مساجد به اقتضای زمانه پیشرفت نکرده‌اند

حجت‌الاسلام‌ والمسلمین عبدالحمید نعمتی، کارشناس مرکز پاسخگویی به سؤالات شرعی حوزه علمیه قزوین، در گفت‌وگو با ایکنا، با بیان اینکه مقایسه‌ جایگاه مساجد به‌عنوان پایگاه معنوی و اجتماعی محلات در گذشته با کارکرد آن در دوران حاضر مقایسه صحیحی نیست گفت: مساجد به اقتضای زمانه پیشرفت نکرده‌اند، این نکته حائز اهمیت است که در گذشته اهالی شهر غالباً کشاورز و باغدار بودند و اوقات فراغت و تعطیلات فصلی خود را در مساجد، میهمانی‌ها و شب‌نشینی‌ها سپری می‌کردند و از طریق مسجد از وقایع روز شهر، کشور و جهان مطلع می‌شدند اما امروز با پیشرفت ابزار و تمایل افراد به رفاه بیشتر، غالباً وقت عبادت فدای پرداختن به شغل‌های دوم و سوم شده است.

وی ادامه داد: برخی مساجد هنوز فعال هستند و جایگاه اجتماعی خود را از دست نداده‌اند اما تفکر تجمل‌گرایی که امروز در جامعه و در سطوح اجتماعی مختلف رسوخ کرده دامنگیر مساجد نیز است. حفظ و حراست از حریم و امکانات موجود در مسجد مهمتر از مسئله محوری و کارکرد مساجد است، متولیانی که سبب شدند در مساجد تنها در اوقات شرعی و برای ادای فریضه نماز باز شود دیگر محلی از اعراب برای این پایگاه اجتماعی باقی نگذاشته‌اند.

کارشناس مرکز پاسخگویی به سؤالات شرعی حوزه علمیه گفت: امروزه مسجد به یک مکان فرهنگی زینتی تبدیل شده که در نهایت خوشبینی می‌تواند ۳۰ درصد از کارکردهای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی خود برای هدایت جامعه را اعمال کند، مسجدی که فقط در زمان ادای فریضه نماز باز باشد چه دردی از جامعه دوا خواهد کرد.

کارکرد مساجد مطابق تحولات جامعه باشد

این مبلغ دینی با اشاره به اینکه برای مسجد دو مؤلفه معنوی و اجتماعی متصور است خاطرنشان کرد: رسالت اجتماعی مسجد کم‌ر‌نگ شده اما مسائل معنوی همچنان پابرجاست. اگر ما دیدگاهی جوان‌گرایانه داشته باشیم حضور سالمندان در این فضای فرهنگی را نمی‌پسندیم در حالیکه مسجد برای هر گروه سنی، کارکردهای ویژه‌ای دارد، اگر این خصوصیات به‌درستی جانمایی شود، جایگاه اجتماعی مسجد در جامعه احیا خواهد شد.

وی با اشاره به کلام حضرت امیر(ع) که فرموده‌اند فرزندان خود را برای زمانه خودشان تربیت کنید، اظهار کرد: در همین راستا فعالیت‌ها و کارکردهای مختلف مسجد برای تربیت و تأثیرگذاری بر نسل جوان امروزی باید با تحولات روز جامعه برابری کند. نیازهای جوان امروز در فضای مجازی و هیجان و لذت و اشتغال خلاصه شده که با توجه به پتانسیل‌هایی که در مساجد وجود دارد می‌توان این مکان معنوی را به پایگاهی برای پاسخگویی به مطالبات و نیازهای ‌جوانان و نوجوانان تبدیل کرد.

کارشناس مرکز پاسخگویی به سؤالات شرعی حوزه علمیه قزوین اظهار کرد: اولویت نسل جوان فضای مجازی است و بخش اعظمی از آن به بازی‌های متعدد و آنلاین اختصاص دارد که باید از این ظرفیت و تمایل برای بومی‌سازی بازی‌های جذاب متناسب با ارزش‌های دین و مذهب استفاده کرد اما متأسفانه تولید محتوای مجازی متناسب با فضای مسجد نداریم.

وی با بیان اینکه مرکز معنوی و فرهنگی هر محله، مسجد است، بیان کرد: نوجوان وقتی شاهد باشد که این پایگاه فرهنگی برای او جذابیت دارد و محل تولید فکر و ایده و خلاقیت است و به وعده‌هایی که می‌دهد عمل می‌کند قطعاً ترجیح می‌دهد بخشی از زمان خود را در این مکان سپری کرده و بر دانش و تجربیات خود اضافه کند.

لزوم تشریح جایگاه مسجد برای مسئولان

این مبلغ دینی با گریزی به اتفاقات اخیر مطرح کرد: باید مکانی برای بیان اعتراضات در مقاطع مختلف زمانی وجود داشته باشد و مسجد می‌تواند محلی برای رجوع، بازخواست و مطالبه‌گری مردم از جامعه و مسئولالن باشد.

وی گفت: ابتدا باید جایگاه معنوی و کارکردی مسجد را برای مسئولان تشریح کرد، اگر بپذیرند که مسجد محلی برای بیان اعتراضات و شنیده شدن مردم است، به مسجد جایگاه داده و با جدیت به مطالبات مردم رسیدگی خواهند کرد چون اگر گوش شنوا در جامعه نباشد به ناچار شاهد اعتراضات خیابانی به دلایل مختلف خواهیم بود.

نعمتی تأکید کرد: اینکه مسجد بخواهد در کنار کارکرد معنوی خود رویکرد مطالبه‌گری هم داشته باشد، عزم همگانی مسئولان و پشتیبانی از ایده‌های مسجد را می‌طلبد. اگر نسل جوان ببیند که این گوش شنوا در جهت رفع دغدغه‌های اجتماعی او اقدام می‌کند و ایده‌های مسجد خروجی دارد، دیگر چه فضایی را امن‌تر از آغوش مسجد پیدا خواهد کرد.

وی در پایان تصریح کرد: قطعاً با این رویکرد که مسجد تنها محل عبادت است نمی‌توان تمدن‌سازی کرد، کارکرد محور کردن مسجد، شبهه‌زدایی، مطالبه‌گری، دغدغه‌مندی و ایجاد فضای تفریحی و اشتغال است که مسجد را پایگاه اجتماعی معنوی محله می‌کند و ساده‌زیستی و دوری از تکلف هم اثر ویژه‌ای در این کارکرد محوری دارد.