عوامل تحکیم خانواده از منظر قرآن

طلاق امروزه یکی از معضلاتی است که برخی خانواده‌ها و به تبع آن جامعه را دچار چالش کرده و افزایش بی‌رویه آن باعث شده است تا با یک بحران در روابط اجتماعی مواجه شویم. در این میان طلاق عاطفی هم علاوه بر اینکه بنیان خانواده‌ها را سست می‌کند؛ آسیب‌های متعدد عاطفی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی زیادی برای زوجین و فرزندان به همراه دارد. شاید با یک بررسی میدانی بتوان ادعا کرد که همه طلاق‌ها به خاطر مشکلات مالی نیست بلکه اغلب دلیل رفتاری دارد و عامل بسیاری از طلاق‌ها، ناموفق بودن زوجین در برقراری ارتباط صحیح کلامی، معنوی، جنسی و اجتماعی است.

ایکنای قزوین، در گفت‌وگو با یک مشاور خانواده به بررسی یکی از عوامل بروز طلاق در جامعه پرداخته است که تقدیم مخاطبان می‌شود:

سمیرا حمیصی، مشاور خانواده در حوزه علمیه قزوین، در گفت‌وگو با ایکنا گفت: مهارت‌های زندگی در شاخه‌های مختلف شناختی، خودآگاهی، حل مسئله، تفکر خلاق، تفکر نقاد، قدرت تصمیم‌گیری و مهارت برقراری ارتباط مؤثر است. بامطالعه بر روی زوجینی که در آستانه طلاق قرار دارند مشاهده می‌شود که مدت‌هاست طلاق عاطفی در بین آن‌ها اتفاق افتاده و متأسفانه زوجین از پایین‌ترین سطح توانایی برقرار ارتباط مؤثر با یکدیگر هم محروم‌ هستند.

این مشاور حوزه علمیه قزوین با بیان اینکه قرآن در آیات متعدد به موضوع ارتباط مؤثر پرداخته است؛ خاطرنشان کرد: خداوند در آیه ۸۸ سوره بقره می‌فرماید که با مردم به زبان خوش‌سخن بگویید و در جای دیگر در آیات ۲۵ تا ۲۸ سوره طه، شرح صدر و سینه‌ای گشاده خواسته‌شده تا کارها آسان شود و گره از زبان‌ باز شود تا مردم سخن پیامبر خدا را درک کنند. این‌ها همه مواردی است که به لزوم برقراری ارتباط مؤثر افراد با یکدیگر تأکید می‌کند.

موانع برقراری ارتباط مؤثر

وی افزود: زمانی که تبادل باورها و احساسات بین گوینده و شنونده صورت گیرد ارتباط مؤثر ایجاد شده و شنونده دقیقاً منظور نظر گوینده را دریافت می‌کند و نتیجه آن حس رضایتمندی طرفین است؛ اما اگر ارتباط غیر مؤثر باشد نتیجه‌ای جز کینه و خشم و نفرت در برندارد.

حمیصی اظهار کرد: قرآن کریم به موانع برقراری ارتباط مؤثر نیز اشاره مستقیم دارد و در آیه ۱۱ سوره حجرات تمسخر کردن، با القاب بد خطاب کردن یکدیگر و در آیه ۱۸ سوره لقمان غرور و تکبر در زبان بدن را مانعی در مسیر برقراری ارتباط صحیح در کانون خانواده و جامعه عنوان می‌کند.

وی در بیان عناصر لازم برای برقراری یک ارتباط مؤثر بین افراد افزود: فرستنده، گیرنده، کانال ارتباطی، پیام و بازخورد پیام، پنج عنصر اصلی در یک ارتباط‌ است که خلأ وجود هر یک از این عناصر مانعی در مسیر انتقال صحیح پیام محسوب می‌شود. در فرآیند انتقال پیام ۵۵ درصد اطلاعات از طریق تُن صدا، ۳۸ درصد از طریق زبان بدن و تنها ۷ درصد اطلاعات از طریق پیام منتقل می‌شود که این آمار، درجه اهمیت نحوه برقراری ارتباط مؤثر را بیش‌ازپیش عیان می‌کند.

حمیصی ادامه داد: ارتباط بین زوجین از طریق زبان و گفتار، رفتار، اخم، لبخند و امثال این موارد است و ممکن است فرستنده برخورد یا لحن بدی داشته باشد، تمسخرآمیز صحبت کند، بی‌حال و حوصله باشد، با تن صدای بسیار ضعیف صحبت کند و یا با صدای بلند فریاد بزند که تمام این موارد مانعی برای انتقال صحیح پیام و برقراری ارتباط مؤثر بین او و همسرش خواهد بود.

وی تصریح کرد: اگر زبان بدی داشته باشیم ممکن است کلمه «چشم» که برای اجابت یک خواسته به کار می‌بریم معانی دیگری همچون تمسخر کردن خواسته فرد، تهدید کردن و یا بی‌تفاوتی نسبت به خواسته‌اش را به‌طرف مقابل منتقل کند. این موضوع را باید در نظر گرفت که ممکن است دریافت پیام از سوی گیرنده هم با موانعی مواجه باشد، به‌طور مثال خسته از سرکار برگشته و شنونده نباشد، حال و حوصله نداشته باشد، درگیر کار و خطاهای ذهنی باشد و اصلاً تمرکزی برای دریافت پیام وجود نداشته باشد؛ پس باید از شرایط مناسب شنونده برای دریافت پیام مطمئن بود تا از یک تبادل‌نظر و گفت‌وگو نتیجه مثبت و صحیحی را برداشت کنیم. در آیه ۱۹ سوره لقمان آمده که درراه رفتن اعتدال داشته باشید و با صدای بلند فریاد نزنید و از کنایه زدن به یکدیگر بپرهیزید.

خطای امروز را به گذشته ربط ندهیم

این مشاوره خانواده دادگستری استان قزوین افزود: باید در ارتباط و انتقال پیام به یک موضوع اکتفا کرده و این اشتباه بزرگی است که خطای امروز همسر را به موضوعات روز، هفته، ماه و سال‌های گذشته ربط دهیم و موضوع امروز را به حاشیه ببریم تا حل‌نشده باقی بماند و به مشکلات انباشته‌شده درگذشته افزوده شود.

حمیصی در ادامه تأکید کرد: در نحوه بیان پیام، کلمه «چرا» را حذف کرده و از کلمات «چطور یا چه شد» استفاده کنیم. کاربرد کلمه چرا، مقاومت طرف مقابل را بالا می‌برد و او را در مظان اتهام قرار می‌دهد اما کاربرد کلمه چطور فرد را در جایگاه توضیح مطلب و پاسخگویی صحیح می‌گذارد.

وی با بیان اینکه مسئله موردتوجه دیگر استفاده از پیام «من» به‌جای پیام «تو» است تشریح کرد: کلمه من، مقاومت طرف مقابل را می‌شکند؛ به‌طور مثال بگوییم؛ «من دوست دارم باهم به سفر مشهد برویم» به‌جای اینکه بگوییم؛ «تو اصلاً به فکر من نیستی» یا «تو فقط به خانواده خودت اهمیت می‌دهی». پیام «تو» مقاومت طرف مقابل را بیشتر می‌کند و با ایجاد خشم و تنفر، او را در ادامه مسیر ناصحیح خود جسورتر کرده و محلی برای اصلاح رفتار باقی نمی‌گذارد.

این مشاور حوزه علمیه قزوین افزود: متأسفانه نبودن مهارت ارتباط مؤثر باعث شده که به‌جای انتقال یک پیام صحیح و تأثیر آن در ایجاد انس و الفت بیشتر اعضای خانواده و حرکت آن‌ها به‌سوی تعالی، خانواده را به‌سوی طلاق عاطفی و سپس جدایی و طلاق کامل سوق دهد.

وی در پایان خاطرنشان کرد: این مهارت‌ها در یک‌ شب حاصل نمی‌شود و نیاز به تمرین، ممارست و خواست افراد برای حفظ و نگهداشت زندگی مشترک دارد. با ماهرشدن زندگی زیباتر خواهد شد و همسران و فرزندان از زیستن در کنار هم راضی‌ خواهند بود و بودن در کانون پرمهر خانواده را به هر جمع دیگری ترجیح می‌دهند.