خواند یعنی اینقدر بر آن مسلط است.