بازگشت از یک راه اشتباه؛ دختران کنشگر دین می‌شوند + فیلم
مدیرکل امور بانوان سازمان تبلیغات اسلامی واگذاری تبلیغ دین به نهادهای دولتی را اشتباه برشمرد و گفت: طرح‌های «حرف‌آورد» و «دختران پیشرو» برای اصلاح این اشتباه اجرایی می‌شود.
تبلیغ دین بر عهده چه کسی است؟ دولت؟ حوزه‌های علمیه؟ مردم؟ یا همانند صدر اسلام هر مسلمان با سبک رفتار و گفتار و اعمال خود یک مبلغ راستین برای اسلام باید باشد؟ وظیفه هر مسلمان در تبلیغ دینش چقدر است؟ آیا سپردن مسئله تبلیغ دین به نهادهای دولتی کار درستی بوده یا ما مرتکب یک اشتباه بزرگ در این خصوص شده‌ایم؟
عاطفه سعیدی‌نژاد، مدیرکل امور بانوان سازمان تبلیغات اسلامی در خصوص اشتباهاتی که در حوزه تبلیغ دین صورت گرفته و طرح‌هایی که برای بازگردادن امر تبلیغ به مردم در دست اجرا دارند، با ایکنا گفت‌وگو کرد.
ایکنا ـ چطور می‌خواهید امر تبلیغ دین را به مردم بسپارید؟
مقام معظم رهبری تعبیری دارند که می‌فرمایند: تبلیغ یعنی تفاهم با مردم که از سر این تفاهم به میدان آوردن مردم و حفظ مردم در مقام مسئولیت است. تبلیغ واقعی تبلیغی دوسویه است که در آن نگاه از بالا به پایین وجود نداشته باشد. ما این جنس تبلیغ را در زندگی پیامبر(ص) و ائمه(ع) به صورت جدی می‌بینیم و این بزرگواران تلاش می‌کردند خود را به مردم نزدیک و شبیه کنند؛ ما هم باید در تبلیغ این مسئله را به خوبی معنا کنیم.
یعنی در تبلیغ بیش از آنکه زبان باشی باید گوش باشی و حرف‌ها را بشنوی و ایجاد اعتماد کنی. گفته می‌شود در تبلیغ بیش از اینکه نگرش را هدف قرار دهی باید گرایش را هدف قرار دهی و بفهمی طرف شما مسئله و دردش چیست و به عنوان یک فرد دلسوز برای او شناخته شوی.
ایکنا ـ یعنی در تلاش هستید قشر مذهبی را به میدان تبلیغ بیاورید؟
بله؛ امروز باید کمک کنیم قشر مذهبی با رویکرد تفاهم با مردم حرف‌ها را بشنوند. قشر مذهبی ما در اتباط‌گیری با افراد پیرامونی و فامیل‌هایشان باید توانمند شوند.
در دین مسئله صله رحم را داریم که برای ما تکلّف است، همچنین حق همسایه که در نگاه دینی جایگاه جدی دارد. در صله رحم خویشاوندان و خاندان و در حق همسایگی بحث محله مطرح است.
یعنی در نظام‌سازی دینی دو هویت مهم اجتماعی مطرح است که باید به آن توجه شود که یکی خاندان و یکی محله است. اگر دین به صله رحم و همسایه توجه کرده یعنی در نظام‌سازی اجتماعی، دین حرف برای گفتن دارد. امروز خیلی از مسائل اجتماعی مثل بیکاری، طلاق، اعتیاد و ... را با جدی گرفتن خاندان، خانواده و محله حل می‌شود و در نگاه حکمرانی دینی هم الگوی حل این مشکلات مقیاس‌های کوچک خرده محلی است.
ایکنا ـ بانوان در خانواده و محله چه نقشی در ترویج دین می‌توانند داشته باشند؟
محور جمع‌کننده فامیل و عواطف خانمها هستند، در تبلیغ و تبیین آن چیزی که مورد غفلت قرار گرفته همین عواطف و گرایش‌ها است. اینکه کم کم اراده‌ها را به سمت خودت متمایل کنی و بتوانی عظم ایجاد کنی، کار زنانه است و اصلاً جنس زن مدیریت عواطف است.
در گذشته هم شاهد بودیم که بانوان مسن یک خانواده و محله را مدیریت می‌کردند، اما امروز این مسئله کمتر شده به خاطر اینکه در نظام تربیتی و شأنیت بخشی اجتماعی به این جنس از اثرگذاری‌های زنانه نپرداختیم و زن را مرد تربیت کرده‌ایم.
امروز ما احتیاج داریم به مسئله زنان بازگردیم نه به خاطر اینکه اکنون شعار «زن، زندگی، آزادی» مطرح می‌شود، خیر؛ اهمیت مسئله زن برای امروز ما نه صرفاً به خاطر یک دیدگاه تقابلی و جنسیتی است، بلکه ما در مسیر تحقق تمدن اسلامی ظرفیت ویژه زنان را تا به امروز جدی نگرفته‌ایم و حداقل از بعد از جنگ در مسیر پیشرفت اسلامی نیامده‌ایم نقش زنان را نقش ویژه‌ای در نظر بگیریم.
تعبیری که امام راحل و مقام معظم رهبری در خصوص بانوان دارند، تعبیر رهبری است. تا حرکتی رهبر نداشته باشد نمی‌توان گفت که به نتیجه می‌رسد. بعد از دفاع مقدس رهبران جریانی که باید به سمت پیشرفت کشور حرکت می‌کرد، گیج بودند و به همین خاطر این حرکت سرعت لازم را نداشته است و به واقع پیشرفت اسلامی ـ ایرانی برای اینکه بتواند با سرعت لازم پیش برود باید جایگاه و نقش زنان را در شکل‌دهی حرکت عظیم مردمی خودش پیدا کند.
این زنان هستند که اراده‌های پیرامونی جامعه را برای رقم زدن اتفاق‌های بزرگ و پذیرش مسئولیت‌ها همراه می‌کنند. امروز وظیفه بانوان و آقایانی که دغدغه انقلاب اسلامی را دارند این است که زنان ما باید در نقطه اثرگذاری بنشینند. البته مسئله اصلاً مسئله جنسیتی نیست. امروز ما در انقلاب اسلامی باید موضوع زن و حوزه زنان را جدی بگیریم.
ایکنا ـ برنامه شما در سازمان تبلیغات اسلامی برای تحقق این هدف چیست؟
حرکت بزرگی را به عنوان «نهضت پیشرفت بانوان» پیگیری می‌کنیم و در استان‌ها ستادهایی را شکل دادهایم، البته این کار احتیاج به زمان دارد. نگاه ما این است که امروز بانوان ما در شکل‌دهی پیشرفت اسلامی ـ ایرانی یکسری مأموریت‌های ویژه دارند و برخی از مسائل اجتماعی را باید به جامعه زنان به صورت مردمی بسپاریم.
جنس حضور زنانه جنس جمع‌سپاری‌های بزرگ ملی است. تعبیر امام راحل در خصوص پیروزی انقلاب نیز همین است که فرمودند: اگر زنان در راهپیمایی‌های انقلاب شرکت نمی‌کردند انقلاب پیروز نمی‌شد. جنس حضور زنان کارهای جمع‌سپاری‌های بزرگ است یعنی هر کدام هر یک قدم بر می‌دارند اما جمع زنانی یک اتفاق بزرگ را رقم می‌زنند.
جهاد تبیین نیز جنس خاص زنانه دارد و فرصت‌های زنانه در شکل دادن این جهاد جدی است. به همین دلیل هر خانم ما، معلم دلسوز و متعهد ما، پزشک یا زن خانه‌دار ما می‌تواند در جهاد تبیین شرکت کند، البته لازم نیست از شغلی که دارند و یا حتی اگر خانه‌دار هستند از خانه خود بیرون بیایند و فقط کافی است آنجایی که هستند آدم کارآمد و اثرگذاری نسبت به محیط اطراف خود باشند و بتوانند روشنگری کنند، ارتباط مؤثر بگیرند و حرف‌هایی که لازم است را به جامعه پیرامون خود برسانند.
این جنس کنشگری یک کار کوچک زنانه است. یعنی لازم نیست زنان برای انجام آن، از کارهای معمولشان دست بردارند. هر کدام از زنان ما اگر بتوانند در زندگی و دایره پیرامونی خودشان اثرگذار باشند قدمی برداشته‌اند که جمع این قدم‌ها می‌شود یک اتفاق بزرگ تبیینی که بتوان محاصره تبلیغاتی را شکست.
به طور کلی در جنگ‌ها نیروی زمینی نیروی مهمی است. عربستان برای بمباران‌های یمن هزینه زیادی کرد ولی جرئت فرستادن پیاده نظام را نداشت و به همین دلیل هنوز یمن به دست عربستان نیفتاده است. ما امروز قشر مذهبی، متعهد و انقلابی داریم که متأسفانه منفعل هستند که اگر این افراد را فعال و نسبت به مسئولیتی که دارند متوجه و توانمند کنیم، یک پیاده‌نظام گسترده خواهیم داشت که البته هدف این پیاده‌نظام فقط خواباندن اغتشاشات نیست بلکه دغدغه این پیاده‌نظام رقم زدن پیشرفت است.
ایکنا ـ تأثیر التهابات کنونی جامعه بر طرح‌هایتان را چطور ارزیابی می‌کنید؟
التهاباتی که در جامعه رخ داده یک فرصت برای ما است. دشمن ایران قوی را نمی‌خواهد و می‌خواهد حواس ما را از پیشرفت پرت کند. ما متوجه شده‌ایم که نیاز به شکل دادن این پیاده‌نظام گسترده برای تبیین‌گری داریم. البته مسئله این تبیین‌گری صرفاً التهابات کنونی نیست؛ این التهابات می‌خوابد و کوچک‌تر از حدی است که بخواهد ادامه پیدا کند چون دست بر روی موضوعاتی گذاشته‌اند که جامعه نمی‌تواند با آن همراه باشد و در این فضا می‌توانیم با شکل گیری این پیاده‌نظام پیشرفت نهایی را رقم بزنیم.
ما طرحی را با عنوان «حرف‌آورد» با شعار آوردگاه بانوان صاحب سخن ایران زمین داریم. این طرح دعوتی است از بانوان برای اینکه حرفهایشان را بزنند، از خودشان فیلم بگیرند و برای ما بفرستند.
ایکنا ـ کدام بانوان؟ آیا بانوانی که به حجاب اعتقاد ندارند هم می‌توانند در این طرح شرکت کنند؟
در حرف‌آورد سعی کرده‌ایم انحصار تبلیغ برای قشر مبلغ را بشکنیم. در قشر مذهبی هم طیف‌های مختلف داریم که یک طیف مبلغ هستند و طیف‌های دیگر برای خود مسئولیت تبلیغی قائل نیستند.
دغدغه اول ما در حرف‌آورد قشرهای مذهبی عمومی هستند که تاکنون برای خود وظیفه تبلیغی قائل نبودند و می‌خواهیم به این قشر نشان دهیم که می‌توانند حرف بزنند و تبلیغ کنند و بعد با برگزاری دوره‌های مختلف این گروه را توانمند کنیم، به آنها هویت دهیم و کمپین حرف‌آوردی‌ها برگزار کنیم. یعنی بر روی قشر مذهبی که لزوماً مبلغ نیستند و تاکنون کار تبلیغی انجام نداده‌اند، سرمایه‌گذاری کرده‌ایم.
یکی از مشکلات امروز جامعه ما این است که خیلی وقت‌ها در حوزه عفاف و حجاب فعالیت انجام دادهایم و پیام‌هایی تولید کرده‌ایم که فکر می‌کردیم به درد مخاطب عام و یا افرادی که اعتقادی به ارزش اجتماعی و دینی حجاب ندارند، می‌خورد و این پیام‌ها را را در مسجد و هیئت و ... ارائه کردیم ولی همین افراد مذهبی در آن شرکت کرده‌اند.
من قائل به این هستم که این کار نه تنها بی‌اثر نبوده بلکه ضد اثر هم هست. چون قشر مخاطب مذهبی که مهمترین قشری هستند که می‌توانند کنشگر باشند را به انفعال کشاندهایم.
یکی از مشکلاتی که در طراحی‌های مربوط به عفاف و حجاب و البته بیشتر کارهای فرهنگی داریم این است که به صورت معمول نیامده‌ایم روشن کنیم که برای چه مخاطبی چه پیامی را باید ارائه بدهیم، مخاطب شناسی هم نداشته‌ایم و سطوح مخاطب، ایستار ارزشی مخاطب و اینکه در ذهن هر کدام از مخاطبان چه چیزهایی ارزش و چه چیزهایی ضد ارزش است را هم مشخص نکرده‌ایم و نمی‌دانیم اگر بخواهیم این فرد را قدم به قدم به پیش ببرم چه مسیری را باید طی کنیم.
این اقدامات در طرح‌های فرهنگی ما نیست و ما مهندسی فرهنگی در طرح‌هایمان انجام نمی‌دهیم. خیلی وقت‌ها در طرح‌های عفاف و حجاب هم یکسری از افراد شبیه به خودمان را جمع می‌کنیم و سعی می‌کنیم همین پیام‌ها را به آنها بدهیم. این کارها نه تنها بی‌خاصیت نیست بلکه اثر سوء دارد.
ایکنا ـ برای گذر از شرایط موجود چه باید کرد؟
افرادی که در حکومت اسلامی مسئول هستند باید پشتیبان شکل‌دهی حرکت‌های مردمی به سمت حل مسائل باشند و ظرفیت حاکمیت باید در خدمت فعالان مردمی باشد.
البته جاهایی باید حاکمیت برای شتاب‌دهی به این افراد ورود کرده و سطح فعالیت اینها را ارتقاء دهد. ما باید حواسمان باشد قشر مذهبی در انجام فعالیت‌های فرهنگی نقش مهمی دارند و اگر پیامی را که من می‌خواهم به مخاطب عام دهم ابتدا به این افراد بدهم همین فرد مذهبی را به انفعال کشانده‌ام.
این اقشار مذهبی صرفاً در انتخابات شرکت می‌کنند، در راهپیمایی‌ها هستند، صحبت‌های مقام معظم رهبری را می‌شنوند و دلشان می‌سوزد و می‌گویند چقدر اوضاع خراب است اما کاری نمی‌کنند؛ در حالی که اینها سرمایه‌های انقلاب هستند. این قشر نباید امروز تا این حد منفعل باشند، ولی ما آنها را به انفعال کشاندهایم اختلال در تصمیم گیری مدیران این گروه را به انفعال کشانده است.
امروز مسیر این است که کمک کنیم این قشر نقششان را پیدا کنند. این قشر مذهبی به پیام مخاطب خاص احتیاج دارند و باید مسئولیت آنها را در حل مسئله تشریح و به آنها یاد بدهیم که چگونه وظیفه خود را انجام دهند و در صحنه اثرگذار باشند.
ایکنا ـ تاکنون چه تعداد اثر در حرف‌آورد دریافت کرده‌اید؟
حرف‌آورد تاکنون 100 هزار اثر دریافت کرده است. زمانی به ما انتقاد می‌کردند که چرا خانمها را برای حضور در فضای مجازی دعوت می‌کنید؛ شما به نوعی دارید این خانمها را به تبرج دعوت می‌کنید و ما مدام می‌گفتیم که میدانی تشکیل داده و در حال شکل دادن یک گفتمان هستیم؛ ما با هزاران مشکل وارد این طرح شدیم و در حال حاضر بالغ بر 40 هزار نفر حرف‌آوردی در سراسر کشور داریم و کمک می‌کنیم در فضای تبیینی حقیقی و مجازی ورود کنند.
ایکنا ـ دختران نوجوان کجای فعالیت‌ها و برنامه‌ریزی‌های شما قرار دارند؟
یکی از مهمترین کارهایی که لازم می‌دیدیم در فضای عفاف و حجاب رقم بخورد، کار در حوزه دختران بود. واقعیت این است که در این حوزه باید کارهای مختلفی انجام دهیم و مخاطبان مختلف داریم، اما آن مخاطب به شدت راهبردی و استراتژیک ما نه فقط در سازمان تبلیغات بلکه در عموم دستگاه‌ها که از دو سال پیش اعلام کردیم، دختران نوجوان هستند.
سن نوجوانی سن ساختن است، اما اگر از سن نوجوانی عبور کردیم، دیگر باید وارد فاز درمان شویم. در سن نوجوانی افراد آمادگی، نیاز و کنجکاوی ورود به مسائل دینی را دارند و خانواده‌ها هم حاضر هستند برای اینکه فرزندشان در همان نکته‌ای که باید، قرار بگیرند هزینه کنند. اگر می‌خواهیم در فضای دختران نوجوان ورود پیدا کنیم باید زندگی و اقتضائات امروز دختران نوجوان را بفهمیم و متناسب با نیازهای امروز آنها برایشان برنامه‌ریزی کنیم.
واقعیت امروز این است که اصل وقت دختران نوجوان در گروه‌های دوستی می‌گذرد و باید با نگاهی درست این رفاقت‌ها را به فرصت رشد تبدیل کنیم. یعنی رفاقت را به رسمیت بشناسیم. ما خیلی نگران هستیم که این رفاقت‌ها به نوجوانان صدمه بزنند، اما دین وقتی از قرین حرف می‌زند، نگاه رشدمحور دارد.
پدیده رفیق و همنشین با مربی فرق دارد. معمول نگاه‌های تربیتی ـ فرهنگی ما مربی‌محور است و اتفاقاً امروز عموم جامعه با آن نگاه مربی محور از بالا به پایین سازگار نیست و اتفاقاً نگاه همنشینی را بیشتر می‌پذیرد و ما باید کار فرهنگی را در دل همین رفاقت تعریف کنیم.
ایکنا ـ چطور می‌خواهید گروه‌های رفاقتی نوجوانان را با خود همراه کنید؟
با فراهم کردن فرصت‌های تفریح. یکی از نیازهای مهم زندگی دختران ما مسئله تفریح است. سرانه تفریح و اوقات فراغت بانوان ما به خصوص دختران ما پایین است و این یک مشکل است. در حالی که در اسلام تأکید شده که زمان خود را برای کسب روزی، تفریح و عبادت تقسیم کنیم، گویی تفریح از برنامه روزنامه ما حذف شده است. در حالی که اگر برای تفریح وقت نگذاریم از بقیه امور باز می‌مانیم.
امروز در چله دوم انقلاب که وقت ساختن است و اگر حتی هیچ اعتراضی هم نباشد و مشکلی هم در حوزه عفاف و حجاب نداشته باشیم برای شکوفایی و تعالی بانوان و دختران باید به تفریح و اوقات فراغت دختران رسیدگی کنیم. باید سرانه تفریح بانوان برای ما مهم باشد. اتفاقی که در این 40 سال اخیر به خوبی رخ داده و باید با سرعت بیشتری پیگیری شود افزایش سرانه تفریح بانوان و ایجاد فرصت‌های خاص تفریحی است.
اکنون در دستگاه‌ها ظرفیت بلااستفاده زیادی داریم که می‌تواند برای طراحی محیط‌های جذاب و قابل استفاده مثل اتاق فرار مورد استفاده قرار گیرد و نوجوانان و جوانان را جذب کند.
نگاه ما این بوده که کاملاً رفیقانه فرصتی برای ارائه خدمات تفریحی برای گروه‌های رفاقتی داشته باشیم و از این منظر بتوانیم اثرگذاری‌هایی را در طول زمان بر روی گروه‌های رفاقتی ایجاد کنیم.
در همین راستا پروژه‌هایی مثل دختران پیشرو را راه‌اندازی کرده‌ایم. امروز نسل نوجوان ما نسل پیشرویی هستند. حواسمان باشد که این دختران انقلاب اسلامی را فهمیده‌اند.
خیلی وقت‌ها این توصیف‌ها از جامعه آمریکا به مردم ایران نمی‌رسد که آنجا چطور مردم خود را مدیریت می‌کنند. سطح وسیعی از مردم آمریکا از بسیاری از اتفاق‌ها اطلاع ندارند و انتخاب رهبران انقلاب این بوده که مردم باید بفهمند و در نقطه رهبری باشند.
پیام 12 فروردین (روز جمهوری اسلامی) امام راحل این بود که امروز روز احقاق حکومت حق بر زمین و روز امامت امت است. یعنی مردم به نقطه رهبری خودشان می‌رسند و این جزو قانون اساسی ما است که مردم در نقطه رهبری، آگاهی از مسائل و مشارکت در سطوح کلان جامعه قرار داشته باشند؛ پس باید زمینه این کارها را فراهم کنیم.
دختران ما نسل پیشرویی هستند و از من و شما خیلی پیشروتر هستند. ما نمی‌توانیم این دختران را صرفاً مخاطب ببینیم بلکه باید عرصه برای کنشگری این دختران نوجوان ایجاد کنیم. نسل امروز نوجوان ما برای رقم زدن اتفاق‌های بعدی روبه جلوی کشورمان آماده هستند. حتی پدیده‌های امروز نشان می‌دهد اینها آماده کنشگری هستند یعنی آماده مخاطب بودن نیستند و حتی اگر می‌خواهیم پیامی به آنها برسانید باید خودشان را وارد عرصه تولید پیام بکنیم.
طرحی دیگری با عنوان «جشنواره پیام‌داران» در حال اجرا داریم که در آن نمایشگاه‌هایی را از محصولات هنری و رسانه‌ای دختران در مدارس شکل می‌دهیم تا خود دانش‌آموزان در آن تولید پیام کنند.
همچنین قرار است دختران پیشرو مأموریت‌هایی را در محیط‌های اجتماعی بپذیرند و اصلاح یکسری از فضاها به خصوص در پارک بانوان را بر عهده داشته باشند؛ این مسئولیت سپاری نیاز امروز دختران ما است.
یادمان باشد نظام غربی دارد آدم‌ها را به فردگرایی سوق می‌دهد و یکی از نیازهای مهم فضای دختران نوجوان ما رسیدن به فضای کار جمعی است که احتیاج دارند رشدها را در این فضا رقم بزنند که ما پروژه‌هایی در این خصوص در دست اجرا داریم.
نوجوانان ما نسلی هستند که انقلاب و رشد‌های انقلابی را دیده و آنها را از سر گذرانده‌اند. نوجوانی که حاج قاسم را دیده و حتی می‌خواهد در مسیر پیشبرد اهداف انقلاب از او جلوتر برود و نوجوانی که عین‌الاسد را دیده برای رقم زدن اتفاقات بزرگ آماده است.
سرود سلام فرمانده به تبلوری در جامعه ما رسید. در این سرود مخاطب نوجوانان نبودند، بلکه کنشگر نوجوانان بودند که نشان داد نوجوانان ما چقدر برای نقش‌آفرینی آماده هستند و حتی می‌توانند حال کلی جامعه را تغییر دهند. نوجوان امروز برای رقم زدن اتفاقات روبه جلو برای کل جامعه آماده است و امیدوارم ما بتوانیم زمینه و میدان این جنس کنشگری‌های روبه جلو را فراهم کنیم.
گفت‌وگو از زهرا ایرجی
انتهای پیام
خشت اول رو کج گذاشتید.... 
