چرا جوان ما به دینداری قانع نمی‌شود؟/ دایره حلال‌های مردم را کوچک نکنیم

به گزارش ایکنا، مراسم بزرگداشت آیت‌الله موسوی اردبیلی امروز 10 آذرماه، همزمان با ششمین سال ارتحال ایشان در قم برگزار شد.

در این مراسم حجت‌الاسلام والمسلمین مسعود آذربایجانی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در سخنانی با موضوع عوامل دین‌گریزی از منظر روان‌شناسی، گفت: باید مطالبی که توسط اساتید در این نشست مطرح می‌شود در اتاق فکر مدارس مفید مورد توجه قرار بگیرد.

وی با بیان اینکه ما امروز با شرایط سختی در کشور روبرو هستیم و حوادث ناگواری را در مدت اخیر سپری کردیم، اظهار کرد: قطعا بخشی از مسائل ناشی از نوع تربیت و مسائل تربیتی است. در پیگیری عوامل ما با دو دسته روبرو هستیم؛ یک دسته عوامل بیرونی غیرقابل مهار و عوامل درونی قابل مهار؛ مثلا دانش‌آموزی که در امتحان نمره نیاورد خواهد گفت امتحان سخت و رقابت شدید بود و معلم با من دشمنی داشته است؛ این عامل بیرونی غیرقابل کنترل است و اگر ما روی آن تاکید کنیم سال بعد هم این دانش‌آموز مجدد این بهانه را خواهد آورد.

اهمیت مضاعف عوامل درونی قابل مهار

آذربایجانی بیان کرد: اگر به عوامل درونی قابل مهار توجه کنیم مثلا به دانش‌آموز بگوییم اگر به جای هشت ساعت درس‌خواندن بیشتر درس خوانده بودی و یکی دو کلاس اضافه هم می‌رفتی نتیجه بهتری می‌گرفتی. در مسایل اخیر کشور هم قطعا عوامل بیرونی غیرقابل کنترل وجود داشته است ولی نقطه تمرکز ما باید بر مسائل درونی باشد.

این پژوهشگر روان‌شناسی اسلامی اضافه کرد: ما تا چه زمانی باید سرنوشت خودمان را به عوامل غیرقابل مهار گره بزنیم، عواملی که با آن نمی‌توانیم سرنوشت خودمان را تغییر دهیم؛ قرآن کریم فرموده است؛ إِنَّ اللَّهَ لَا يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ؛ یعنی باید به عوامل درونی قابل مهار تکیه کنیم.

وی افزود: یکی از موضوعات مرتبط با نسل جدید نحوه تعامل با آن‌ها و پذیرش تفاوت آنان با نسل‌های گذشته است؛ تفاوت هویت در برداشت از باورها، نگرش‌ها و ارزش‌ها و تفاوت بیشتر را در  الگوهای رفتاری می‌بینیم؛ 50 سال قبل در هویت‌های شغلی، فرزندان عمدتا مشاغل والدین خودشان را دنبال می‌کردند ولی امروزه، این وضع وجود ندارد؛ همچنین گسست و شکاف نسلی در جامعه وجود دارد تا جایی که در برخی کنش‌ها و رفتارها و شعارها، هیچ نقطه مشترکی وجود ندارد.

آذربایجانی اضافه کرد: اکثر روان‌شناسان معتقدند که ما در بالاترین میزان اختلاف نسلی و شکاف قرار دهیم و اگر بخواهیم روی باورها و ارزش‌های آن‌ها کار کنیم باید این اختلاف نسلی را مورد توجه قرار دهیم و البته در الگوهای رفتاری وجه مشترک نسلی به کمترین میزان می‌رسد.

وی افزود: قرآن کریم فرموده است: وَلَكِنَّ اللَّهَ حَبَّبَ إِلَيْكُمُ الْإِيمَانَ وَزَيَّنَهُ فِي قُلُوبِكُمْ وَكَرَّهَ إِلَيْكُمُ الْكُفْرَ وَالْفُسُوقَ وَالْعِصْيَانَ ...؛ خطاب آیه به ما طلاب و استادان حوزه و افراد متدین نیست بلکه خطاب به همان جوانی هم هست که ظاهر او و رفتار و ارزش‌های او با ما متفاوت است و حتی ممکن است نماز نخواهند ولی ایمان در قلب او هست. اگر ما در مواجهه با نسل جدید از الگوهای رفتاری شروع کنیم شکست خواهیم خورد و باید از باورها و ارزش‌های مشترک شروع کنیم و در این صورت رشد خواهد کرد و حتی در الگوهای رفتاری او هم مؤثر خواهیم بود.

تفاوت نسل جدید را بپذیریم

آذربایجانی بیان کرد: حداقل تفاوت نسل جدید با ما 30 سال زمانی است که بر ما گذاشته است، ما حق نداریم الگوهای رفتاری خودمان را حتی در تربیت دینی بر آنان القاء کنیم ولی می‌توانیم بر ارزش‌ها و باورهای مشترک تاکید کنیم. همچنین باید به تفاوت بین افراد توجه کنیم و از همه انتظار یکسان نداشته باشیم، ایمان مراتبی دارد و نباید از کسی که در رتبه هشتم و دهم ایمان است همان انتظاری را داشته باشیم که فردی در رتبه اول ایمان دارد. چرا ما در تبلیغ و گفتار و نوشته‌هایمان همه افراد را با همدیگر مقایسه می‌کنیم؟

وی افزود: مهمترین سند برای ما قرآن کریم است و می‌توانیم از آیات قرآن هم در این مسیر استفاده کنیم گرچه باید از تحلیل‌های روان‌شناسی هم بهره ببریم. آموزش عقلی استوار و حکیمانه و متقن پایه تربیت درست است. نقل شده حدود 50 سال قبل وقتی 10 هزار طلبه در قم بودند بیش از 90 درصد آن‌ها به تبلیغ می‌رفتند ولی الان اگر 150 هزار طلبه داشته باشیم فقط 10 هزار نفر آن‌ها به تبلیغ می‌روند یعنی اساسا ما تبلیغ را جدی نمی‌گیریم که بخواهیم آموزش حکیمانه و استوار و متین داشته باشیم.

فلسفه احکام را به نسل جدید بیاموزیم

آذربایجانی اظهار کرد: موضوع دیگر اینکه ما باید احکام و آموزه‌های دین را به صورت عقلانی ارائه دهیم، خود قرآن هم مرتبا وقتی دستور به نماز و زکات و صدقه و ... می‌دهد بلافاصله دلیل آن را هم بیان کرده است. اقم الصلوة لذکری. امروزه جوانان ما عمدتا نقد دارند و ما به آن‌ها یاد داده‌ایم که بی‌دلیل چیزی را نپذیرند ولی وقتی به دین می‌رسیم دوست داریم سکوت کنند و با تقلید بپذیرند و معلوم است نخواهند پذیرفت و البته مسائل تعبدی هم بعد از اینکه ایمان و عقلانیت بالا رفت قابل پذیرش خواهد بود.  

آذربایجانی در خاتمه سخنانش تاکید کرد: بنده به نمایندگی از طلاب به خاطر کوتاهی نسبت به نسل جدید شرمنده هستم و نباید همه عوامل را به بیرون نسبت دهیم، باید بیاندیشیم که چرا دینداری که زیباترین مفاهیم را دارد نمی‌تواند جوان ما را قانع کند و ما این طعام را به صورت لذیذ در اختیار جوانان قرار نداده‌ایم.

حرمت حلال‌های خدا را حفظ کنیم

در ادامه این نشست مهدی  فیض، پژوهشگر مباحث دینی در سخنانی با موضوع «ضرورت حفظ حرمت حلال‌ها» گفت: ذهنیت عمده و کلیشه‌ای ما این است که فقط حرام‌ها حرمت دارند ولی معتقدم باید همانطور که از نسبت به عدم ورود به حریم حرام‌ها دغدغه داریم باید حرمت حلال‌ها را هم حفظ کرده و نسبت به آن دغدغه داشته باشیم.

منطقة‌الفراغ مردم را کوچک نکنیم

وی افزود: امام صادق(ع) تاکید فرموده‌اند که حلال محمد حلال الی یوم القیامه و حرام محمد حرام الی یوم القیامه؛ نمی‌شود امام صادق(ع) بر یکی تاکید کند و بر دیگری تاکید نداشته باشد. ما یک منطقة‌الفراغی را در فقه داریم که شهید صدر آن را مطرح کرده است و آن محدوده‌ای است که انسان‌ها مجاز به عمل در آن محدوده هستند بدون اینکه نگران عبور از خطوط قرمز باشند. اصل حرف من این است که ما حق نداریم منطقة‌الفراغ مردم را به بهانه احتیاط کوچک کنیم زیرا به ضرر دین تمام خواهد شد.

فیض بیان کرد: گاهی طوری رفتار کرده‌ایم که برخی از مردم احساس می‌کنند اگر درمنطقه‌الفراغ برخی کارها را انجام دهند گویی مرتکب خلاف بزرگ و حرام شده‌اند در حالی که چه کسی به ما اجازه داده این منطقه را کوچک کنیم ولو اینکه با نیت خیر باشد؛ این نیت خیر تاکنون جز ضرر اثر دیگری برای جامعه نداشته است.

وی افزود: اگر دایره حلال‌ها را در زندگی مردم کوچک کنیم مردم طغیان خواهند کرد و بعد خواهم گفت که مردم نمی‌توانند مضایق دینی را تحمل کنند در صورتی که برخی رفتارهای دینی ما سبب این کار شده است.

چرا بازخوانی تربیت دینی مهم است

همچنین حجت‌الاسلام و المسلمین محمدرضا یوسفی، دبیر علمی همایش در سخنانی گفت: این همایشات تلاش می‌کند تا حساسیت موضوع تربیت صحیح دینی را در جامعه ایجاد کند تا متولیان امور بتوانند از آن بهره ببرند.

وی افزود: به دلیل وقفه چندساله به دلیل کرونا در ششمین سال ارتحال آیت‌الله موسوی اردبیلی، موضوع تربیت دینی در مدارس و آموزش و پروش مدنظر قرار گرفت. ایشان در کنار دانشگاه مفید و قبل از آن در دوره قبل از انقلاب، مدارس مفید را راه‌اندازی کردند و به نظر ایشان تربیت افراد کارآمد، اخلاقی و با ایمان اهمیت زیادی دارد لذا همین طرح را در دستور کار خود قرار دادند.

یوسفی بیان کرد: در مدارس کشور پست معاونت پرورشی تعبیه شد و مراسماتی چون نماز جماعت و هیئت و ... هم دایر شد ولی نتیجه خوبی نگرفتیم و در دانشگاه‌ها هم دروس اسلامی و نهاد نمایندگی ولی فقیه افزوده شد ولی متاسفانه نتایج لازم به دست نیامد و در راستای اهداف نبوده است و لازم است به تحلیل چرایی این موضوع بپردازیم و همایش امروز هم در همین راستا است.