اختلافات؛ ریشه مشکلات و حوادث جهان اسلام

به گزارش ایکنا، به نقل از روابط عمومی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، مولوی محمد اسحاق مدنی، رئیس شورای عالی مجمع جهانی تقریب مذاهب در وبینار نهم سی و ششمین کنفرانس وحدت اسلامی، اظهار کرد: همه ساله تعداد قابل توجهی از علما، دانشمندان و شخصیت‌های برجسته جهان اسلام در این کنفرانس شرکت می‌کنند که اکثراً جدید هستند و تعدادی هم به علت بعضی از مصالح، شاید تکراری باشند، اما هر ساله با ایده‌ها و با برنامه‌های جدیدی در این کنفرانس حضور پیدا می‌کنند. این موفقیت بسیار بزرگی برای مجمع تقریب است که مسلمانان داخل و خارج کشور اعم از شیعه و سنی را در این کنفرانس گرد هم می‌آورد.

وی تصریح کرد: آیات و روایات متعددی داریم که به ما گوشزد می‌کند که وحدت یک امر الهی و از واجبات دینی است و فقط یک پیشنهاد یا یک طرح معمولی نیست. هر زمانی که مسلمانان به ریسمان وحدت چنگ زدند، موفقیت‌های بسیاری را به دست آوردند و توانستند اسلام را به غیر مسلمانان عرضه کنند، غیر مسلمانان هم تحت تأثیر این وحدت و اتفاق و انسجام مسلمانان قرار گرفتند.

مولوی اسحاق مدنی تأکید کرد: اگر وحدت انجام نمی‌گرفت، اسلام در همان نطفه خفه می‌شد و چیزی از آن باقی نمی‌ماند. پس از رحلت پیامبر (ص) و اختلافی که بر سر جانشینی ایشان پیش آمد، امام علی (ع) برای اینکه این اختلاف باعث نزاع و درگیری نشود و دشمنان نتوانند از آن سوء استفاده کنند، حفظ وحدت را ترجیح دادند، زیرا اختلافی که بر سر این موضوع پیش آمده بود، اگر ادامه پیدا می‌کرد، منجر به درگیری و نزاع می‌شد.

وی افزود: جانشینی رسول گرامی اسلام (ص) مسئله معمولی نبود که انسان به سادگی از آن بگذرد، ولی ایشان ترجیح دادند که هیچ‌گونه اختلافی پیش نیاید و برای پیشرفت و نشر اسلام با تمام وجود همکاری کردند، مشورت دادند و در برنامه‌ها شرکت کردند. در جهاد، در کار‌های اساسی که به نفع اسلام و به نفع امت اسلام بود، کوچک‌ترین کوتاهی صورت نگرفته است. ایشان همانطور که در زمان حیات رسول گرامی اسلام (ص) در پیشرفت اسلام، در جهاد و کار‌های اساسی که از آن حضرت مأموریت داشتند، چیزی کم نگذاشتند، پس از ایشان نیز حداکثر توان خود را برای نشر اسلام به کار گرفتند.

مولوی مدنی ادامه داد: صحابه و کسانی که مقام گرفتند هم هیچ وقت ایشان را کنار نگذاشتند و از وجود ایشان اظهار رضایت داشتند و از مشورت‌هایشان حداکثر استفاده را می‌بردند. همین اتحاد و یکپارچگی موجب شد اسلام با آن همه مشکلات در سراسر دنیا منتشر شود و ندای آن به گوش جهانیان برسد.

وی گفت: در تاریخ اسلام مشاهده می‌کنیم که هر موقع اختلافی به وجود آمده، مسلمانان ضرر کرده‌اند؛ مسلمانان در ادوار مختلف با فراز و نشیب‌های زیادی دست و پنجه نرم کرده‌اند و نزاع‌ها و درگیری‌های خطرناکی داشته‌اند که نه تنها خودشان ضرر کرده‌اند، بلکه اسلام هم بدین واسطه ضرر کرده است.

وی افزود: در یک برهه از زمان بین خلافت عثمانی و دولت صفویه درگیری‌هایی به وجود آمد، اما وقتی که خلافت عثمانی از بین رفت، خود علمای ایران هم که راضی به آن درگیری‌ها نبودند، با از بین رفتن خلافت عثمانی ناراحت شدند. آیت‌الله بروجردی وقتی که این خلافت از بین رفت، فرمودند: «این خلافت اگر چه عیوب و نواقصی هم داشت، ولی در عین حال پناهگاه و سپری برای امت اسلامی بود».

مولوی اسحاق مدنی تصریح کرد: تا زمانی که آخرین خلیفه عثمانی سر کار بود، صهیونیست‌ها خیلی تلاش کردند سرزمین فلسطین به آن‌ها واگذار شود، ولی همین خلیفه که به او خلیفه مریض هم می‌گفتند، تن به این ذلت نداد و نگذاشت سرزمین فلسطین توسط صهیونیست‌ها غصب شود و آن‌ها این زمین را به زور تصاحب کرده و مسلمانان را از آن بیرون کنند.

وی ادامه داد: بین عرب و غیر عرب و ترک‌ها اختلاف ایجاد کردند. بعد از زوال این خلافت، با تمام آن نواقصی که داشت، اثراتش این شد که این کشور بزرگ و پهناور که جلوی استبداد و استکبار و استعمار را گرفته بود، به دست استعمارگران افتاد و شورا‌های اسلامی را بین خودشان تقسیم کردند و چندین کشور از آن ساختند که تا همیشه این اختلاف و دوگانگی و جنگ و جدال بین امت اسلامی باقی بماند.

مولوی اسحاق مدنی اضافه کرد: مغول هم همینطور بود، با آن نواقصی که در زمان خلیفه عباسیان وجود داشت، می‌بینیم که مغول چه قتل عامی کرد و چگونه کتاب‌های مسلمانان را به آتش کشید.

وی گفت: ریشه اصلی حوادث و مشکلاتی که در جهان اسلام به وجود آمده است را باید در اختلافات جست‌وجو کرد. هر پیشرفتی که در اسلام می‌بینید، به وسیله اتحاد امت اسلامی به وجود آمده است، امروز هم نیاز است مسلمانان از حکومتی که طرفدار اسلام است و از مسلمانان دفاع می‌کند و حکومت صهیونیست‌ها را مشروع نمی‌داند، حمایت کنند.

شیخ یوسف جمالی، امام جمعه اهل‌سنت بندرعباس از دیگر سخنرانان این نشست اظهار کرد: شرایطی که امروز جهان اسلام دچار آن شده، ناشی از این است که مسائل قرآنی را درک نکرده‌ایم.

وی افزود: همه ما مسلمانان باید بدانیم که اختلاف یک امر طبیعی است و ما، چون این مسئله را درست متوجه نشده‌ایم امروز به مشکلاتی بر خورده‌ایم، همانطور که خداوند متعال در سوره هود به این مسئله اشاره کرده است.

شیخ جمالی ادامه داد: آیه «یا ایها الناس انا خلقناکم من ذکر و انثی و جعلناکم شعوبا و قبائل لتعارفوا ان اکرمکم عندالله اتقاکم ...»، برتری را به تقوا داده و اولویت اصلی نزد خداوند متعال، تقوا محسوب می‌شود.

امام جمعه اهل‌سنت بندرعباس با بیان اینکه مسلمانان نباید مبنای اتحادشان را وجود دشمن مشترک بگذارند، اظهار کرد: دشمن مشترک ممکن است گاهی وجود داشته باشد و یا نداشته باشد، اما اتحاد و انسجام یک امر لازم و یک ارزش مستقل محسوب می‌شود و نباید آن را رها کنیم.

شیخ جمالی تصریح کرد: برادری زاییده ایمان است و بیشتر باید به آن دقت شود. کسانی که می‌خواهند تفرقه و اختلاف را در جامعه رشد دهند، متوجه این مسئله نیستند که دارند با ایمان مبارزه می‌کنند لذا باید بدانند که این مسئله ممکن است آن‌ها را حتی به کفر هم نزدیک کند؛ بنابراین باید مبنا را بر تعاون و همکاری بگذاریم.

مسلمان نباید به حقوق دیگری تجاوز کرد

شیخ جمالی گفت: ما مسلمانان نباید بر حقوق و حدود دیگران تجاوز کنیم و باید فرهنگ زندگی مسالمت‌آمیز را در جهان عمق ببخشیم و به این مسئله به عنوان یک فضیلت اخلاقی و ضرورت اجتماعی بنگریم و آن را ارج نهیم.

وی با تأکید بر اینکه باید با کسانی که بر هر طریقی در نظر دارند بر تنوع‌های فکری و فرهنگی و اجتماعی لطمه‌ای وارد کنند، مقابله کنیم، اظهار کرد: باید سعی کنیم تا لوازم اساسی اتحاد را در بین مسلمانان افزایش دهیم.

شیخ جمالی ادامه داد: ما مسلمانان باید برای انسجام تنوع‌های فکری و فرهنگی تلاش کنیم و آنان را به رسمیت بشناسیم. امروز باید نظم اجتماعی را مقدم بدانیم و از حمایت‌ها و تعصبات کورکورانه بپرهیزیم.

وی با اشاره به اینکه ما مسلمانان موظفیم تا در بین خود، فرهنگ هم‌افزایی و تعاون را افزایش دهیم، تأکید کرد: می‌توان با به کارگیری نمایشگاه‌ها، جشنواره‌ها، کنفرانس‌ها و ... این فرهنگ را بیش از پیش در کشور گسترش داد.

شیخ جمالی تصریح کرد: به نظر من فرهنگ احترام به هم‌نوعان می‌تواند یک اصل رسمی و قانونی در کشورمان شمرده شود و هرکس که خلافش را انجام دهد، در جامعه به عنوان یک مجرم شناخته شود.

بر اساس این گزارش، فریبا علاسوند، عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده در سخنانی در این وبینار مدارای اسلامی را یکی از ارکان ضروری گفت‌و‌گوی سالم و اندیشه‌ورزانه دانست و اظهار کرد: نکته‌ای که در بحث وحدت حائز اهمیت است و می‌تواند به ما در مسیر وحدت واقعی در میدان کمک کند، در وهله اول، درک مفهوم نفس و مدارای اسلامی است. اختلافات در میان مسلمانان از ابتدای تاریخ در میان امت‌های اسلامی وجود داشته است و تاکنون هم ادامه دارد و در روند تاریخی اشکال مختلف به خود گرفته است. دین شریف اسلام مسلمانان را نه تنها در میان خود که با اهل کتاب به مدارا دعوت می‌کند و به این ترتیب تصویری درست و منسجم، از مدارا میان اهل اسلام و اهل لا اله الا الله ارائه می‌کند. باید ارکان این نگرش را به درستی تبیین کرد و راهکار ارائه داد.

وی با بیان اینکه در زمینه بحث مدارای اسلامی یکی از ارکان ضروری، گفت‌و‌گوی سالم و اندیشه‌ورزانه است، به مفهوم آن اشاره کرد و افزود: یعنی هرگز در تاریخ اسلام ازجمله در دوره پیامبر اکرم و امامان معصوم، مسلمانان از راهکار گفت‌وگو برای حل یک اختلاف نظر دست برنداشته‌اند، بنابراین گفت‌وگو‌های دینی در فضای استدلالی بدون هرگونه تعصب یک ضرورت است. برای تحقق مدارای منطقی مدنظر اسلام، این گفت‌وگو می‌تواند با ابتکار‌های نهاد‌های رسمی اسلامی در کشور‌ها و همین‌طور نهاد‌های غیر رسمی اتفاق بیفتد؛ یعنی هم می‌تواند بعد مردمی و توده‌ای داشته باشد و مورد توجه تشکل‌های کاملاً مردمی و علمایی قرار گیرد و هم کشور‌های اسلامی می‌توانند مبتکرانه و خلاقانه فضایی را برای انجام گفت‌وگو ترتیب دهند.

کشورهای اسلامی به ضرورت گفت‌وگو واقف هستند

علاسوند در ادامه یادآور شد: تاکنون 57 کشور اسلامی به این نتیجه رسیده‌اند که به سازمان همکاری اسلامی نیاز دارند. این کشور‌های مسلمان حتماً به ضرورت گفت‌وگو واقف هستند، ولی ابتکار عمل برای توسعه این گفت‌وگوها، توسعه پیدا نکرده است که ضرورتاً باید در این زمینه کار شود. اگر کشور‌ها یا نهاد‌های متولی یک برنامه مشخص برای این کار داشته باشند که مثلاً در طول پنج سال می‌خواهند درباره این محور‌ها گفت‌وگو کنند و پایه گفت‌وگو‌های خود را هم بر امور معتبر و متقن قرار دهند، بدون تعصب این امر می‌تواند خیلی کمک کند و نتایج هم فارغ از هرچه که باشد، باید از آن دفاع کرد. کشور‌های مختلف و علما باید فضایی را فراهم کنند که نسل جوان این گفت‌وگو‌ها را بدون تعصب پیگیری کرده و خود به نتیجه برسانند. نکته دیگر در بحث مدارای اسلامی که خود می‌تواند یک رکن باشد، محوریت‌بخشی به اموری است که بین همه فرق اسلامی مشترک است. مسئله اول اعتقاد به خداوند است. باید دید که ما تا چه اندازه توانسته‌ایم نسل جدید خود را درباره اعتقاد به خداوند آگاه کنیم.

وی با تأکید بر اینکه در دین اسلام، حول محور خداوند نباید هیچگونه تفرقه‌ای شکل گیرد، افزود: تنها در این صورت می‌توان به وحدت واقعی دست یافت. طبیعتاً قرآن می‌تواند یک مفهوم مشترک و میزان وحدت‌بخشی بین همه مسلمانان باشد. وجود نازنین پیامبر اکرم(ص) نیز می‌تواند عامل مهمی برای ترویج سنت وحدت‌بخش اسلام باشد. همچنین همه فرق اسلامی مقید هستند که بر ضرورت محبت مسلمانان به پیامبر(ص)و اهل بیت(ع) تأکید کنند. همین امر می‌تواند مأموریتی وحدت‌بخش تعریف کند و این محبت را بین نسل‌های جدید مسلمانان بگستراند. این ارادت مانع از تشتت و تفرقه جوامع مسلمان شده و از تحقق اهداف دشمنان جلوگیری خواهد کرد. در همین راستا یکسری موارد راهبردی مطرح است که معمولاً مورد غفلت قرار می‌گیرد و حتی گفت‌وگو‌های بین مذاهب هم مورد توجه قرار نمی‌گیرد، حال آن که این مسائل وحدت‌بخش راهبردی و استراتژیکی هستند که به حفظ امت واحده اسلامی کمک می‌کند.

عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده بیان کرد: امت اسلامی مخصوصاً در شرایط حاضر که با موضوعات و مشکلات متعدد از جمله ایجاد بحران در خانواده‌ها روبه‌رو است، به توجه اساسی به مفاهیم تراز اول دین درباره خانواده مشروع و قانونی که حافظ کیان امت اسلامی است، نیاز دارد. در همین زمینه می‌توان با برگزاری نشست‌ها، اجلاس‌ها و برنامه‌های مختلف همه را به حفظ خانواده مشروع به عنوان علامت یک جامعه مذهبی اسلامی بر مبنای امت واحده دعوت کرد. حجاب و توجه به مساجد هم می‌تواند یکی از این مسائل باشد که به کلیت حفظ امت واحده کمک می‌کند و در واقع باعث می‌شود افکار دینی و المان‌های دینی در نسل‌های جدید باز تولید شوند.

این استاد دانشگاه نکته دیگر در زمینه وحدت را مسئله اخلاقی و تساهل و مدارا دانست و افزود: در همین زمینه انجام یکسری گفت‌وگو‌های دینی و کار‌های راهبری و محوریت‌بخشی و جمع کردن نسل جدید حول پرچم مشترک اسلام مورد نیاز است. حال آنکه این امر خود نیاز به رعایت یکسری اصول اخلاقی دارد یعنی انجام دادن این اقدامات بدون توجه به ارکان اخلاقی از جمله تساهل و مدارا ممکن نیست. از جمله محور‌های مهم در اخلاق، تساهل و مدارا و عشق‌ورزی به بندگان خداست. بسیاری از آیات و روایات سنت پیغمبر به این امر اختصاص یافته است، یعنی بسیار تأکید شده که انسان‌ها همدیگر را دوست بدارند. حضرت محمد (ص) فرمودند: «اللهم انی اسالک حبک و حب من یحبک و العمل الذی یبلغنی حبک». این حدیث می‌تواند یک نقشه راه باشد، یعنی یک مسلمان به جهان و هستی نگاه کند و خواهان جلب محبت پروردگار و قرب به او باشد. دل مؤمن وسعت گنجایش محبت‌های نامحدود را دارد، حال آن که تربیت بچه‌ها بر پایه بغض و عداوت و دشمنی، با فرقه‌های اسلامی نمی‌تواند این نتیجه را بدهد.

علاسوند همچنین تصریح کرد: ما یک آموزه خیلی مهم در دین داریم که دوستان خدا را دوست بدارید، دشمنان خدا را دشمن بداریم، این مسئله با آنچه گفته شد، تداخل ندارد؛ یعنی در بحث تولی و تبری، مسلمان باید به گونه‌ای تربیت شود که خط شرک و نفاق و ایمان را از هم بشناسد. نکته دیگر، حس همیاری است. در عرصه بین‌الملل باید یک سیستم بین‌المللی بین مسلمانان تأسیس شود که هرجا هر مسلمانی و هر گروهی از مسلمانان نیاز به کمک داشت، بتواند از این نهاد کمک گیرد. حتی این کمک می‌تواند در حد یک کمک رسانه‌ای و رسانه‌ساز باشد. این امر بسیار می‌تواند در راستای ایجاد همدلی، همیاری و همدردی اسلامی مفید باشد. در اینستاگرام پیجی وجود دارد که عده‌ای جوان، میانسال و مسن و نوجوان حول پرچم امام حسین (ع) دور هم جمع شده‌اند و با الهام گرفتن از آن وجود نازنین در حال ایجاد یک جریان بین‌المللی هستند و به کمک یکدیگر آمده‌اند. به این ترتیب خیرخواهی و رسیدگی و همیاری مسلمانان می‌تواند الگوی خوبی برای تحقق آرمان اصلی اسلام یعنی وحدت باشد.